Peçete
Peçete; yemek esnasında kıyafetleri korumak veya sonrasında temizlenmek için kullanılan, çoğunlukla dikdörtgen şeklinde, kâğıt veya kumaş parçası.
Peçeteler, dize serilerek elbiseye yemek ve içecek dökülmesini önlemek için de kullanılır ve çeşitli şekiller verilerek masanın daha güzel ve estetik görünmesini sağlar.[1] Klasik peçete rengi beyazdır; masa örtüsüne uyumlu olacak şekilde çeşitli renklerde peçeteler de üretilir.
Geçmişi
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkçeye İtalyanca pezzetto (küçük kumaş veya kâğıt parçası) sözcüğünden geçmiştir.[2] Gündelik hayatta peçete olarak kullanılan bu obje, antik kaynaklarda mappa olarak adlandırılan ketenden dokunan bir tekstil ürünü idi. Yüzü kurulamak için bir mendil veya havlu olarak kullanılan mappa, ziyafet sofralarında peçete olarak kullanılmakta idi. Antik Roma döneminden heykeller, kabartmalar, lahitler, mozaikler ve fildişinden tablolarda sıklıkla karşılaşılan mappa, onu elinde tutan kişinin statüsünü belirleyen bir semboldür.[3]
Türkiye'de Osmanlı döneminde peşkirler, genellikle yemek peçetesi olarak kullanılmıştır.[4]
Peçete türleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Yapıldığı malzemeye göre
[değiştir | kaynağı değiştir]Kağıt peçeteler ve kumaş peçeteler olmak üzere iki tür peçete vardır. Kumaş peçeteler için kolay temizlenebilir, sıvıları emebilen, kalıcı şekil alabilen türde kumaşlar tercih edilir.[1] Pamuklu, keten, pamuk–keten karışımı veya pamuk terilen karışımı kumaşlardan peçete yapılır. Kağıt peçeteler, kumaş peçetelerin yerine kullanılabildiği gibi kumaş peçete ile birlikte de kullanılabilir.
İşlevine göre
[değiştir | kaynağı değiştir]- Yemek peçeteleri; öğle ve akşam yemeklerinde kullanılan kare biçimli peçetelerdir.
- Kahvaltı ve çay peçeteleri; yemek peçetelerine göre daha küçük boyutta peçetelerdir.
- Garson peçeteleri; servis sırasında servis yapan kişinin işlerini kolaylaştırmak üzere kullandıkları 60×60 cm boyutundaki peçetelerdir.
- Tepsi peçeteleri; tepsideki malzemenin kaymasını önlemek üzere tepsiye serilen peçetelerdir.
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Gümüş bir peçete yüzüğü -
Ahşap bir peçetelik
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]İtalyanca pezzetto "küçük kumaş veya kâğıt parçası" sözcüğünden alıntıdır. İtalyanca sözcük İtalyanca pezzo "parça" sözcüğünün küçültme halidir. Bu sözcük Geç Latince yazılı örneği bulunmayan *pettia sözcüğünden evrilmiştir. Geç Latince sözcük Kelt dillerinde yazılı örneği bulunmayan *petssi sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük Hintavrupa Anadilinde yazılı örneği bulunmayan *kʷezd-i- "parça" biçiminden evrilmiştir.[5]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Peçeteler (PDF). Milli Eğitim Bakanlığı. 2018. 8 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ağustos 2021.
- ^ "peçete." 28 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Nişanyan Sözlük. Erişim: 8 Ocak 2013.
- ^ Ersun, Durmuş (2020). "Bir Tekstil Ürünü ve İkonografik Obje Olarak Mappa Kullanımı/". Journal of Universal History Studies. 8 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2021.
- ^ Sökmen, Sultan; Çelik, Betül Coşkun (2018). "Bitlis Etnografya Müzesinde Bulunan Peşkirler Üzerine Bir Araştırma". Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 14 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2021.
- ^ "Kelime Kökeni, Kelimesinin Anlamı - Etimoloji". www.etimolojiturkce.com. 18 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2023.
