Passer

*Passer*
Passer
	Bayağı serçe; Passer domesticus
Biyolojik sınıflandırma
Âlem:	Animalia
Şube:	Chordata
Sınıf:	Aves
Takım:	Passeriformes
Familya:	Passeridae
Cins:	Passer; Brisson, 1760
Tip tür
	Fringilla domestica Linnaeus, 1758
Türler
	Metne bakınız
Sinonimler
	Liste Pyrgita Cuvier, 1817; Corospiza Bonaparte, 1850; Auripasser Bonaparte, 1851; Sorella Hartlaub, 1880; Ammopasser Zarudny, 1880;

Passer, serçegiller (Passeridae) familyasından bir kuş cinsi. Cins içinde dünyada en yaygın kuş türlerinden olan bayağı serçe ile ağaç serçesinin de yer aldığı 28 tür sınıflandırılmaktadır. Tohum yemeye adapte olmuş kalın gagalı, çoğunlukla gri ya da kahverengi tüylere sahip küçük kuşlardır. Eski Dünya'ya özgü olmasına rağmen bazı türleri dünyanın diğer bölgelerine de sokulmuştur.

Taksonomi

Passer cinsi 1760 yılında Fransız zoolog Mathurin Jacques Brisson tarafından tanımlandı.^[2]^[3] Tip türü sonradan bayağı serçe (Passer domesticus) olarak belirlendi.^[3]^[4] Passer adı Latince "serçe" anlamına gelir.^[5]

Türler

Cins içinde 28 tür sınıflandırılır:^[6]^[7]

Yaygın adı	Bilimsel adı	Dağılımı
	Passer melanurus	Angola'nın ortasında sahil kesiminden Güney Afrika'nın doğusu ve Swaziland'a kadar
	Passer eminibey	Sudan'da Darfur'dan Tanzanya'ya kadar
	Passer cordofanicus	Güney Sudan ve Çad
	Passer shelleyi	Güney Sudan, Etiyopya'nın güneyi ve Somali'nin kuzeybatısından Uganda'nın kuzeyi ve Kenya'nın kuzeybatısına kadar Afrika'nın doğusu
	Passer rufocinctus	Kenya ve Tanzanya
	Passer motitensis	Afrika'nın güneyi
	Passer griseus	Tropikal Afrika
	Passer swainsonii	Afrika'nın kuzeydoğusu
	Passer suahelicus	Kenya'nın güneyi ve Tanzanya
	Passer gongonensis	Afrika'nın doğusu
	Passer diffusus	Angola ve Zambiya'dan güneye doğru Güney Afrika'ya kadar
	Passer pyrrhonotus	Güney Asya'da İndus vadisi bölgesi
	Passer cinnamomeus	Tibet'in güneydoğusu, Bhutan, Sikkim, Nepal, Uttarakhand ve Himachal Pradesh'ten Keşmir ve Afganistan'da Nuristan'a kadar, ayrıca Çin, Kore ve Japonya
Ağaç serçesi	Passer montanus	Avrasya'nın ılıman kesimleri ve Güneydoğu Asya. Sokulmuş tür olarak Sardunya, Endonezya'nın doğusu, Filipinler, Mikronezya, Avustralya'da Victoria ve Yeni Güney Galler, ABD'de Missouri, Illinois ve Iowa eyâletleri.
	Passer ammodendri	Orta Asya
	Passer flaveolus	Myanmar'dan Vietnam'ın merkezine ve güneyde Malezya Yarımadasının batısına kadar
	Passer hemileucus	Yemen'in Sokotra takımadalarında Abd el Kuri adası
	Passer insularis	Sokotra, Samhah ve Darsah adaları
Söğüt serçesi	Passer hispaniolensis	Akdeniz bölgesi, Makaronezya ve Asya'nın güneybatısı ile Orta Asya
	Passer italiae	İtalya'nın kuzeyi ve ortası, Korsika ile Fransa, İsviçre, Avusturya ve Slovenya'nın bazı kısımları
Bayağı serçe	Passer domesticus	Orta Doğu, Avrasya ve Kuzey Afrika'nın bazı bölümleri. Kuzey Amerika'nın subarktik bölgelerine, Güney Amerika'nın güneyine, Avustralya'nın doğusuna, Yeni Zelanda ve Hawaii'ye sokulmuş tür
	Passer castanopterus	Somali'nin kuzeyi, Cibuti, Etiyopya ve Kenya.
	Passer iagoensis	Cape Verde takımadaları
	Passer simplex	Afrika'nın kuzeyinde Sahra Çölü
	Passer zarudnyi	Özbekistan ve Türkmenistan
	Passer euchlorus	Arabistan'ın güneybatısı ve aynı zamanda Somali kıyısı ile Cibuti
	Passer luteus	Sahraaltı Afrika
Küçük serçe	Passer moabiticus	Orta Doğu ve Afganistan'ın batısı ile İran'ın doğusu

Yaşayan türlerin dışında Erken Miyosen zamanından kalma tartışmalı fosillerle^[8] Çibanyen döneminden Passer predomesticus da türler arasında sayılabilir.

Fiziksel özellikler

Bu serçeler sıklıkla siyah, sarı ya da beyaz işaretlere sahip kahverengi ya da gri renkli küçük tıknaz kuşlardır. Tipik olarak 10 ila 20 cm boyunda olan bu serçelerin boyutları Passer eminibey türü için 11.4 cm boy ve 13.4 g. ağırlıktan Passer gongonensis türü için 18 cm. boy ve 42 g ağırlığa kadar değişiklik gösterir.^[9]^[10] Kısa, kalın ve güçlü gagalarının sırt kısmı aşağıya doğru kıvrıktır ve uçları küttür.^[11] Tüm türlerin çağrıları bayağı serçenin cıvıltısına benzer ama bayağı serçenin olmasa da bazı türlerin daha gösterişli şakımaları vardır.

Dağılımı

Cins üyelerinin çoğu Afrika'da ve Avrasya'nın güneyinde sıcak iklimlerde açık alanlarda doğal olarak yaşar. Evrimsel araştırmalar cinsin Afrika'da ortaya çıktığını gösterir. Bazı türleri insanların yaşam alanlarına adapte olmuştur ve bu sayede özellikle bayağı serçe Orta Doğu'daki çıkış noktasından insanlarla birlikte yayılarak Avrasya'daki yaşam alanını genişletmiştir.^[12] Bu doğal yayılmanın dışında bayağı serçe, Amerika, Sahralatı Afrika ve Avustralya kıtaları gibi doğal yaşam alanı dışındaki bölgelere de sokulmuştur. Ağaç serçesi de daha küçük bir ölçekte Avustralya ve ABD'de Missouri ve Illinois eyaletlerine sokulmuştur.^[12]

Davranış

Passer cinsi serçeler, türüne ve uygun yuva yeri bulma durumuna göre çalılık ya da ağaçlara, ağaç kovuklarına, binalardaki oyuklara ya da leylek gibi kuşların yuvalarının kenarlarına düzensiz bir yuva yapar. Bir kerede sekize kadar yumurta yumurtlarlar ve hem dişi hem de erkek kuluçkaya yatar. Yaklaşık 12-14 gün süren kuluöka döneminden sonra çıkan yavrular 14-24 gün içinde palazlanır.

Passer cinsi serçeler genellikle yerde buldukları tohumlarla beslenir ancak özellikle üreme dönemlerinde küçük böcekleri de yerler. Bayağı serçe ve Passer griseus gibi birkaç tür şehirlerde besin arar ve çoğu tamamen hepçildir.^[13] Passer cinsi serçelerin çoğu toplu hâlde yaşamayı sever ve önemli ölçüde büyük sürüler oluştururlar.^[9]

Kaynakça

Özel

^ "Passeridae". aviansystematics.org. The Trust for Avian Systematics. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2023.
^ Brisson, Mathurin Jacques (1760). Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés (French ve Latin). 1. Paris: Jean-Baptiste Bauche. s. 36, Pl. 1 fig. 6. KB1 bakım: Tanımlanamayan dil (link)
^ ^a ^b Mayr, Ernst; Greenway, James C. Jr, (Ed.) (1962). Check-list of birds of the world. 15. Cambridge, Massachusetts: Museum of Comparative Zoology. s. 8.
^ Gray, George Robert (1840). A List of the Genera of Birds : with an Indication of the Typical Species of Each Genus. Londra: R. and J.E. Taylor. s. 46.
^ Jobling, James A. (2010). The Helm Dictionary of Scientific Bird Names. London, United Kingdom: Christopher Helm. s. 294. ISBN 978-1-4081-2501-4.
^ Gill, Frank; Donsker, David; Rasmussen, Pamela, (Ed.) (January 2021). "Old World sparrows, snowfinches, weavers". IOC World Bird List Version 11.1. International Ornithologists' Union. Erişim tarihi: 1 Haziran 2021.
^ "Taxonomic Updates – IOC World Bird List" (İngilizce). Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021.
^ Mlíkovský 2002, s. 247
^ ^a ^b Clement, Harris & Davis 1993, s. 442
^ Bledsoe, A. H.; Payne, R. B. (1991). Forshaw, Joseph (Ed.). Encyclopaedia of Animals: Birds. Londra: Merehurst Press. ss. 222. ISBN 978-1-85391-186-6.
^ Groschupf, Kathleen (2001). "Old World Sparrows". Elphick, Chris; Dunning, John B. Jr.; Sibley, David (Ed.). The Sibley Guide to Bird Life and Behaviour. Londra: Christopher Helm. ss. 562-564. ISBN 978-0-7136-6250-4.
^ ^a ^b Summers-Smith, J. D. (1990). "Changes in distribution and habitat utilisation by members of the genus Passer". Pinowski, J.; Summers-Smith, J. D. (Ed.). Granivorous birds in the agricultural landscape. Warszawa: Pánstwowe Wydawnictom Naukowe. ss. 11-29. ISBN 978-83-01-08460-8.
^ Summers-Smith 1988, ss. 253–255

Genel

Clement, Peter; Harris, Alan; Davis, John (1993). Finches and Sparrows: an Identification Guide. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-03424-9.
Mlíkovský, Jiří (2002). Cenozoic Birds of the World, Part 1: Europe (PDF). Ninox Press. OCLC 156629447. 11 Haziran 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
Summers-Smith, J. Denis (1988). The Sparrows: a study of the genus Passer. illustrated by Robert Gillmor. Calton, Staffs, England: T. & A. D. Poyser. ISBN 978-0-85661-048-6.

[HM4-1] "Passeridae". aviansystematics.org. The Trust for Avian Systematics. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2023.

[2] Brisson, Mathurin Jacques (1760). Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés (French ve Latin). 1. Paris: Jean-Baptiste Bauche. s. 36, Pl. 1 fig. 6. KB1 bakım: Tanımlanamayan dil (link)

[peters-3] Mayr, Ernst; Greenway, James C. Jr, (Ed.) (1962). Check-list of birds of the world. 15. Cambridge, Massachusetts: Museum of Comparative Zoology. s. 8.

[4] Gray, George Robert (1840). A List of the Genera of Birds : with an Indication of the Typical Species of Each Genus. Londra: R. and J.E. Taylor. s. 46.

[job-5] Jobling, James A. (2010). The Helm Dictionary of Scientific Bird Names. London, United Kingdom: Christopher Helm. s. 294. ISBN 978-1-4081-2501-4.

[ioc-6] Gill, Frank; Donsker, David; Rasmussen, Pamela, (Ed.) (January 2021). "Old World sparrows, snowfinches, weavers". IOC World Bird List Version 11.1. International Ornithologists' Union. Erişim tarihi: 1 Haziran 2021.

[7] "Taxonomic Updates – IOC World Bird List" (İngilizce). Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021.

[8] Mlíkovský 2002, s. 247

[Clement442-9] Clement, Harris & Davis 1993, s. 442

[10] Bledsoe, A. H.; Payne, R. B. (1991). Forshaw, Joseph (Ed.). Encyclopaedia of Animals: Birds. Londra: Merehurst Press. ss. 222. ISBN 978-1-85391-186-6.

[11] Groschupf, Kathleen (2001). "Old World Sparrows". Elphick, Chris; Dunning, John B. Jr.; Sibley, David (Ed.). The Sibley Guide to Bird Life and Behaviour. Londra: Christopher Helm. ss. 562-564. ISBN 978-0-7136-6250-4.

[dist-changes-12] Summers-Smith, J. D. (1990). "Changes in distribution and habitat utilisation by members of the genus Passer". Pinowski, J.; Summers-Smith, J. D. (Ed.). Granivorous birds in the agricultural landscape. Warszawa: Pánstwowe Wydawnictom Naukowe. ss. 11-29. ISBN 978-83-01-08460-8.

[Summers253–255-13] Summers-Smith 1988, ss. 253–255

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]