Şemseddin Cüveyni

Sahip Şemseddin Mehmed Cüveyni, İlhanlı hükümdarı Abaka Han zamanında yaşamış zamanının ünlü vezirlerinden birisidir. Bazı kaynaklara göre başvezirdir. Ayrıca İlhanlı Devleti'nin kurucusu Hülagû Han zamanında da maliye bakanlığı yapmıştır. Zamanının yazarlarından olan ve kendisi gibi vezirlik yapmış Alaaddin Ata Melik Cüveynî'nin kardeşidir.

Abaka Han, bazı kaynaklara göre Anadolu'da huzuru bozan Pervâne Muineddin Süleyman'ın öldürülmesiyle yeni bir düzen ortamı sağlamak üzere ünlü vezir Şemseddin Cüveyni'yi Selçuklu ülkesine gönderdi. Cüveyni, Anadolu'da ilk olarak bozulan siyasi istikrarı düzenledi ve geldiğinde hala devam etmekte olan olan isyanları bastırdı. İktisadi alanda yenilikler yapmaya çalıştı. Önce halka yük olan birçok vergiyi kaldırdı. Halktan gelişigüzel para ve mal istenmesini yasakladı. Ardından Şemseddin Tuğraf tarafından alınan ve bir türlü ödenemeyen ikrazla, Selçuklular'ın ödeyemediği yıllık haraçların borcunu silerek yerine İlhanlı hükümdarları divanına Erzincan yöresi ve başka yerlerin gelirlerini incu vergisi (özel gelir) olarak tahsis etti. Bu şekilde İlhanlılar, Anadolu'da özel mülkler edinip gelirlerini doğrudan kendilerine aktarmışlardır. Sahip Cüveyni'nin getirdiği bir başka değişiklik tıpkı incu gibi İlhanlı ülkesinin başka bölgelerinde uygulanıp da Anadolu'da bulunmayan tamga vergisidir.

Sahip Şemseddin'in Anadolu'da kurmuş olduğu iktisadi düzen 1278'den Selçuklu veziri Fahreddin Ali'nin yerine İran'dan Fahreddin Kazvin'nin gönderildiği 1288 yılına kadar sürdü.

Ayrıca bakınız

• Alâeddin Atâ Melik Cüveynî

Dış bağlantılar

• makaleler1 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe)

Bibliyografya

• V.Barthold, "Ilhanlılar Devrinde Mali Vaziyet", Türk Hukuk ve Iktisat Tarihi lvhl.:muası, 1(1931), s.ıSO vd.
• Alaaddin Ata Melik Cüveynî, Tarih-i Cihan Güşa, Çeviren, Mürsel Öztürk, Ankara 1999
• Selçuklu-İlhanlı İktisadi, Ticari İlişkileri ve Sonuçları - Doç. Dr. İlhan ERDEM