Protoceratops

Protoceratops Yaşadığı dönem aralığı: 75-71 myö Kampaniyen-Senozoyik  PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓
Protoceratops iskeleti, Wyoming Dinozor Merkezi.
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia Şube: Chordata Klad: Dinosauria Takım: †Ornithischia Familya: †Protoceratopsidae Cins: †Protoceratops Granger & Gregory, 1923
Tip tür
†P. andrewsi Granger & Gregory, 1923
Diğer türler
P. hellenikorhinus (Lambert vd., 2001)

Protoceratops (anlamı: ilk boynuzlu yüz), 75 ila 71 milyon yıl önce (Geç Kretase) bugünkü Moğolistan dolaylarında yaşamış küçük bir ceratopsian dinozor cinsi.

Keşif

1922 yılında Roy Chapman Andrews, Amerikan Doğa Tarihi Müzesi desteğiyle Moğolistan'a bir keşif seferi düzenledi. Andrews'in öncü olduğu bu sefer sadece Protoceratops'un fosillerinin değil aynı zamanda Oviraptor, Velociraptor ve Psittacosaurus gibi önemli cinslere ait fosillerin bulunmasını sağlamıştır.

Fiziksel görünüm

Protoceratops andrewsi (rekonstrüksiyon) – Polonya Bilimler Akademisi Evrim Müzesi (pl: Muzeum Ewolucji PAN)’de sergilenmektedir.

Ceratopsianların öncü üyelerinden olan, kuzenlerine göre oldukça küçük olsa da (özellikle Triceratops'a nazaran) ufak boyutlu bir dinozor cinsi değildir. Ortalama 1.8 metre uzunluğa ve 220 kg ağırlığa sahipti. Bu cins, quadrupedal (4 ayak üzerinde) bir vücut yapısına sahip olup arka bacakları, ön bacaklarından uzun ve güçlüdür ve sırtına kemer görünüşü verir. Bu ceratopsian dinozorların atası sayılan bipedal Psittacosaurus'dan evrildiğinin bir işaretidir. Tipik boynuzlu dinozorların genel görüntüsünden biraz daha farklıdır. rostral (burunsal) ve gözsel boynuzları yoktur (başlarının yukarısındaki). Bunun yerine burunlarının üstünde boynuz benzeri bir yapı vardır. Büyüme aşamalarının fosillerden takip edilmesiyle yetişkin bireylerde giderek belirginleştiği anlaşılmıştır. Tüm ceratopsian grubundaki önemli bir özellik olarak sahip oldukları manşet (frill) Protoceratops cinsi için de geçerlidir. Boşluklu manşetleri sırtlarına doğru uzanır ve rakip erkekleri püskürtmek, cinsel çekim gibi işlere yaradığı düşünülmektedir. Cinsel dimorfizm gösteren canlılardan olduğu düşünülür; ama kısıtlı kanıtlardan ötürü hâlâ net değildir.

Beslenme ve ekoloji

Asyalı son ceratopsid olan Protoceratops vücudunun kalanına göre oldukça büyük bir kafatasına sahiptir ve ilginç bir çene yapısı vardır. güçlü dişleri ve ağzının ucunda gaga benzeri bir yapısı vardır. kurak ortamdaki sert bitki türlerinin koparılması ve çiğnenmesi için güçlü bir çene yapısı evrimleşmiştir. Aynı habitatı paylaştığı Velociraptor ile av-avcı ilişkisi vardır, hatta Gobi Çölü'nde ikili mücadele halinde bir Velociraptor ve Protoceratops bulunmuştur. Muhtemelen mücadele esnasında bir kum fırtınası onları birlikte gömdü ve fosilleşmelerini sağladı.

Velociraptor v. Protoceratops

Protoceratops aynı zamanda Oviraptor ile de aynı çevrede yaşıyordu. Oviraptor olarak adlandırılan cinse ait fosiller, bir yuva içindeki yumurtalar üzerinde bulunmuştu, bir yumurta hırsızı olarak düşünüldü zaten ismini de bu duruma izafen almıştı; ancak yapılan çalışmaların neticesinde bu yumurtaların farklı bir dinozora değil de Oviraptor'a ait olduğu bulundu. Sonuç olarak Protoceratops'un komşusu olan dinozora bu yanlış anlaşılma kötü bir isim olarak kaldı.