Akdeniz defnesi

Akdeniz defnesi
Akdeniz defnesi
Korunma durumu
	; Asgari endişe altında (IUCN 3.1)
Biyolojik sınıflandırma
Âlem:	Plantae
Şube:	Tracheophyta
Sınıf:	Magnoliopsida
Takım:	Laurales
Familya:	Lauraceae
Cins:	Laurus
Tür:	L. nobilis
İkili adlandırma
	Laurus nobilis L., Sp. Pl.: 369 (1753). Vikitür'de Laurus nobilis ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.; Wikimedia Commons'ta Akdeniz defnesi ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur;

Akdeniz defnesi (Laurus nobilis), defnegillerden, her mevsim yeşil kalabilen, güzel kokulu ve yapraklarının kullanım alanı oldukça geniş olan bir çalı veya ağaç türü. Yemeklere lezzet kattığı gibi alternatif tıpta da birçok yararı vardır. Ayrıca Türkiye'nin tarım ihracatında önemli bir paya sahiptir.

Tanımlaması

Akdeniz'e özgü bir bitki olan defne, genelde 2-6 m boyunda bir çalı veya ağaçtır, ama boyu 10 metreyi bulabilir. Gövdesinin alt kısmı gri, üst kısmı yeşildir. Yaprakları 6–12 cm uzunlukta ve 2–4 cm genişliktedir. Yapraklar kokuludur, şekilleri mızrak ucu gibi, kenarları dalgalı, üst yüzleri koyu yeşil, alt yüzleri açık yeşıldir. Çiçekleri 1 cm çapında olup açık sarı veya yeşildir, sapın aynı noktasından 4-5 tanesi birden çıkarak birer öbek oluşturular. Bu çiçek öbekleri yaprağın yanında çift olarak açarlar. Ağaçlar erkek ve dişi olarak ayrılırlar. Meyvesi yaklaşık 1 cm çapında, içinde tek bir tohum barındıran siyah bir yemiştir. En büyük düşmanı yaprak bitidir.

Kullanımı

Defneden elde edilen defne yaprağı, yemeklerde tat vermek için kullanılmaktadır. Avrupa'da genelde önce kurutulur ve salça yapılırken beraberce pişirilir.

Akdeniz defnesi, süs bitkisi olarak, özellikle süs bahçelerinde Akdeniz iklimi ve okyanus iklimi olan bölgelerde yetiştirilir. Dona çok duyarlı olduğu için daha soğuk yerlerde ise ev bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Defne bitkisinin kaynağı Doğu Akdeniz bölgesi olup oradan ılıman iklimli başka yörelere yayılmıştır.

Defne yağı defne meyvelerini sıkarak elde edilen, 30 °C'de eriyen bir yağdır. %95 yağ asitlerinden ve %5 esansiyel yağlardan oluşur. Yağ, en çok sabun üretiminde kullanılıp, bunun yanı sıra kozmetik sanayisinde cilt nemlendirici olarak kullanılır.

Şifalı ot olarak romatizma, deri kızarıklıkları ve kulak ağrıları için kullanılır.

Tıbbi literatürde defne yaprağının antioksidan,^[1] analjezik (ağrı kesici), antienflamatuar^[2] ve antikonvulsant (antiepileptik)^[3] yararlarının olduğu belirtilmektedir.

Ekonomik boyutu

Defne yaprağınin yıllık üretimi yılda 8 bin tondur, bunun yaklaşık %80'ı Türkiye'den kaynaklanır^[4] bu üretimden 8 milyon dolar gelir elde edilmektedir.^[5]

İçeriği

Defne yaprağı %1-3 esans yağlarından oluşur. Bu lipitler 1,8-cineole ve pinen, Terpen, Sesquiterpen, Metileugenol ve daha ufak miktarlarda α- ve β-Pinen, Phellandren, Linalool, Geraniol ve Terpineol. Defne yaprağının tat ve aroması büyük ölçüde eugenol adlı esansiyel yağdan kaynaklanır.^[6]

Tarihçe ve mitoloji

Akdeniz defnesi, Apollon'un simgesidir. Yunan mitolojisinde Apollon Dafni'ye aşık olur ama Dafni onu istemez ve ondan kaçar. Tam yakalanacağı sırada babası, nehir tanrısı Peneus onu bir defne ağacına dönüştürür. Ardından Apollon bu ağacı kendi ağacı ilan eder ve galibiyet, şarkı ve şiirlere adar. (Bakınız: Apollon ve Dafni)

Antik Yunanistan'da ve Roma'da galipler ve şairler defne yapraklarından yapılma çelenk verilirdi, bu bir taç şeklinde giyilirdi. Modern olimpiyatların öncülü sayılan Pitik yarışmalarda defne tacın ödül olarak verilmesinin nedeni bu yarışmaların Apollon şerefine yapılmasıydı.

Simgesellik

Akdeniz defnesi, yaz kış yeşil kalır. Bu özelliği nedeniyle ölümsüzlüğün simgesidir.

Antik Yunanistan'da bu ağaç Apollon'a adanmıştır ve galibiyetle elde edilmiş ölümsüzlüğü ve bu galibiyeti sağlayan, kahramanlıkla birleşmiş erdemi simgeler. Kahramanlara, alimlere ve bilgelere verilen defne yapraklı tacın kaynağı budur. Gene Apollon'la ilişkili olarak Apollon'un kehanet özelliklerine elde edebilmek için Delfi'teki kahinler de kehanette bulunmadan önce defne yaprakları çiğnerlerdi veya yakarlardı. Kahinlerden olumlu bir cevap alanlar geri giderken bir defne tacı ile dönerlerdi.

Orta Çağlarda üniversitelerde alimlere defneden taç giydirilirdi. Tıp okullarında genç doktorların başına konan taçlar defne yaprakları ve meyvelerinden oluşurdu; Fransa'da lise diplomasının adı olan "baccalauréat" (Latince bacca laurea : defne meyvesi) buradan kaynaklanmaktadır.

Diğer defne türleri

Defne olarak adlandırılan çeşitli bitki türleri vardır. Yemek yapımında kullanılan defne yaprakları Akdeniz bölgesi kükenli Laurus nobilis 'tir. Kaliforniya defnesi olarak bilinen Umbellularia californica yemeklere daha kuvvetli bir koku verir. Hint mutfağında kullanılan Hint defnesi Cinnamomum tejpata farklı bir cins (ama aynı familyaya ait) bir bitkidir, yemek yapımı bakımından kokusu daha çok Çin tarçını (Cinnamomum Cassia) gibidir.

Defnegillerden bazı türler zehirlidir, örneğin Arabistan defnesi (Daphne gnidium) ve yaban defnesi (Daphne mezereum). Defnegillerden olmayan dikenli defne (Ilex aquifolium), dağ defnesi (Kalmia latifolia) ve koyun defnesi (Kalmia angustifolia) de zehirlidir.

Kaynakça

^ "Fitoterapia. 2003 Sep;74(6):613-6". 17 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2007.
^ "Phytother Res. 2003 Aug;17(7):733-6". 17 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2007.
^ "Phytomedicine. 2002 Apr;9(3):212-6". 17 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2007.
^ "Dünyanın defne yaprağı ihtiyacının yüzde 80'ini Türkiye karşılıyor". 10 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2007.
^ "DEFNE YAPRAGIYLA GELEN ZENGINLIK". 5 Nisan 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2007.
^ Simon, J.E., A.F. Chadwick and L.E. Craker. 1984. Herbs: An Indexed Bibliography. 1971-1980. The Scientific Literature on Selected Herbs, and Aromatic and Medicinal Plants of the Temperate Zone. Archon Books, 770 pp., Hamden, CT (Bu sayfada kaynak verilmiş:[1] 22 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)

[1] "Fitoterapia. 2003 Sep;74(6):613-6". 17 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2007.

[2] "Phytother Res. 2003 Aug;17(7):733-6". 17 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2007.

[3] "Phytomedicine. 2002 Apr;9(3):212-6". 17 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2007.

[4] "Dünyanın defne yaprağı ihtiyacının yüzde 80'ini Türkiye karşılıyor". 10 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2007.

[5] "DEFNE YAPRAGIYLA GELEN ZENGINLIK". 5 Nisan 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2007.

[6] Simon, J.E., A.F. Chadwick and L.E. Craker. 1984. Herbs: An Indexed Bibliography. 1971-1980. The Scientific Literature on Selected Herbs, and Aromatic and Medicinal Plants of the Temperate Zone. Archon Books, 770 pp., Hamden, CT (Bu sayfada kaynak verilmiş:[1] 22 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]