Fahreddin Amidemiri

Fahreddin Reşad Bey
Bey; Fahreddin Reşad Bey
Maârif Nâzırı
	Görev süresi; 5 Nisan 1920 - Temmuz 1920
Hükümdar	V. Mehmed
Adliye Nâzırı
	Görev süresi; Temmuz 1920 - 1921
Hükümdar	V. Mehmed
Kişisel bilgiler
Doğum	30 Mayıs 1867; İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	14 Kasım 1943 (76 yaşında); İstanbul, Türkiye
Milliyeti	Osmanlı, Türk
Mesleği	Siyasetçi

Fahreddin Amidemiri, Rumbeyoğlu Fahreddin Bey veya Fahreddin Reşad Bey (30 Mayıs 1867 - 14 Kasım 1943), son Osmanlı hükûmetinde maârif nazırı ve adliye nazırı olarak görev yapmış diplomat ve devlet adamı idi.^[1]

Hayatı

Fahreddin Reşad Bey 30 Mayıs 1867 senesinde doğulmuştur. Babası ulema Rumbey Mehmet Reşad Efendi'dir. 1887'de Mülkiye'den mezun olmuştur. Daha sonra Sadrazam olacak olan Avlonyalı Ferid Paşa'nın kızıyla evlenmiştir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Siyasi kariyeri

Rumbeyoğlu Fahreddin Bey, çalışma hayatının büyük kısmını Osmanlı İmparatorluğu’nda diplomat olarak geçirdi. Batı kayıtlarında ilk kez görünmesi, 13 Mart 1903 tarihinde Birleşik Krallık’ta Osmanlı sefaretinde birinci kâtip olarak görev yaparken, VII. Edward tarafından kabul edilmesiyle gerçekleşti.^[2] 1911 yılı itibarıyla Fahreddin Bey, Berlin’deki Osmanlı sefaretinde maslahatgüzar olarak bulunmaktaydı.

1912 yılı Ağustos ayından Ekim ayına dek Fahreddin Bey, Çetine’de ve Budapeşte’deki Osmanlı başkonsolosu olarak görev yaptı.^[3] Bu görevlendirmesi sırasında Budapeşte’deki Osmanlı’ya ait Gül Baba Türbesi’nin ihyasıyla ilgilendi ve bu hususta bir makale kaleme aldı.

I. Dünya Savaşı Öncesi

Fahreddin Bey daha sonra Trablusgarp Savaşı’na dair bir uzlaşı sağlamak amacıyla Mehmed Nâbi Bey ile birlikte İsviçre’nin Lozan kenti yakınlarındaki Uşi’ye gitti. Osmanlı Hariciye Nazırı Gabriel Noradunkyan tarafından bir antlaşma taslağı hazırlamaları için görevlendirilen Fahreddin ve Nâbi Beylerin antlaşmayı imzalama yetkileri yoktu ve vardıkları mutabakat Bâb-ı Âli’nin onayına tabi olacaktı.^[4]^[3] Basının dikkatinden kaçınmak amacıyla Osmanlı diplomatları, 12 Ekim 1912 tarihinde Caux-sur-Montreux’deki Grand Hotel’de İtalyan temsilcilerle gizlice bir araya geldiler.^[4] Görüşmeler hem Osmanlı heyetinin tam yetkili olmayışı hem de İtalyanların Kuzey Afrika’daki toprak taleplerinde ısrarcı oluşu sebebiyle güçlükle ilerledi, ancak nihayetinde bir uzlaşmaya varıldı.^[4] 18 Ekim 1912 tarihinde imzalanan bu mutabakat, Birinci Lozan Antlaşması yahut Uşi Antlaşması olarak bilinmektedir.

Antlaşma metninde Rumbeyoğlu Fahreddin Bey’in unvanları, “Mecîdî Nişanı ve Osmâniye Nişanı ile taltif olunmuş” şeklinde kayda geçmiştir.^[5]

1914 yılının Ocak ayından Kasım ayına kadar Fahreddin Bey, St. Petersburg’da maslahatgüzar olarak görev yaptı. 29 Ekim 1914’te Karadeniz Baskını sırasında Osmanlı Donanması’nın Alman desteğiyle Karadeniz’deki beş Rus limanını bombalamasını takiben, 3 Kasım’da Rus hükûmeti Fahreddin Bey’i sınır dışı etti. Fahreddin Bey, İstanbul’a Finlandiya ve Almanya üzerinden döndü.^[6]

1916–17 yıllarında, I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru, Rumbeyoğlu Fahreddin Bey ile Mehmed Nâbi Bey, Osmanlı hükûmetine politika önerileri sunmak üzere çeşitli raporlar hazırladılar.^[7] Bunlardan biri, Hadramut bölgesinin tarihine ilişkin bir muhtıra olup, savaş sonrası müzakerelerde Osmanlı’nın egemenlik iddialarını desteklemek amacıyla kaleme alınmıştı. Osmanlı Arşivleri’nde bölgeye dair veri bulunamaması üzerine, temel kaynak olarak Encyclopædia Britannica’ya başvuruldu.^[8]

Son Osmanlı Hükûmetindeki Görevi

I. Dünya Savaşı’nın sona ermesinden sonra, Nisan 1920 tarihinde Rumbeyoğlu Fahreddin Bey, Dâmad Ferid Paşa’nın son Osmanlı hükûmetinde maârif nâzırı olarak görevlendirildi. Bu görevdeyken en çok bilinen icraatı, ders kitaplarında geçen “Türk” kelimesinin “Osmanlı” ifadesiyle değiştirilmesini emretmesi olmuştur. Temmuz 1920 itibarıyla Fahreddin Bey, adliye nâzırı olarak atandı ve Ağustos 1920'den itibaren Ahmet Tevfik Paşa'nın yeni kabinesinde aynı görevle yer aldı. Bu dönem zarfında Fahreddin Bey, Mustafa Kemal Atatürk'ün önderliğindeki Kuvâ-yi Milliye'ye karşı İstanbul Hükûmeti tarafından teşkil edilen Kuvâ-yi İnzibâtiye adlı “Hilafet Ordusu”nun mensupları arasında yer aldı. 1921 yılına kadar kabine üyeliğini sürdürdü.

Fahreddin Bey'in son Osmanlı hükûmetindeki mümeyyiz konumu, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti nezdinde olumsuz bir intiba uyandırdı. 23 Nisan 1924 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi, Fahreddin Bey'i Kuvâ-yi İnzibâtiye'deki faaliyeti ve Sevr Antlaşması'nı kabul eden kabineye iştiraki gerekçesiyle Yüzellilikler listesine dahil edildi; karar sonrası Fahreddin Bey yurt dışına kaçtı.^[9]

1938 yılında ilan edilen afla Türkiye'ye döndü ve 1943 yılında vefat etti. Feriköy Mezarlığı'na defnedilmiştir.

Çalışmaları

Rumbeyoğlu Fahreddin (1912). "Gül Baba" (PDF). Tarih-i Osmanî Encumeni Mesmuası. 3 (15). ss. 962–965.
Rumbeyoğlu Fahreddin (1913). "Macaristan'da Bazı Âsâr-ı Osmâniyye" [Some Ottoman Monuments in Hungary] (PDF). Tarih-i Osmanî Encumeni Mesmuası. 4 (22). ss. 1391–1400.
Rumbeyoğlu Fahreddin (1916). Bagdad Mes'elesi [The Question of Baghdad]. Matbaa-i Âmire.
Rumbeyoğlu Fahreddin (1916). El-Katar Sevhili Mes'elesi [The Question of the Coast of Qatar]. Matbaa-i Âmire.
Mehmet Nâbi; Rumbeyoğlu Fahreddin (1916). Bahrayn Adaları Mes'elesi [The Question of the Islands of Bahrain]. Matbaa-i Âmire.
Mehmet Nâbi; Rumbeyoğlu Fahreddin (1916). Elcezire Kıtasının Irva ve Iska Mes'elesi. Matbaa-i Âmire.
Mehmet Nâbi; Rumbeyoğlu Fahreddin (27 November 1916). Maskat Mes'elesi [The Question of Muscat]. Matbaa-i Âmire.
Mehmet Nâbi; Rumbeyoğlu Fahreddin (11 March 1917). Nejd Qit'asi Mes'elesi [The Question of the Territory of Nejd]. Matbaa-i Âmire.
Mehmet Nâbi; Rumbeyoğlu Fahreddin (1917). Hadramut Mes'elesi [The Question of Hadramaut]. Matbaa-i Âmire.
Mehmet Nâbi; Rumbeyoğlu Fahreddin (1917). Gümrük Resmi'nin Yuzde On Beşe İblağı, Ecnebi Postalar ve Kapitülâsyon [Transmitting Fifteen Percent of Official Customs, Foreign Mail and Capitulation]. Matbaa-i Âmire.
Rumbeyoğlu Fahreddin (1918). Şeyh Said Mes'elesi [The Question of Cheikh Saïd]. Matbaa-i Âmire.

Kaynakça

Dipnot

^ Kuneralp, Sinan (2003). Son Dönem Osmanlı Erkân ve Ricali (1839-1922). Prosopoprafik Rehber (İkinci bas.). İstanbul: İsis. s. 72.
^ Evening Standard 1903, s. 5.
^ ^a ^b Childs 1990, s. 172.
^ ^a ^b ^c Stephenson 2014, s. 200.
^ Childs 1990, s. 250.
^ Murray 1914, s. 1.
^ Hanioğlu 2010, s. 224.
^ Hanioğlu 2010, s. 13.
^ "Resmî tarihin hainleri: 150'likler, Ayşe Hür, Taraf gazetesi, 3 Temmuz 2011". 14 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2013.

Alıntı

Childs, Timothy Winston (1990). Italo-Turkish Diplomacy and the War Over Libya: 1911–1912. Brill. ISBN 9004090258.
Hanioğlu, M. Şükrü (8 March 2010). A Brief History of the Late Ottoman Empire. Princeton University Press. ISBN 978-1400829682.
Kuneralp, Sinan (2003). Son Dönem Osmanlı Erkân ve Ricali (1839–1922): Prosopografik Rehber [Late Ottoman General Staff and Officers (1839–1922): A Prosopografic Guide]. 2. Istanbul: Isis Press.
Murray, Francis Lavelle (3 November 1914). "Too Late for Turkey to Treat with Russia". Naugatuck Daily News. 19 (333). s. 1.
"At the court held on Friday the 13th inst". The Standard (24566). London. 19 March 1903. p. 5, column 7.
Stephenson, Charles (19 December 2014). A Box of Sand: The Italo-Ottoman War 1911–1912. Tattered Flag. ISBN 9780957689275.

[1] Kuneralp, Sinan (2003). Son Dönem Osmanlı Erkân ve Ricali (1839-1922). Prosopoprafik Rehber (İkinci bas.). İstanbul: İsis. s. 72.

[FOOTNOTEEvening_Standard19035-2] Evening Standard 1903, s. 5.

[FOOTNOTEChilds1990172-3] Childs 1990, s. 172.

[FOOTNOTEStephenson2014200-4] Stephenson 2014, s. 200.

[FOOTNOTEChilds1990250-5] Childs 1990, s. 250.

[FOOTNOTEMurray19141-6] Murray 1914, s. 1.

[FOOTNOTEHanioğlu2010224-7] Hanioğlu 2010, s. 224.

[FOOTNOTEHanioğlu201013-8] Hanioğlu 2010, s. 13.

[9] "Resmî tarihin hainleri: 150'likler, Ayşe Hür, Taraf gazetesi, 3 Temmuz 2011". 14 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2013.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]