Türk Devlet ve Toplulukları Dostluk Kardeşlik ve İşbirliği Kurultayı

Türk Kurultayı, Türk devlet ve toplulukları arasındaki dostluk, kardeşlik ve iş birliğinin geliştirilmesi amacıyla, 1993'ten beri düzenlenen etkinliklerdir.

Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) ile Türk Devlet ve Toplulukları Dostluk, Kardeşlik ve İşbirliği Vakfının (TÜDEV) iş birliğinde düzenlenen Dünya Ekonomik Forumu benzeri bir forumdur. Kurultayın onuncusu 18-20 Eylül 2006'da Antalya'da, On birincisi Kasım 2007'de Bakü'de düzenlenmiştir.

Tarihçe

Sovyetler Birliği'nin 1991 yılında dağılmasının ardından Kafkaslar'da Azeriler, Orta Asya'da Kazaklar, Kırgızlar, Özbekler ve Türkmenler bağımsızlıklarını kazanarak ulusal devletlerini kurmuşlardır.

Türkçe konuşan ülkeler arasında tarihten gelen ortak kültür ve yakınlık, birbirinden bağımsız hareket etmelerini engellemektedir. Bu nedenle, bu ülkeler arası çeşitli alanlarda iş birliğinin sağlanması ve fikir telakkileri yapılması konusunda, TÜDEV ve TİKA 1993 yılından itibaren Türk kurultayları düzenlemeye başlamıştır.

Kurultaya bağımsız Türki devletler yanında, Rusya Federasyonu içerisinde bulunan özerk cumhuriyetler ile bölgeler katılmaktadır. Çin ve İran'daki Türk toplulukları yanında Balkanlar ve diğer bölgelerdeki Türk azınlıkları da delege göndermektedir. Tarihten gelen akrabalık nedeniyle Moğolistan ve diğer Moğol topluluklar da iştirak etmektedir. Hatta ABD'de yaşayan Meluncanlar da toplantıda yer almaktadırlar.^{[kaynak belirtilmeli]}

Bugüne kadar 11 kurultay gerçekleştirilmiş olup, ilk on kurultay Türkiye'nin Antalya, Samsun, İzmir gibi çeşitli şehirlerinde yapılmıştır. Kurultay (forum) 2001 yılına kadar aralıksız olarak her yıl yapılmış ancak 2006'ya kadar 5 yıl ara verilmiştir. En son 2007 yılında Bakü'de gerçekleştirilerek ilk defa Türkiye dışında düzenlenmiştir.

Bazı yıllarda KKTC tarafından düzenlenmek istenmiş ancak diğer Türki ülkeler bu konuya mesafeli durmuşlardır.^{[kaynak belirtilmeli]} 12. kurultayın Bişkek'te yapılması öngörülmüştür.

Kurultayın başlama anında demir dövülmesi geleneksel ritüeli haline gelmiştir. Türkçe Konuşan Ülkeler Zirvesi daimi sekretaryasının kurulması ardından kurultayın merkezinin de belirlenmesi ve iki yılda bir yapılmak üzere kurumsallaştırılması öngörülmektedir.

Kurultaya ülkelerden bürokratlar, uzmanlar, akademisyenler, iş adamları ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri katılmaktadır.

10. Kurultay (İstanbul)

16-18 Eylül 2006 tarihleri arasında Antalya'da yapılan kurultaya çeşitli ülkelerden 600'den fazla delege katılmıştır. Ancak Türkmenistan ile Özbekistan düşük düzeyde katılmışlardır. 10. Kurultayda üzerinde durulan konu, Türklerin tarihsel aktör olduğundan hareketle, bölgede nesne değil özne olması gerektiği ve bunun ortaklıktan geçtiği olmuştur. Türklerin tarihte derinliği olan, tarihe istikamet veren bir toplum olduğu vurgulanmıştır.^[1]

Öneriler^[2]

Commonwealth gibi Türkçe konuşan ülkeler topluluğu oluşturulması önerisi. (bkz. Türk Konseyi )
Ortak Türk Tarihi müfredatı ve ortak alfabe oluşturulması önerisi. (Türk Dünyası Akademisi kuruldu )
Başta enerji alanında ekonomik iş birliği yaparak ülkelerin birbirine bağlanması önerisi. (bkz. BTC-Aktau )
Kazakistan delegesinin Parlemantolararası Konsey oluşturulması teklifi. (bkz. TÜRKPA )
Kazakistan delegesinin Akil adamlar Heyeti oluşturulması önerisi. (Kuruldu )

11. Kurultay (Bakü)

İlk defa Türkiye dışında yapılan kurultaya 200 civarında delege katılmıştır. Türkmenistan'dan düşük katılım gerçekleşmiş, Özbekistan'dan katılım olmamıştır. Böyle olmakla beraber Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızıstan ile Türkiye ne olursa olsun dört devlet olarak yola devam edileceği toplantının ana gündemi olmuştur.^[3] İstikrara kavuşmuş, iç bütünlüğünü tamamlamış, bölgesel sorunlara ortak bir refleksle hızlı şekilde cevap veren bir Türk Dünyası Topluluğu'nun tüm insanlığın yararına olacak ve küresel barışa da hizmet edeceği görüşünde birleşilmiştir.

Öneriler

Kazak ve Türkiye delegesinin Türkçe Konuşan Ülkeler Zirvesi daimi sekreteryasının ivedilikle oluşturulması önerisi (bkz. Türk Konseyi )
Tüm ülkelerce, Türk dünyasının ortak sesi olmak üzere TRT Türk kanalının "Türk dünyasının ortak televizyonuna" dönüştürülmesi önerisi. (bkz. TRT Avaz )
Azerbaycan delegesi, uluslararası platformlarda daha fazla etkinlik sağlamak amacıyla Türkçe konuşan devletler topluluğu kurulması önerisi ve bunun için yeteri kadar servetimiz ve tabii kaynaklarımız var vurgusu

11. Kurultay bildirisinde, Türk dili konuşan ülkelerin parlamenter asamblesinin kurulması için gerekli görüşmelerin tamamlanması, Türk halklarının maruz kaldığı terör ve soykırımların, uluslararası kamuoyuna anlatılmalı ve terörle mücadele konusunda iş birliğine gidilmesi üzerinde bulunularak. KKTC tehciri konusunda ve Ermeni soykırımı iddialarına karşı, iş birliği geliştirilmesi, Orta Asya ülkeleri arasındaki sınır sorunlarının ivedilikle giderilmesi gerektiği vurgulandı.

Türklerin edilgen olduğu Doğu Türkistan, Batı Trakya, Makedonya, Kırım Türkleri ile Çuvaş, Tatar, Nogay ve diğer devletlerde yaşayan Türklerin korunması için çaba gösterilmesi gerektiği Avrupa ve Amerika'daki Türk diasporaları teşkilatları arasında iletişim ve birlik artırılması gerektiği hususunda önemle duruldu. Orta Asya'ya kadar uzanan demir yolu hattının hızla bitirilmesi temennisinde bulunuldu.

Kurultayın yapısı

Bürokrattan akademisyenlere, sivil toplum ve düşünce kuruluşlarından, ticaret ve sanayi odalarına ve medya temsilcilerine kadar çeşitli sektörlerdeki kişilerin bir araya getirilerek Türk Dünyası hakkında görüş alışverişi yapmaktır. Bu alanda,

Türk devlet ve topluluklarının modern anlamda ekonomik gelişmelerini ve refahlarını sağlamak,
Uluslararası platformlarda dayanışmalarını güçlendirmek,
Kültürel bağlarını derinleştirmek,
Somut iş birliği alanlarını kamu kesimini de içine katarak gerçekleştirme yolunda atılacak adımları belirlemek,
Halen yürütülen müşterek çalışmaları ve projeleri daha etkin hale getirmek,
Kısa ve orta vadede uygulanabilir yeni iş birliği alanlarını ortaya çıkarmak.

Kurultayda, bürokratlar, uzmanlar, akademisyenler, iş adamları ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri katılmaktadır. Kamu ve sivil alandaki mevcut iş birliği çalışmaları gözden geçirilerek, bunların daha etkili ve verimli hale getirilmesi ile yakın gelecekte yapılabilecek yeni iş birliği alanlarının oluşturulması hedeflenmektedir.

Kurultayda faaliyet gösteren komisyonlar:

Uluslararası İlişkiler,
Medya ve İletişim Komisyonu,
İktisadi, Ticari, Mali İlişkiler ve Turizm Komisyonu,
Kültür Komisyonu,
Eğitim/Öğretim, Bilim ve Teknoloji Komisyonu,
Gençlik Komisyonu,
Toplum Yönetimi ve Hukuk Komisyonu'dur.

Katılımcılar

Azerbaycan
Kazakistan
Kırgızistan
Moğolistan
Özbekistan
Tacikistan
Türkiye
Türkmenistan
Kuzey Kıbrıs
Tataristan
Başkurdistan
Çuvaşistan
Kırım Özerk Cumhuriyeti
Yakutistan
Altay Cumhuriyeti
Dağıstan
Gagavuzya
Hakasya
Kabardino-Balkarya
Karaçay-Çerkesya
Tuva Cumhuriyeti
Doğu Türkistan
Taymir
Buryatya
Rusya, İran, Irak, Afganistan, Gürcistan, Batı Trakya, Kosova, Romanya, Makendonya, Bulgaristan, Bosna-Hersek, Arnavutluk temsilcileri.
Almanya, Fransa, ABD, Avustralya, Belçika ve İsviçre'de yaşayan Türk diasporası.

Toplantılar

1. Kurultay: Antalya, 21-23 Mart 1993
2. Kurultay: İzmir, 20-23 Ekim 1994
3. Kurultay: İzmir, 1995
4. Kurultay: Ankara, 1996
5. Kurultay: İstanbul, 1997
6. Kurultay: Bursa, 1998
7. Kurultay: Denizli, 1999
8. Kurultay: Samsun, 2000
9. Kurultay: İstanbul, 2001
10. Kurultay: Antalya, 16-18 Eylül 2006
11. Kurultay: Bakü, 17-19 Kasım 2007
12. Kurultay: Bişkek, 2009

Kaynakça

^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2009.
^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2009.
^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2009.

Ayrıca bakınız

Ortak organizasyonlar

Diğer

[1] "Arşivlenmiş kopya". 7 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2009.

[2] "Arşivlenmiş kopya". 14 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2009.

[3] "Arşivlenmiş kopya". 21 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2009.

[1]

[2]

[3]