Mangana (Konstantinopolis)
Mangana (Yunanca: Μάγγανα), Bizans dönemi Konstantinopolis’inin mahallelerinden biriydi. Orta ve geç Bizans dönemleri boyunca bir imparatorluk sarayı, bir cephanelik ile çeşitli kiliseler ve hayır kurumlarına ev sahipliği yapan mahalle Tarihi Yarımada'nın en doğu ucunda bulunmaktaydı.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Mahalle, yarımadanın en doğusunda, Büyük Saray’ın hemen kuzeyinde ve Byzantion’un antik akropolisi ile İstanbul Boğazı arasında bulunuyordu.[1][2] Adını, askeri makineler için inşa edilmiş büyük bir cephanelikten (mangana) almıştır.[3] Bölge, yakınındaki Büyük Saray’la yakından bağlantılıydı ve birçok imparator burada çeşitli yapılar inşa ettirmişti. İmparator I. Mihail Rhangabe (h. 811-813) burada bir konuta sahipti ve bu konut İmparator I. Basileios (h. 867-886) tarafından imparatorluk mülküne dönüştürülmüş ve bir kourator tarafından yönetilmiştir.[1][3] [Megas] kourator ([μέγας] κουράτωρ τῶν Μαγγάνων) ünvanı, eyaletlerdeki imparatorluk mülklerinin gözetimini de içerirdi ve bu mülklerden elde edilen gelirler imparatorluk sarayının masraflarında ve askeri seferlerin ikmalinde kullanılırdı.[1]
İmparator IX. Konstantinos Monomakhos (hd 1042-1055), Aziz Yorgi'ye adanmış bir manastır (bir avlu ve çevresindeki bahçeyle birlikte), ayrıca bir hastane, bir saray, darülaceze, misafirhane, darülaceze ve bir hukuk okulu inşa ettirdi.[3][4] Hükümdarlığı sırasında daha sonra Konstantinopolis Patriği olacak olan III. Konstantinos Leichoudes’e “Mangana pronoiası”nı tahsis etti. Pronoia terimi genellikle Leichoudes’in Mangana’dan elde edilen gelirlerden yararlanması anlamına gelse de bu durumdaki anlamı tartışmalıdır.[3] 14. yüzyılda, VI. İoannis Kantakouzenos (hd 1347-1354), 1354’te tahttan feragat ettikten sonra bir süre Mangana’da keşiş olarak yaşadı.[3]
Aya Yorgi Manastırı
[değiştir | kaynağı değiştir]IX. Konstantinos, Ocak 1055’te Aya Yorgi Manastırı’ndaki havuzda yıkanırken zatülcenpe yakalanarak öldü.[5] Nihayetinde bu manastıra gömüldü.[3] Yıllar sonra, İmparator Monomakhos’un Mangana’da inşa ettirdiği saray, II. İsaakios Angelos (hd 1185-1195 ve 1203-1204) tarafından yıktırıldı, ancak Aya Yorgi Manastır kompleksi 1453’te İstanbul’un fethine kadar ayakta kaldı.[3] İnşasından itibaren Bizans imparatorluk saray halkı, 23 Nisan’da, yani Aya Yorgi yortusunda manastıra yıllık ziyaretlerini gerçekleştirirdi.[3] Bu gelenek, 1204’teki Dördüncü Haçlı Seferi sırasında kesintiye uğradı; ardından Latin keşişler kısa bir süre manastırı işgal ettiler, 1261’de Bizanslıların İstanbul’u yeniden fethine kadar bu durum devam etti.[3] 1341-1347 Bizans İç Savaşı'nda, Bizanslı ilahiyatçı ve devlet adamı Demetrios Kydones, bir miktar ödeme karşılığında keşiş olmadan bir manastırda yaşama hakkı tanıyan adelphaton hakkını elde ederek Aya Yorgi Manastırı’ndaki bir daireye çekildi.[2] Manastır, özellikle 14. yüzyılda, içinde Mesih’in Çilesi’ne ait kutsal emanetleri barındırması sebebiyle ün kazandı ve Rusya gibi uzak diyarlardan gelen Ortodoks müminler için bir hac yeri haline geldi.[3] 1453’te İstanbul’un fethinden sonra Osmanlılar tarafından Topkapı Sarayı’nın inşası için yıktırılmadan önce kısa süre dervişler tarafında kullanıldı.[3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c McGeer, Nesbitt & Oikonomides 2005.
- ^ a b Dendrinos et al. 2003.
- ^ a b c d e f g h i j k Mango & Talbot 1991.
- ^ Magdalino 2002.
- ^ Franzius 1967: "1055 yılının Ocak ayında, Monomachus Mangana'daki Aya Yorgi manastırının göletinde yıkanırken plörezi hastalığına yakalandı ve kısa süre sonra hayata veda etti.."
Bibliyografya
[değiştir | kaynağı değiştir]- Dendrinos, Charalambos; Harris, Jonathan; Harvalia-Crook, Eirene; Herrin, Judith, (Ed.) (2003). Porphyrogenita: Essays on the History and Literature of Byzantium and the Latin East in Honour of Julian Chrysostomides. Aldershot, England: Ashgate Publishing Limited. ISBN 978-0-7546-3696-0.
- Franzius, Enno (1967). History of the Byzantine Empire: Mother of Nations
. New York: Funk & Wagnalls. - Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). "Mangana". The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
- Magdalino, Paul (2002). The Empire of Manuel I Komnenos, 1143–1180. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-52653-1.
- McGeer, Eric; Nesbitt, John; Oikonomides, Nicolas, (Ed.) (2005). [[[:Şablon:Gbooks]] Catalogue of Byzantine Seals at Dumbarton Oaks and in the Fogg Museum of Art, Volume 5: The East (continued), Constantinople and Environs, Unknown Locations, Addenda, Uncertain Readings]
|url=değerini kontrol edin (yardım). Washington, DC: Dumbarton Oaks Research Library and Collection. ISBN 0-88402-309-5.
