Geçici İrlanda Cumhuriyet Ordusu

Geçici İrlanda Cumhuriyet Ordusu (İngilizce: Provisional Irish Republican Army, İrlandaca: Óglaigh na hÉireann), Kuzey İrlanda'yı silahlı mücadele ve siyasi ikna yoluyla Birleşik Krallık'tan ayırıp birleşik bir İrlanda içinde sosyalist bir cumhuriyet kurmayı amaçlayan İrlandalı cumhuriyetçi paramiliter örgüttür. Batı'nın "bireyci kapitalizmine" ve Doğu'nun "devlet kapitalizmine" karşı çıktığını iddia etmiştir.^[1] Paskalya Ayaklanması'nda ilan edilen İrlanda Cumhuriyeti'ne (İngilizce: Irish Republic) bağlıdır. Dolayısıyla Güneydeki İrlanda Cumhuriyeti'ni (İngilizce: Republic of Ireland) reddetmektedir.^[2] İrlanda Cumhuriyet Ordusu'nun ideolojik farklılıklardan ve İrlandalı Katolik topluma karşı uygulanan şiddete verilecek tepki konusunda yaşanan fikir ayrılıklarından ötürü Aralık 1969'da bölünmesiyle oraya çıktı. Toplumun sivil hak taleplerini takip eden şiddet olayları, 1969 Kuzey İrlanda ayaklanmaları ile sonuçlandı. Britanya Ordusu'nun Derry'de (1972 Kanlı Pazar) 26 sivil haklar aktivistini vurup 14'ünün ölmesi sonucunda IRA'ya katılım artmıştır.^[3]

Geçici İrlanda Cumhuriyet Ordusu, İngilizcede kısaca PIRA ve Provos olarak, destekçileri tarafından da 'RA (Republican Army) olarak anılır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "CAIN: Events: Text of Irish Republican Army (IRA) 'Green Book' (Book I and II)". cain.ulster.ac.uk. 9 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2024.
^ English, Richard (2004). Armed struggle: the history of the IRA. Londra: Pan Books. ISBN 978-0-330-49388-8.
^ "CAIN: Events: Bloody Sunday - Summary of Event". cain.ulster.ac.uk. 12 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2024.

Kuzey İrlanda sorunu

İrlanda tarihi · Kuzey İrlanda tarihi · Birleşik Krallık tarihi · İrlanda milliyetçiliği · İrlanda cumhuriyetçiliği · İrlanda birlikçiliği · Ulster sadakatçiliği

Taraflar
Cumhuriyetçi paramiliterler	Geçici IRA Resmî IRA İrlanda Ulusal Kurtuluş Ordusu (INLA) Sürekli IRA Gerçek IRA İrlanda Halk Kurtuluş Örgütü (IPLO)
Güvenlik güçleri	Birleşik Krallık Britanya Ordusu Kraliyet Hava Kuvvetleri Kraliyet Donanması Kuzey İrlanda Ulster Savunma Alayı (UDR) İrlanda Kraliyet Alayı Ulster Kraliyet Polisi (RUC) Ulster Özel Polisi (USC) İrlanda Cumhuriyeti Garda Síochána İrlanda Ordusu
Sadık paramiliterler	Ulster Savunma Birliği (UDA) Ulster Gönüllü Gücü (UVF) Sadakatçi Gönüllü Gücü (LVF) Kırmızı El Komandoları (RHC) Genç Vatandaş Gönüllüleri (YCV) Ulster Genç Militanlar (UYM) Ulster Direnci UVF Orta Ulster Tugayı Bağlantılı olduğu: Bazı RUC ve Britanya Ordusu mensupları

Zaman Çizelgesi

Kuzey İrlanda Sivil Haklar Derneği kuruldu (1967)
Bogside Muharebesi (1969)
Kuzey İrlanda genelinde ayaklanmalar (1969)
Operasyon Banner başladı (1969)
Sosyal Demokrat İşçi Partisi kuruldu (1970)
Operasyon Demetrius ile yargısız gözaltı süreci başladı (1971)
İrlanda hükümeti, Sinn Féin ve IRA mensuplarının medyaya erişimini engelleyen Yayın Kurumu Kanunu'nun 31. Maddesini yürürlüğe kondu (1971)
Birleşik Krallık Silahlı Kuvvetleri tarafından gerçekleştirilen Kanlı Pazar (1972)
Kuzey İrlanda hükümeti feshedildi ve Londra'dan doğrudan yönetim başladı (1972)
Geçici IRA tarafından gerçekleştirilen Kanlı Cuma (1972)
Sosyal Demokrat İşçi Partisi ve Ulster Birlik Partisi iktidarında güç paylaşımıyla Kuzey İrlanda Meclisi kuruldu (1973)
Üç Geçici IRA mahkûmu Mountjoy Cezaevi'nden helikopterle firar etti (1973)
Ulster İşçi Konseyi grevi güç paylaşımı yapan Kuzey İrlanda Meclisi'ni sona erdirdi (1974)
Ulster Gönüllü Gücü tarafından, iddialara göre Britanya Ordusu'nun yardımı ile gerçekleştirilen Dublin ve Monaghan bombalamaları (1974)
Güney Armagh Cumhuriyetçi Eylem Gücü tarafından gerçekleştirilen Kingsmill katliamı (1976)
Geçici IRA tarafından düzenlenen Warrenpoint Pususu (1979)
Geçici IRA ve İrlanda Ulusal Kurtuluş Ordusu üyeleri tarafından gerçekleştirilen 1981 İrlanda açlık grevi (1981)

Açlık grevcisi Bobby Sands milletvekili seçildi ve Sinn Féin'in seçim siyasetine doğru kaymaya başlamasında dönüm noktası oldu (1981)
38 Geçici IRA mahkûmu, Maze Cezaevi'nden firar etti (1983)
Geçici IRA tarafından düzenlenen Brighton otel bombalaması (1984)
Britanya ve İrlanda hükümetleri arasında Anglo-İrlanda Anlaşması (1985)
Geçici IRA tarafından düzenlenen Anma Günü bombalaması (1987)
Barış Süreci başladı (1988)
Operasyon Flavius, Milltown Mezarlığı saldırısı ve Onbaşı cinayetleri (1988)
Britanya hükümeti tarafından yürürlüğe konulan yayın kısıtlamaları (1988)
Bishopsgate bombalaması (1993)
Downing Street Deklarasyonu (1993)
Birinci Geçici IRA ateşkesi (1994)
Yayın kısıtlamaları kaldırıldı (1994)
Sedakatçilerin ateşkesi (1994)
Docklands bombalaması (1996)
Manchester bombalaması (1996)
İkinci Geçici IRA ateşkesi (1997)
Sorunların sonuna işaret eden Hayırlı Cuma Anlaşması (1998)
Meclis seçimleri gerçekleştirilir, Sosyal Demokrat İşçi Partisi ve Ulster Birlik Partisi en çok sandalye kazanır (1998)
Gerçek IRA tarafından düzenlenen Omagh Bombalaması (1998)

Siyasi partiler
Birlikçi partiler	Demokratik Birlik Partisi Kuzey İrlanda Birlik Partisi Ulster Birlik Partisi İlerici Birlik Partisi Muhafazakâr Parti Birleşik Krallık Birlik Partisi Geleneksel Birlikçi Ses
Milliyetçi partiler	Demokratik Sol Fianna Fáil Fine Gael İşçi Partisi İlerici Demokratlar Sinn Féin Sosyal Demokrat ve İşçi Partisi İrlanda İşçi Partisi İrlanda Cumhuriyetçi Sosyalist Partisi Cumhuriyetçi Sinn Féin
Toplumlararası partiler	İttifak Partisi
Tarihsel olarak önemli partiler	Milliyetçi Parti Kuzey İrlanda İşçi Partisi Protestan Birlik Partisi Vanguard Birlikçi İlerici Partisi Kuzey İrlanda Kadın Koalisyonu Halkın Demokrasisi Cumhuriyetçi İşçi Partisi Anti H-Blok İrlanda Bağımsızlık Partisi

Commons'ta The Troubles

İrlanda ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.