Suriye'de lâiklik

Suriye'de lâiklik, 1920 yılında Suriye'yi işgal eden Fransızlar tarafından oluşturulan Manda yönetimi tarafından başlatıldı. Fransızlar tarafından bastırılan 1920 Halep İsyanı'nı başlatan İbrahim Hananu seküleristti. İbrahim Hananu, isyanın bastırılmasından sonra Suriye'nin bağımsızlığı için mücadele etmeye devam etmiş ve Ulusal Blok'u kurmuştur. Ulusal Blok, laik temelli bağımsız bir Suriye kurma hedefi ile hareket etmiş ve yapmış olduğu siyasi mücadele ile 1946 yılında Suriye'yi bağımsızlığa kavuşturmuştur. Lâik sistem, bağımsızlıktan sonra da devam etmiştir. Bu dönemde yükselişte olan Arap sosyalizmini benimseyen Baas Partisi 1963 yılında bir darbe ile iktidara gelmiştir. Arap sosyalizmi, milliyetçiliği ve lâikliği birleştirmiş bir düşünceydi.

Suriye Anayasası'nda, birçok Hristiyan veya Müslüman cemaati din özgürlüğü kapsamında devlet koruması altındadır. Zorunlu din eğitimi verilmesine rağmen bütün okullar devlet tarafından yönetilir ve mezhepsel değildir. İslam'ın siyasi biçimleri hükûmet tarafından hoş karşılanmaz. Suriye hukuk sistemi Fransız yönetimi sırasında hazırlanan medeni kanunlara dayanır. Ancak Suriye'de lâik mahkemeler olduğu gibi dini mahkemelerde bulunmaktadır. Medeni hukuku ilgilendiren davalara lâik mahkemeler bakarken, Müslümanlar arasında veya Müslümanlarla gayri-Müslimler arasındaki kişisel, aile ve dini konulara şeriat mahkemeleri bakar. Gayrimüslim cemaatlerin kendi dini mahkemeleri, kendi din yasalarını kullanmaktadır.

Suriye'de lâik sisteme karşı olanlar Müslüman Kardeşler öncülüğündeki İslamcılardı. Hama İsyanı ile ilk eylemlerini düzenleyen Müslüman Kardeşler, Mısır'da güçlenmesi üzerine 1979-1982 yılları arasında Suriye'de İslamcı bir ayaklanma çıkarttı. Ancak Hafız Esad öncülüğünde ordu ayaklanmaları bastırdı. 2011 Suriye Ayaklanması demokratik taleplerle ortaya çıktığı için ilk olarak Arap Baharı olarak nitelendirilmişti. Ancak kısa bir süre içinde cihatçı unsurların savaşa dahil olmasıyla Arap Baharı Arap Kışı'na dönüştü.

2011 yılında Suriye'nin kuzeyinde bulunan halklar Kuzey Suriye Federasyonu kurarak fiili özerklik ilan ettiler. Federasyona bağlı bölgelerde katı bir lâiklik politikası uygulanmaktadır. Hukuk tamamen medeni yasalar üzerine oturmaktadır. Ayrıca kantonlarda kurulan il, ilçe ve mahalle meclislerinde kadın-erkek katılımı eşitlik sağlanması amacıyla yarı yarıyadır. İlan edilen yasalarla; zorla evlilik ve çok eşliliğe yasak getirilmiştir. Reşit olmayan çocukların evlendirilmesi yasa dışı olarak sayılmıştır. Bu bölgede uygulanan lâiklik anlayışı Suriye için bir ilk konumundadır.

Ocak 2017'de Astana'da Rusya, İran ve Türkiye öncülüğünde Suriye İç Savaşı'nda taraf olan gruplar çağrılarak bir barış konferansı düzenlendi. Barış görüşmelerinden sonra Rusya, hazırlanacak yeni anayasada, Suriye Arap Cumhuriyeti'nin adının Suriye Cumhuriyeti olarak değiştirileceğini açıkladı. Bununla birlikte az da olsa uygulanan İslami hukuk, yeni anayasa ile tamamen kaldırılarak tam lâikliğin gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir.