Reichsstatthalter
Reichsstatthalter, Alman İmparatorluğu'nda ve daha sonra Nazi Almanyası'nda kullanılan bir unvandı.
Statthalter des Reiches (1879–1918)
[değiştir | kaynağı değiştir]Statthalter des Reiches makamı (Reichsstatthalter olarak da bilinir), 1879'da Alman İmparatorluğu tarafından, Fransa'nın Fransa-Prusya Savaşı'ndan sonra Almanya'ya bıraktığı Alsace (Elsaß) ve Lorraine (Lothringen) bölgeleri için kuruldu. Alsas-Loren, İmparatorluğun federal bir eyaleti haline gelirken var olması amaçlanan bir valilik biçimiydi. Alsace-Lorraine, Almanya I. Dünya Savaşı'nı kaybettikten sonra Fransa'ya geri verildiğinde kaldırıldı.
Nazi Almanyası
[değiştir | kaynağı değiştir]Üçüncü Reich döneminde Naziler, 1933 genel seçimlerini kazandıktan sonra tüm eyaletler (Prusya hariç) üzerinde doğrudan kontrol elde etmek için Reichsstatthalter (Reich Valisi veya Reich Vekili) makamını yeniden yarattı. Bağımsız eyalet hükûmetleri ve parlamentoları art arda kaldırıldı ve Reich hükûmeti, Gleichschaltung ("koordinasyon") adı verilen bir süreçte doğrudan kontrolü devraldı. Prusya hükûmeti, bir yıl önce Preußenschlag'da Şansölye Franz von Papen yönetimindeki Reich tarafından devralınmıştı.
Adolf Hitler'i fiilen Almanya'nın diktatörü yapan 1933 Yetkilendirme Yasası'nın kabul edilmesinden iki hafta sonra, Nazi hükûmeti, 7 Nisan 1933'te Devletlerin Reich ile Senkronizasyonu için İkinci Yasayı (Zweites Gesetz zur Gleichschaltung der Länder mit dem Reich) yayınladı. Bu yasa, Almanya'nın 17 eyaletinin her birinde bir Reich Valisi görevlendiriyordu. Reich Valilerine, Hitler'in eyaletlerdeki siyasi yönergelerinin yerine getirilmesini denetleme görevi verildi. Gerçekten de yasa, "Şansölye'nin genel politikasını" yürütmelerini gerektiriyordau. Uygulamada, eyalet hükûmetleri üzerinde tam yetkiyle hareket ettiler. Valilerin ana yetkilileri şunlardı:
- devlet bakanı-cumhurbaşkanını atama ve görevden alma
- eyalet parlamentosunu feshetmek ve yeni seçim çağrısı yapmak
- eyalet yasalarını çıkarmak ve duyurmak
- önemli devlet görevlilerini ve yargıçları atamak ve görevden almak
- af çıkarmak
Alman eyaletlerinin en büyüğü olan Prusya'da Hitler, kendisini Reichsstatthalter olarak atayarak doğrudan kontrolü ele aldı. Ancak yetkisini, seçim yapılmadan Prusya Devlet Başkanı olarak atanan Hermann Göring'e devretti. Prusya eyaletleri, genellikle yerel Gauleiter olan bir Oberpräsident tarafından yönetiliyordu.
Reich'ın Yeniden İnşası Yasası (1934)
[değiştir | kaynağı değiştir]30 Ocak 1934'te kabul edilen Reich'ın Yeniden İnşası Yasası (Gesetz über den Neuaufbau des Reiches); tarihinde ilk kez Reich'ı resmi olarak federallikten çıkardı. Bununla birlikte, Yetkilendirme Yasası'nın kabulü ve Reich Valilerinin atanmasıyla Almanya, fiilen oldukça merkezi bir devlet haline geldi. Eyalet parlamentoları kaldırıldı ve yetkileri Reich hükûmetine devredildi. Reich Valileri, Reich İçişleri Bakanı Wilhelm Frick'e karşı sorumlu tutuldu. Tüm niyet ve amaçlar için eyaletler eyaletlere indirgendi.
Reich Valileri Kanunu (1935)
[değiştir | kaynağı değiştir]30 Ocak 1935 tarihli Reich Valileri Yasası (Reichsstatthaltergesetz), Reich Valilerini, Hitler'in siyasi yönergelerinin uygulanmasını izlemekle görevli Reich hükûmetinin temsilcileri olarak resmen belirledi. İl makamlarını bu yönergeler ve bunları yerine getirmek için gerekli önlemler hakkında "bilgilendirme" yetkisini aldılar. Uygulamada Führerprinzip, bu "bilginin" bir emir anlamına geldiği anlamına geliyordu.
Reichsstatthalter artık eyalet hükûmetinin tüm işlevlerini üstlenme yetkisine sahipti ve ayrıca nüfusu 100.000'den az olan tüm kasaba ve şehirlerin belediye başkanlarını atayabiliyordu. Bu, Reich İçişleri Bakanlığı'na yerel yönetim üzerinde neredeyse tam kontrol verme etkisine sahipti. İçişleri Bakanı, nüfusu 100.000'den fazla olan tüm şehirlerin belediye başkanlarını doğrudan atadı (ancak Hitler, gerekli gördüğü takdirde Berlin ve Hamburg belediye başkanlarını kendisi atama hakkını saklı tuttu) ve yukarıda belirtildiği gibi, Reich Valileri ona karşı sorumluydu.
