Hunyadi Mátyás
| Hunyadi Mátyás | |
|---|---|
| |
| Andrea Mantegna tarafından yapılmış bir portresi. | |
| Macar ve Hırvat kralı | |
| Görev süresi 1458-1490 | |
| Yerine geldiği | Ladislaus the Posthumous |
| Yerine gelen | II. Vladislaus |
| Bohemya kralı | |
| Görev süresi 1469 - 6 Nisan 1490 | |
| Yerine geldiği | Jiří |
| Yerine gelen | II. Vladislaus |
| Avusturya arşidükü | |
| Görev süresi 1487 - 6 Nisan 1490 | |
| Yerine geldiği | V. Friedrich |
| Yerine gelen | V. Friedrich |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 23 Şubat 1443 Kaloşvar, Macaristan Krallığı (günümüzde Cluj, Romanya) |
| Ölüm | 6 Nisan 1490 (47 yaşında) Viyana, Avusturya Arşidüklüğü |
| Milliyeti | Macar |
| Evlilik(ler) | Celjeli Erzsébet Poděbradyli Kateřina Napolili Beatrice |
| İlişkiler | Yanoş Hunyadi (Babası) Erzsébet Szilágyi (Annesi) László Hunyadi (Abisi) Severin banı János Hunyadi (Amcası) |
| Çocuk(lar) | János Corvinus |
| İmzası | 
|
Hunyadi Mátyás, Corvin Mátyás ya da Hünyadi Matyas (23 Şubat 1443, Kaloşvar – 6 Nisan 1490, Viyana), 1458'de 15 yaşından ölümüne kadar Macaristan'ın ve Hırvatistan'ın kralı olmuştur.[1] Matthias'ın annesi Macar soylu ailesinden gelen Erzsébet Szilagyi idi.[2] Askeri eğitimini babasının gözetiminde alan Matthias seferler düzenlenmeye başladığında yaşı sadece on iki idi. 1456 yılında Belgrad Kuşatmasında şövalye unvanını almıştır. Çok sayıda askeri sefere çıktıktan sonra Bohemya Kralı (1469) ve Avusturya Dükü (1487) oldu.[1]
Tahta çıkışı
[değiştir | kaynağı değiştir]Babası kral naibi Hünyadi Yanoş'un 1457'de ölümünden sonra, kendinden 12 yaş büyük abisi Ladislaus Hunyadi ile birlikte, dönemin kralı Ladislaus V tarafından hapse atılmıştır. Abisinin aynı yıl içerisinde gerçekleşen idamından alev alan bir ayaklanma sonucunda Kral Ladislaus V, Macaristan'dan kaçmak zorunda kaldı ve Prag'da sebebi belli olmayan bir şekilde öldü. Bu beklenmeyen ölümün sonrasında dayısı Michael Szilágyi krallık zümrelerini ikna etti ve bu çabasının sonucunda 24 Ocak 1458 tarihinde Matthias yeni kral olarak duyuruldu. Dayısının vasiliğinde göreve başlayan Matthias, iki hafta içerisinde hükûmetin kontrolünü ele geçirdi.[1]
Saltanat dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Matthias, ülkeye hakim olmaya çalışan III. Friedrich'e karşı ve Yukarı Macaristan'ın (şimdiki adıyla Slovakya) hakimiyeti için Çeklere karşı savaşlar vermiştir. Bu sırada ise Osmanlı İmparatorluğu, Sırbistan ve Bosna Krallığı'nı ele geçirip Macaristan'ın Güney sınırındaki tampon devletleri toprağına katmıştır. 1463'te Macaristan Krallığı ile Kutsal Roma İmparatorluğu arasında yapılan Wiener Neustadt Barış Anlaşması ile III. Friedrich ile arasında olan savaşı bitirmiş ve veraset gibi bazı konularda karşı tarafa koz vermiş olsa da, karşılığında Kral olmanın yasal koşullarından biri olan Kutsal Macaristan Tacı'nı almıştır.[1] 29 Nisan 1464 tarihindeki taç giyme töreninin ardından Osmanlı'nın Bosna tarafında ele geçirdiği bazı kaleleri yeniden himayesi altına almıştır. Lakin Hristiyan devletler tarafından destek alamayınca bu konudaki uğraşlarına ara vermiştir.
Bir takım yeni vergiler koyan Matthias, bunların haricinde beklenmedik vergiler de topluyordu. Bu, 1467'de Transilvanya'da bir ayaklanmaya sebep olmuştur.[1] Söz konusu ayaklanma bastırılmıştır. Matthias, bunu takip eden senede Bohemya Kralı George Poděbrady'e savaş ilan etmiş ve Moravya, Silezya ve Lausitz'i fethetmiştir. Katolik zümreler onu 1469 yılında Bohemya Kralı ilan etmiş olsa da Hussite lordlar (Hussite: Jan Hus'un öğretilerini takip eden kimse) 1471'de liderleri George Poděbrady'nin ölümüne rağmen direnmeye devam etmiştir. Matthias bu olaylar silsilesi ile bir süre uğraştıktan sonra doğu tarafındaki Osmanlı işgaline karşı koymak için 1474'te Boğdan Prensi III. Ştefan'a takviye destek vermiştir. 1476 Osmanlı'nın önemli bir sınır kalesi sayılan Šabac'ı ele geçirdikten sonra[3] 1479'da II. Vladislaus ile Olomouc Barış Anlaşması'nı imzalamış ve 1468'de başlamış Bohemya savaşı Macaristan'ın toprak kazancı ile sona ermiştir.[1] 1477-1488 yılları arasında III. Friedrich'e karşı savaşa girmiş ve aşağı Avusturya'nın çoğunu topraklarına katmıştır. Bu fetihler sonucunda 1485'te Viyana ele geçirilmiş ve Matyas'ın 1490 yılındaki ölümüne değin başkent olarak kalmıştır.
Yenilikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Rönesans hükümdarı olarak, Orta Çağ Avrupası'nın ilk profesyonel ordularından biri olan Macar Kara Ordusu'nu kurmuştur.[1] Yeni bir hukuk sistemi yanında sosyal değişikliklere de imza atan Matthias; baronların gücünü azaltmış ve kişinin sosyal durumdan ziyade yetenekleri ile meslek alanında ilerlemesini istemiştir. Sanat ve bilim alanında ise Rönesans'ın en ünlü kütüphanelerinden biri olan Bibliotheca Corviniana kütüphanesini kurmuştur. Onun sanata verdiği önem sayesinde Macaristan İtalya'da başladığı kabul gören Rönesans hareketini ilk benimseyen ülkelerden biri olmuştur.[4]
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Gut hastalığına yakalanan Matthias, 1489'un Mart ayından sonra yürüyemez hale gelmiş, tahtırevan ile ulaşım sağlamaya başlamıştı. 1490 yılında Viyana'da Palmiye Pazarı etkinliğinde çürük bir incir tattıktan sonra bayılmış, ertesi gün konuşamaz hale gelmiş ve onu takip eden günde ise (6 Nisan 1490) hayata gözlerini yummuştur. Ölüm nedeni kaynaktan kaynağa zehirlenme ve kalp krizi olarak değişmektedir. Cenaze töreni Aziz Stefan Katedrali'nde yapılan Hunyadi Mátyás'ın mezarı şu anda harabe haline gelmiş Székesfehérvár Katedrali'nde bulunmaktaydı.[4]
Ailesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Eşleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Celjeli Erzsébet
- Poděbradyli Kateřina - Bohemya Kralı Poděbradyli Jiří'nin kızı
- Napolili Beatrice - Napoli Kralı I. Fernando'nun kızı
Çocukları
[değiştir | kaynağı değiştir]Mirası
[değiştir | kaynağı değiştir]Her ne kadar arkasında bir Avrupa süper gücü bırakmış olsa da, fethettiği topraklar ölümünü takip eden birkaç ay içerisinde kaybedilmiştir. Otorite ise tahtta hak iddia eden Maximilian (Kutsal Roma imparatoru), II. Vladislaus, John Corvinus ve John Albert'in çekişmeleri sonucunda sarsılmıştır. II. Vladislaus, Matthias'ın dul eşi Beatrice Naples'e evlenme, insanlara Matthias'ın getirdiği vergileri kaldırma sözü vererek tahta oturmuştur.[5]
Matthias, ağır vergiler yüzünden halkın bir kısmının nefretini üzerinde toplasa da, ardından kılık değiştirip halkın arasında adaleti sağlamaya çalışması gibi bazı hikâyeler çıkmıştır. Adaletli oluşunu ise bir Macar deyişi olan "Matthias gitti, adalet bitti." sözü özetlemektedir. Halen bazı hikâyelerde "ideal" kral olarak rol almaktadır.[5]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f g Várdy, Steven Béla (2017). Historical dictionary of Hungary. Lanham, Md.: Scarecrow Press. ISBN 978-0810832541.
- ^ Molnár, Miklós (2001). A concise history of Hungary. Cambridge, Birleşik Krallık: Cambridge University Press. ISBN 978-0521667364.
- ^ "BELGRAD-I DÂRÜ'L-CİHÂD" (PDF). Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2011. 21 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)2 Kasım 2020.
- ^ a b Kubinyi, András. Matthias rex. Budapeşte. ISBN 978-963-506-767-1. OCLC 236054839.
- ^ a b Cartledge, Bryan, Sir. (2011). The will to survive : a history of Hungary. Londra: Hurst & Company. ISBN 978-1-84904-112-6. OCLC 729834718.
| Árpád Hanedanı |
| .svg) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Přemyslid Hanedanı |
| |||||
| Wittelsbach Hanedanı |
| |||||
| Anjou Hanedanı |
| |||||
| Lüksemburg Hanedanı |
| |||||
| Habsburg Hanedanı |
| |||||
| Jagiellon Hanedanı |
| |||||
| Hunyadi ailesi |
| |||||
| Jagiellon Hanedanı |
| |||||
| Zápolya ailesi |
| |||||
| Habsburg Hanedanı |
| |||||
| Habsburg-Lorraine Hanedanı |
| |||||
| Přemyslid |  | ||
|---|---|---|---|
| Hanedan dışı |
| ||
| Lüksemburg |
| ||
| Habsburg |
| ||
| Hanedan dışı |
| ||
| Jagiellon |
| ||
| Habsburg |
| ||
| Habsburg-Lorraine |
| ||
| |||
