Franz von Papen

Franz von Papen
Franz von Papen
	Papen, 1933
Almanya Şansölyesi
	Görev süresi; 1 Haziran 1932 - 17 Kasım 1932
Yerine geldiği	Heinrich Brüning
Yerine gelen	Kurt von Schleicher
Kişisel bilgiler
Doğum	29 Ekim 1879
Ölüm	2 Mayıs 1969 (89 yaşında); Obersasbach, Batı Almanya
Partisi	Zentrum (1918–1932); Bağımsız (1932–1938); NSDAP (1938–1945)
Evlilik(ler)	Martha von Boch-Galhau; (e. 1905; ö. 1961)
Çocuk(lar)	6
Ödülleri
Askerî hizmeti
Bağlılığı	Alman İmparatorluğu;
Hizmet yılları	1898–1919
Rütbesi	Yarbay
Çatışma/savaşları	I. Dünya Savaşı

Franz von Papen Nürnberg Uluslararası Askerî Ceza Mahkemesi'nde

Franz Joseph Hermann Michael Maria von Papen (29 Ekim 1879 - 2 Mayıs 1969), Adolf Hitler'in 1933 yılında iktidara gelmesinde önemli rol oynayan Alman devlet adamı ve diplomat. Aynı zamanda 1939-1944 yılları boyunca Türkiye'deki Alman büyükelçisiydi. Almanya-Türkiye ilişkilerini geliştirmekte önemli katkıları olmuştur. Savaş bittikten sonra Müttefik Devletler'e teslim oldu. Ertesi gün Amerikan askerleri tarafından tutuklandı.^[1]

Gençliği

Toprak sahibi varlıklı bir Katolik aileden geliyordu.^[2] I. Dünya Savaşı başında askeri ateşe olarak Washington, DC'ye atandı. Casusluk ve sabotaj olaylarına adı karışınca, 1915'te ABD hükûmetinin isteği üzerine geri çağrıldı. Savaşın sonuna değin Filistin'de, Osmanlıların 4. Ordu'sunda kurmay başkanı olarak görev yaptı. Yıldırım Orduları Grubu komutanlığına getirilen General Falkenhayn'la birlikte yaptığı bir gezide Filistin cephesindeki durumun kritik olduğu, İngilizlerin bir yere toplayabilecekleri üstün kuvvetlerle cepheyi yarabilme ihtimallerinin bulunduğu ortaya çıktı. Bu gezi neticesinde Falkenhayn, ordularının Bağdat'ın geri alınması için Irak Cephesinde kullanılması fikrinden cayarak durumu İstanbul ve Berlin'e bildirmiştir.

Siyasi yaşamı

İlk yıllar

Savaştan sonra Almanya'ya dönerek siyasi yaşama atıldı. 1921-1932 arasında Reichstag (Parlamento) üyeliğinde bulundu. Katolik Merkez Partisi'nin aşırı sağ kanadından olan Papen'in kralcılar, eski soylular, büyük iş çevreleri ve Alman ordusu ile bağları olmakla birlikte siyasi yandaşı yoktu. Bu nedenle Cumhurbaşkanı Paul von Hindenburg'un danışmanı General Kurt von Schleicher'in entrikaları sonucunda başbakanlığa getirilmesi (1 Haziran 1932) kamuoyunda tam bir şaşkınlık yarattı.

Hitler ile ittifak

Parlamento desteği olmayan sağcı ve otoriter bir hükûmet kuran Papen, parlamentodaki ikinci parti durumundaki Nazileri yatıştırmak için 15 Haziran'da Nazilerin milis gücü Sturmabteilung (SA) çalışmalarına yeniden izin verdi. 20 Temmuz'da Prusya'daki Sosyal Demokrat hükûmeti görevden aldı. Dış ilişkilerde ise Almanya'nın Versay Antlaşması'yla kabul ettiği tazminat yükümlülüklerini fiilen iptal etti. Kasım 1932'de yapılan seçimlerin ardından güvenoyu alamayınca istifa etti. Başbakanlığa getirilen Schleicher'in de hükûmeti kuramaması üzerine Hitler'le uzlaştı (4 Ocak 1933) ve Hitler'i başbakan yapması için Hindenburg'u ikna etti.^[3]

Tasfiye

Hitler'in başbakanlığındaki hükûmette başbakan yardımcılığı görevini üstlenen Papen; önemli bakanlık görevlerine arkadaşlarını getirerek Nazileri denetim altında tutabileceğine inanıyordu. Kısa bir süre sonra yaptığı yanlışı kavradıysa da Hitler'e hizmet etmeyi sürdürdü. 30 Haziran 1934'te Hitler'in SA'ya karşı giriştiği temizlik harekâtından sonra güçlükle kurtuldu ve üç gün sonra görevinden istifa etti. Bu dönemde Marburg Üniversitesinde yaptığı rejimi eleştiren Marburg Konuşması yüzünden Nazilerin tepkisini çekmiştir.^[4]

Elçi

Daha sonra büyükelçi olarak Avusturya'ya gönderildi ve 1938'e değin süren bu görevi sırasında Almanya'nın Avusturya'yı ilhak etmesi sürecinde Nazilere yardımcı oldu. Türkiye büyükelçisi olarak görev yaptığı 1939-1944 arasında Türkiye'nin Müttefiklerle ittifak kurmasını engellemeye çalıştı. Bu dönemde 24 Şubat 1942 tarihinde Ankara'da başarısız bir suikastin hedefi olmuştur.^[a]

Ağustos 1944'te Papen, Türkiye'den Almanya'ya geri geldikten sonra Hitler ile son bir görüşme yaptı. Burada, Hitler Papen'i Askeri Liyakat Şövalye Haçı madalyası ile ödüllendirdi.^[5]

Savaşın ardından

10 Nisan 1945'te Papen, ABD Ordusu'ndan Üsteğmen Thomas McKinley^[6] ve 194. Planör Piyade Alayı üyeleri tarafından kendi evinde, oğlu Franz Jr ile birlikte yakalandı ve tutuklandı. McKinley, Franz von Papen ve ailesi ile birlikte akşam yemeğinde bulunmak için köşküne gitti. McKinley, bir fotoğraf çıkardı ve Papen'e verdi. McKinley, sonra Papen'e artık onun esiri olduğunu söyledi; Papen ise "Amerikalılar'ın benim gibi 65 yaşındaki bir adamdan ne istediğini bilmiyorum!" şeklinde cevap verdi. Bununla birlikte, McKinley oturdu ve onu esir almadan önce Papen ile akşam yemeği yedi. Bundan sonra esir kampına götürülmüştür.

Franz von Papen Savaş suçlusu olarak Nürnberg Savaş Suçları Mahkemesindeki sanıklardan biri olarak yargılandı. Özellikle Avusturya'nın Anschluss sırasında yaptığı eylemlere ilişkin suçlandı. Soruşturma sırasında, Mahkeme Papen'i Avusturya işgali iddialarını destekleyecek hiçbir somut kanıt bulamadı. Nürnberg Davaları'nda suçsuz bulunduysa da^[7] bir Alman mahkemesi tarafından, Nazi olduğu için 8 yıl hapse mahkûm edildi. 1949'da temyiz başvurusu üzerine serbest bırakıldı ve para cezasına çarptırıldı.

1950'li yıllarda yeniden siyasete atılmaya çalışsa da başarısız olunca anılarını yazmaya başladı. Yukarı Swabia'daki Benzenhofen Kalesi'nde yaşadı. 24 Temmuz 1959'da, Papa XXIII. Ioannes tarafından Papal Chamberlain unvanı kendisine iade edildi. Papen, aynı zamanda Malta Şövalyesi unvanı aldı ve kendisine IX. Pius Papalık Büyük Haç Nişanı verildi.

Papen geçmişte yaptığı politikalarını savunarak kitap ve anılarından bir dizi yayınladı. 1930-1933 yıllarının yanı sıra, batı Soğuk Savaş siyaseti ile ilgilenmiştir. Papen, "bilge ve devlet adamı" olarak Schuman Planını övdü ve Batı Avrupa'nın ekonomik ve askeri birleşme ve bütünleşmesine inanıyordu.^[8]

Franz von Papen 2 Mayıs 1969 tarihinde, Batı Almanya'da, Obersasbach'da, 89 yaşında öldü.^[9]

Eserleri

Appell an das deutsche Gewissen. Reden zur nationalen Revolution, Stalling, Oldenburg, 1933
Franz von Papen Memoirs, Çeviri:Brian Connell, Andre Deutsch, London, 1952
Der Wahrheit eine Gasse, Paul List Verlag, München 1952
Europa, was nun? Betrachtungen zur Politik der Westmächte, Göttinger Verlags-Anstalt, Göttingen 1954
Vom Scheitern einer Demokratie. 1930 - 1933, Hase und Koehler, Mainz 1968

Ayrıca bakınız

Anthony Eden

Notlar

^ Suikastin Sovyetler Birliği tarafından yapıldığı iddia edilse de Nazilerin de Türk-Sovyet ilişkilerini baltalamak için suikast gerçekleştirmiş olabileceğine dair iddialar bulunmaktadır.

Kaynakça

^ Louis H. Brereton, The Brereton Diaries, ss. 419
^ Dönemle ilgili makale 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 12 Temmuz 2011 tarihinde erişilmiştir
^ Kershaw, Ian, Hitler: 1889-1936, Hubris 1998 s.411
^ Konuşmanın tam metni 19 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca) 12 Temmuz 2011 tarihinde erişilmiştir
^ Franz von Papen, Memoirs, p. 532.
^ Hagerman, [compiled by Bart (1993). War stories : the men of the airborne (First bas.). Paducah, Ky.: Turner Pub. Co. s. 276. ISBN 1563110970. 8 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2016.
^ Papen hakkındaki karar 11 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 12 Temmuz 2011 tarihinde erişilmiştir
^ Franz von Papen, Memoirs, pgs. 586–587.
^ Robert S. Wistrich, Who's Who in Nazi Germany, p. 189.

Siyasi görevi
Önce gelen: Heinrich Brüning	Almanya Şansölyesi 1932	Sonra gelen: Kurt von Schleicher

[5] Suikastin Sovyetler Birliği tarafından yapıldığı iddia edilse de Nazilerin de Türk-Sovyet ilişkilerini baltalamak için suikast gerçekleştirmiş olabileceğine dair iddialar bulunmaktadır.

[1] Louis H. Brereton, The Brereton Diaries, ss. 419

[2] Dönemle ilgili makale 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 12 Temmuz 2011 tarihinde erişilmiştir

[3] Kershaw, Ian, Hitler: 1889-1936, Hubris 1998 s.411

[4] Konuşmanın tam metni 19 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca) 12 Temmuz 2011 tarihinde erişilmiştir

[6] Franz von Papen, Memoirs, p. 532.

[7] Hagerman, [compiled by Bart (1993). War stories : the men of the airborne (First bas.). Paducah, Ky.: Turner Pub. Co. s. 276. ISBN 1563110970. 8 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2016.

[8] Papen hakkındaki karar 11 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 12 Temmuz 2011 tarihinde erişilmiştir

[9] Franz von Papen, Memoirs, pgs. 586–587.

[10] Robert S. Wistrich, Who's Who in Nazi Germany, p. 189.

[1]

[2]

[3]

[4]

[a]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

g t d Almanya Şansölyeleri (liste)
Kuzey Almanya Konfederasyonu Bundeskanzler (1867–1871)	Otto von Bismarck
Alman İmparatorluğu Reichskanzler (1871-1918)	Otto von Bismarck Leo von Caprivi Chlodwig zu Hohenlohe-Schillingsfürst Bernhard von Bülow Theobald von Bethmann Hollweg Georg Michaelis Georg von Hertling Maximilian von Baden
Weimar Cumhuriyeti Reichskanzler (1918-1933)	Friedrich Ebert¹ Philipp Scheidemann Gustav Bauer Hermann Müller Konstantin Fehrenbach Joseph Wirth Wilhelm Cuno Gustav Stresemann Wilhelm Marx Hans Luther Wilhelm Marx Hermann Müller Heinrich Brüning Franz von Papen Kurt von Schleicher
Nazi Almanyası Reichskanzler (1933-1945)	Adolf Hitler Joseph Goebbels Ludwig Schwerin von Krosigk
Federal Cumhuriyet Bundeskanzler (1949-günümüz)	Konrad Adenauer Ludwig Erhard Kurt Georg Kiesinger Willy Brandt Helmut Schmidt Helmut Kohl Gerhard Schröder Angela Merkel Olaf Scholz Friedrich Merz
¹ Halk Temsilcileri Konseyi'nin (9 Kasım 1918 - 11 Şubat 1919) başındaydı.

g t d Nürnberg Uluslararası Askerî Ceza Mahkemesi'nin başlıca sanıkları
İdam	Martin Bormann¹ Hans Frank Wilhelm Frick Hermann Göring² Alfred Jodl Ernst Kaltenbrunner Wilhelm Keitel Joachim von Ribbentrop Alfred Rosenberg Fritz Sauckel Arthur Seyss-Inquart Julius Streicher
Hapis (ceza)	Karl Dönitz (10 yıl) Walther Funk (müebbet) Rudolf Hess (müebbet) Konstantin von Neurath (15 yıl) Erich Raeder (müebbet) Baldur von Schirach (20 yıl) Albert Speer (20 yıl)
Beraat	Hans Fritzsche Franz von Papen Hjalmar Schacht
Kararsız	Gustav von Bohlen und Halbach³ Robert Ley⁴
Suçlar	Nazilerin Sovyet savaş esirlerine karşı işledikleri suçlar
¹ In absentia. 1972'de Berlin'de keşfedilen ve 1998'de kesin olarak tespit edilen kalıntılar; 2 Mayıs 1945'te intihar ettiğini doğruladı. ² Cezası infaz edilmeden 15 Ekim 1946'da intihar etti. ³ Yargılanmaya elverişsiz bulundu. ⁴ 25 Ekim 1945'te intihar etti.