Spenta Armaiti

Spenta Armaiti
Spenta Armaiti
Spenta Armaiti; Yeryüzü tanrıçası
	Tanrıça Spenta Armaiti'nin kutsal çiçeği
Avestaca	Spenta Armaiti 𐬯𐬞𐬆𐬧𐬙𐬀 𐬁𐬭𐬨𐬆𐬉𐬙𐬌
Yaşadığı yer	Yemyeşil topraklar
Sembolü	Doğurganlık, Doğum, Alçakgönüllülük ve Fedakarlık
Gün	İran takviminde her ayın beşi
Cinsiyeti	Dişi
Festivalleri	Sepandārmazgān, Paitishahem

Zerdüştçülük'te Spenta Armaiti (Avestaca: 𐬯𐬞𐬆𐬧𐬙𐬀 𐬁𐬭𐬨𐬀𐬌𐬙𐬌 "Kutsal Adanmışlık") Spenta Mainyu'lardan birisidir, Bilgeliğin yedi ilahi tezahürüdür olup Ahura Mazda'nın kızı olarak kabul edilir.^[1] Eski kaynaklar Amesha Spentas'ı daha çok soyut varlıklar olarak sunarken, sonraki kaynaklarda Spenta Armaiti, uyum ve bağlılık çağrışımları olan bir dişi tanrı olarak kişileştirilmiştir.^[2]

İsim

Spenta Armaiti, daha sonraki İran dillerinde Spandarmad (Orta Farsça'da) ve Isfandārmaḏ (Modern Farsçada) olarak bilinmektedir.^[3]

Bazen Armaiti, bir diğer Zerdüşt tanrısı olan Zam ('toprak') ile eşleştirilir, bir diğeri de Dünya ile ilişkilendirilir^[4] böylece bir Zam-Armaiti veya Zam-Armatay bileşiği oluşur.^[5]

Kültürel rol

Heptad'daki diğer tüm üyeler gibi, Ārmaiti de Ahura Mazdā ile yakın bir bağ paylaşır; Zerdüşt bu bağı mecazi olarak Ahura Mazdā'nın "kızı" olarak tanımlar.^[6]

Dünya ile ilişkilendirilir^[7]^[8]^[9] ve kutsal edebiyat onu bir Doğa Ana figürü olarak tanımlar. Bu nedenle, doğurganlık ve çiftçilik ile bağlantılıdır.^[10]^[a]^[b]

Aynı zamanda ölüler ve yeraltı dünyası ile de ilişkilendirilir.^[13]^[14]

Dini miras

Zerdüşt takviminde, on ikinci ay (Farsça: سپندارمذ Spendārmad) ve ayın beşinci günü ile ilişkilendirilir. On ikinci ayın beşinci günü bu nedenle onun kutsal günü, Sepandārmazgān'dır. Sepandārmazgān, sonsuz aşkı kutlamak için düzenlenen kadim bir festivaldir. İranlı âşıklar bu günde birbirlerine hediyeler verirler.^[15]

Paralellikler

Bilimsel araştırmalar, Armaiti'nin Aramati adlı bir Rigveda varlığa eşdeğer olduğunu belirtmektedir.^[16]^[17]

Ermeni mitolojisinde adı Sandaramet olarak geçmektedir (Ermenice: Սանդարամետ).^[18]^[19]

Notlar

^ "Eski İranca ekili toprakların, bitki örtüsünün ve bereketin tanrıçası, defin ayiniyle bağlantısı olan (...)" ve "maddi toprağın ait olduğu dişi kişi".^[11]
^ "Maddi dünyada Spenta Armaiti, yeryüzünün koruyucu ruhudur (Vendidad 3.35), bereketin simgesidir (...) ve aynı zamanda çobanların ve çiftçilerin koruyucusudur. Ancak çoğu zaman, yeryüzünün dehası olarak değil, yeryüzünün kendisi olarak anılır (Yasna 16.10; Yasht 24.50; Vendidad 2.10, 2.14, 2.18, 18.51, 18.64). ... fiziksel dünyada ise yeryüzünü temsil eder ve daha sonra yeryüzüne dönüşür."^[12]

Kaynakça

^ Daryaee, Touraj (2014). The Oxford Handbook of Iranian History. Oxford University Press. s. 67. ISBN 978-0199390427.
^ Leeming, David. The Oxford Companion to World Mythology. Oxford University Press. 2005. p. 29. 0-19-515669-2
^ Safaee Y. (2020). "Scythian and Zoroastrian Earth Goddesses: A Comparative Study on Api and Ārmaiti". In: Niknami KA., Hozhabri A. (eds). Archaeology of Iran in the Historical Period. University of Tehran Science and Humanities Series. Springer, Cham. p. 65. https://doi.org/10.1007/978-3-030-41776-5_6
^ de Jong, Albert F. (1997). Traditions of the Magi: Zoroastrianism in Greek and Latin Literature. Leiden; New York; Köln: Brill. s. 100. ISBN 90-04-10844-0.
^ Coulter, Charles Russell; Turner, Patricia (2012). Encyclopedia of Ancient Deities. McFarland/Routledge. p. 520. 1-57958-270-2
^ Foundation, Encyclopaedia Iranica. "Welcome to Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org (İngilizce). Erişim tarihi: 18 Şubat 2024.
^ Russell, James R. (1987). Zoroastrianism in Armenia. Harvard University Press. s. 323. ISBN 978-0674968509.
^ Skjærvø, Prods Oktor. "Ahura Mazdā and Ārmaiti, Heaven and Earth, in the Old Avesta". In: Journal of the American Oriental Society 122, no. 2 (2002): 404-409. doi:10.2307/3087636.
^ Safaee, Yazdan (2020). "Scythian and Zoroastrian Earth Goddesses: A Comparative Study on Api and Ārmaiti". In: Niknami KA., Hozhabri A. (eds). Archaeology of Iran in the Historical Period. University of Tehran Science and Humanities Series. Springer, Cham. pp. 65-66. https://doi.org/10.1007/978-3-030-41776-5_6
^ "[Armaiti] was the cornucopia of the fruits of the land (...) the personification of the land itself, and the earth was, thus, her proper realm (...) [She was also] responsible for its growth". Dexter, Miriam Robbins. Whence the goddesses: a source book. The Athene Series. New York and London: Teachers College Press, Teachers College, Columbia University. 1990. p. 72. 0-8077-6234-2.
^ Asatrian, Garnik S.; Arakelova, Victoria. The Religion of the Peacock Angel: The Yezidis and Their Spirit World. Routledge. 2014. p. 90. 978-1-84465-761-2
^ Nigosian, Solomon Alexander. The Zoroastrian Faith: Tradition and Modern Research. Montreal & Kingston; London; Buffalo: McGill-Queen's University Press. 1993. p. 79. 0-7735-1133-4
^ Russell, James R. (1987). Zoroastrianism in Armenia. Harvard University Press. ss. 323-324. ISBN 978-0674968509.
^ Boyce, Mary. A History of Zoroastrianism. Volume One: The Early Period. Third impression with corrections. Leiden, New York, Köln: E. J. Brill. 1996. p. 206. 90-04-10474-7.
^ Taheri, Sadreddin (2014). Goddesses in Iranian Culture and Mythology. Tehran: Roshangaran va Motale’at-e Zanan Publications. ISBN 9789641940821.
^ Safaee, Yazdan (2020). "Scythian and Zoroastrian Earth Goddesses: A Comparative Study on Api and Ārmaiti". In: Niknami KA., Hozhabri A. (eds). Archaeology of Iran in the Historical Period. University of Tehran Science and Humanities Series. Springer, Cham. p. 66. https://doi.org/10.1007/978-3-030-41776-5_6
^ Pinault, Georges-Jean. "La langue des Scythes et le nom des Arimaspes". In: Comptes rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, 152e année, N. 1, 2008. pp. 133-134. [DOI: https://doi.org/10.3406/crai.2008.92104]; www.persee.fr/doc/crai_0065-0536_2008_num_152_1_92104
^ Hastings, James, (Ed.) (1908). Encyclopædia of Religion and Ethics, Volume 1. New York: Charles Scribner's Sons. s. 795.
^ Kurkjian, Vahan M. (2008). A History of Armenia. Los Angeles, California: Indo-European Publishing. s. 249. ISBN 9781604440126.

Dış bağlantılar

Armaiti in Encyclopædia Iranica

[12] "Eski İranca ekili toprakların, bitki örtüsünün ve bereketin tanrıçası, defin ayiniyle bağlantısı olan (...)" ve "maddi toprağın ait olduğu dişi kişi".^[11]

[14] "Maddi dünyada Spenta Armaiti, yeryüzünün koruyucu ruhudur (Vendidad 3.35), bereketin simgesidir (...) ve aynı zamanda çobanların ve çiftçilerin koruyucusudur. Ancak çoğu zaman, yeryüzünün dehası olarak değil, yeryüzünün kendisi olarak anılır (Yasna 16.10; Yasht 24.50; Vendidad 2.10, 2.14, 2.18, 18.51, 18.64). ... fiziksel dünyada ise yeryüzünü temsil eder ve daha sonra yeryüzüne dönüşür."^[12]

[1] Daryaee, Touraj (2014). The Oxford Handbook of Iranian History. Oxford University Press. s. 67. ISBN 978-0199390427.

[2] Leeming, David. The Oxford Companion to World Mythology. Oxford University Press. 2005. p. 29. 0-19-515669-2

[3] Safaee Y. (2020). "Scythian and Zoroastrian Earth Goddesses: A Comparative Study on Api and Ārmaiti". In: Niknami KA., Hozhabri A. (eds). Archaeology of Iran in the Historical Period. University of Tehran Science and Humanities Series. Springer, Cham. p. 65. https://doi.org/10.1007/978-3-030-41776-5_6

[4] Jong, Albert F. (1997). Traditions of the Magi: Zoroastrianism in Greek and Latin Literature. Leiden; New York; Köln: Brill. s. 100. ISBN 90-04-10844-0.

[5] Coulter, Charles Russell; Turner, Patricia (2012). Encyclopedia of Ancient Deities. McFarland/Routledge. p. 520. 1-57958-270-2

[6] Foundation, Encyclopaedia Iranica. "Welcome to Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org (İngilizce). Erişim tarihi: 18 Şubat 2024.

[7] Russell, James R. (1987). Zoroastrianism in Armenia. Harvard University Press. s. 323. ISBN 978-0674968509.

[8] Skjærvø, Prods Oktor. "Ahura Mazdā and Ārmaiti, Heaven and Earth, in the Old Avesta". In: Journal of the American Oriental Society 122, no. 2 (2002): 404-409. doi:10.2307/3087636.

[9] Safaee, Yazdan (2020). "Scythian and Zoroastrian Earth Goddesses: A Comparative Study on Api and Ārmaiti". In: Niknami KA., Hozhabri A. (eds). Archaeology of Iran in the Historical Period. University of Tehran Science and Humanities Series. Springer, Cham. pp. 65-66. https://doi.org/10.1007/978-3-030-41776-5_6

[10] "[Armaiti] was the cornucopia of the fruits of the land (...) the personification of the land itself, and the earth was, thus, her proper realm (...) [She was also] responsible for its growth". Dexter, Miriam Robbins. Whence the goddesses: a source book. The Athene Series. New York and London: Teachers College Press, Teachers College, Columbia University. 1990. p. 72. 0-8077-6234-2.

[11] Asatrian, Garnik S.; Arakelova, Victoria. The Religion of the Peacock Angel: The Yezidis and Their Spirit World. Routledge. 2014. p. 90. 978-1-84465-761-2

[13] Nigosian, Solomon Alexander. The Zoroastrian Faith: Tradition and Modern Research. Montreal & Kingston; London; Buffalo: McGill-Queen's University Press. 1993. p. 79. 0-7735-1133-4

[15] Russell, James R. (1987). Zoroastrianism in Armenia. Harvard University Press. ss. 323-324. ISBN 978-0674968509.

[16] Boyce, Mary. A History of Zoroastrianism. Volume One: The Early Period. Third impression with corrections. Leiden, New York, Köln: E. J. Brill. 1996. p. 206. 90-04-10474-7.

[17] Taheri, Sadreddin (2014). Goddesses in Iranian Culture and Mythology. Tehran: Roshangaran va Motale’at-e Zanan Publications. ISBN 9789641940821.

[18] Safaee, Yazdan (2020). "Scythian and Zoroastrian Earth Goddesses: A Comparative Study on Api and Ārmaiti". In: Niknami KA., Hozhabri A. (eds). Archaeology of Iran in the Historical Period. University of Tehran Science and Humanities Series. Springer, Cham. p. 66. https://doi.org/10.1007/978-3-030-41776-5_6

[19] Pinault, Georges-Jean. "La langue des Scythes et le nom des Arimaspes". In: Comptes rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, 152e année, N. 1, 2008. pp. 133-134. [DOI: https://doi.org/10.3406/crai.2008.92104]; www.persee.fr/doc/crai_0065-0536_2008_num_152_1_92104

[20] Hastings, James, (Ed.) (1908). Encyclopædia of Religion and Ethics, Volume 1. New York: Charles Scribner's Sons. s. 795.

[21] Kurkjian, Vahan M. (2008). A History of Armenia. Los Angeles, California: Indo-European Publishing. s. 249. ISBN 9781604440126.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[a]

[b]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[11]

[12]