Mutasavvıf

Mutasavvıf (Arapça: متصوف), tasavvuf yoluna girmiş, Allah'ın yakınlığını kazanmak için gayret eden kimseye verilen isimdir. Kelime, "tasavvuf ehli" anlamına gelir ve sufi kavramıyla yakından ilişkilidir. Ancak bazı kaynaklarda "sufi" ile "mutasavvıf" arasında anlam farkı bulunduğu belirtilir. Buna göre sufi, "Hakk'ın yakınlığını kazanan", mutasavvıf ise "bu yakınlığı elde etmeye çalışan" kişidir.

Tarihi

8. yüzyıldan itibaren zahit ve âbid kimseler arasında sufi kavramı kullanılmaya başlanmıştır. Zamanla bu kişiler arasında tasavvuf yoluna girmiş ve manevi terbiyede derinleşmiş olanlar için "mutasavvıf" terimi kullanılmaya başlanmıştır. Hücvîrî, Serrâc, Ebû Tâlib el-Mekkî, Sülemî, Kuşeyrî gibi sufi müellifler eserlerinde mutasavvıf kavramına yer vermiştir.

Anlam ve nitelikler

Mutasavvıf, tasavvuf yoluna inanmış, bu yolda manevi bilgi (marifet) ve edeple ilerleyen kişidir. Sufiler, mutasavvıfı "sufi olmaya çalışan" olarak görmüş, sufi ile mutasavvıf arasındaki farkı "gerçekleşmiş hâl" ile "çaba hâli" şeklinde açıklamışlardır.

Mutasavvıf, tasavvufun esaslarını benimseyen, nefsiyle mücahede eden, zikir, murakabe ve riyazet gibi uygulamalarda bulunan kişidir. Tasavvuf terbiyesinin temel unsurlarından biri olan ihlas mutasavvıflar için büyük önem taşır. Riyadan kaçınmak, amelini sadece Allah rızası için yapmak, mutasavvıfın karakteristik özelliklerindendir.

Tasavvufi çevrelerdeki yeri

Mutasavvıflar tarih boyunca çeşitli tasavvuf ekolleriyle ilişkilendirilmiştir. Horasan ve Irak bölgelerinde Melametilik anlayışıyla mutasavvıflar arasında yakın bağlar görülmüştür. Melametiler, ihlası korumak için riyadan uzak durmayı ve dış görünüşte gösterişten kaçınmayı savunmuşlardır.

Tasavvufun sosyal hayattaki tezahürlerinde mutasavvıf, toplumun manevi önderi veya örnek kişisi olarak kabul edilmiştir. Bununla birlikte sufi müellifler, mutasavvıfın dünyevi menfaat peşinde koşmaması, tasavvuf yolunu çıkar amacıyla kullanmaması gerektiğini özellikle vurgulamışlardır.

Kaynakça

Genel

• "Mutasavvıf". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı. 2020. Süleyman Uludağ.