Terapötik aşılar

Terapötik aşı, bir hastalık veya enfeksiyon meydana geldikten sonra uygulanan bir aşıdır. Terapötik aşı, bir enfeksiyonla savaşmak için hastanın bağışıklık sistemini harekete geçirerek çalışır. Terapötik bir aşı, profilaktik bir aşıdan farklıdır; profilaktik aşılar bireylere enfeksiyon veya hastalıktan kaçınmak için bir önlem olarak uygulanırken, terapötik aşılar birey hastalık veya enfeksiyondan zaten etkilendikten sonra uygulanır. Terapötik aşı, vücudu gelecekteki hastalıklara ve enfeksiyonlara karşı korumak için bağışıklık kazandırmak yerine vücuttaki mevcut bir enfeksiyonla savaşır.^[1]

Terapötik aşılar çoğunlukla viral enfeksiyonlara karşı kullanılır. Kronik viral enfeksiyonlardan etkilenen hastalara, bağışıklık sistemleri yeterince etkili antikor üretemediği için terapötik aşılar uygulanır.^[2]

Dendreon tarafından geliştirilen Provenge, 2010 yılında FDA tarafından onaylanan ilk terapötik aşı olmuştur. Bu terapötik aşı, hastaların kendi beyaz kan hücrelerinin alındığı ve kanser hücrelerini farklılaştırmak ve onlarla savaşmak üzere eğitmek için ilaçla (aşı) tedavi edildiği prostat kanserinin tedavisine yardımcı olmuştur.^[3]

Terapötik aşılar, çoğunlukla viral enfeksiyonlar ve çeşitli kanser türleri için kullanılan yeni bir aşı şeklidir. Terapötik bir aşı, bağışıklık sisteminin kanserli hücreler veya virüs gibi yabancı bir ajanı tanımasına yardımcı olur. Terapötik aşıların spesifik türü antijen aşılarını içerir. Antijen aşılarında, bağışıklık sistemini aktive etmek için vücut yabancı bir ajanla tanıştırılır, böylece daha sonra karşılaşıldığında ajanı tanır.^[4]

Türler

İki tür terapötik aşı vardır:

Otolog aşılar

Otolog, 'kişinin kendisinden elde edilen' anlamına gelir - otolog aşı, bireyin kanser hücreleri veya bağışıklık sistemi hücreleri olabilen kendi hücrelerinden yapılan kişiselleştirilmiş bir aşıdır.^[5]

Allojenik aşılar

Allo 'diğer' anlamına gelmektedir. Allojenik aşılar, öncelikle laboratuvarda yetiştirilen farklı bir bireyin kanser hücrelerinden yapılan kanser aşılarıdır.^[6]

Terapötik aşıların profilaktik aşılardan farkı

Terapötik aşı kavramı farklıdır. Bir kişi aşı kelimesini duyduğunda aklına belli bir hastalığa karşı korunma düşüncesi gelir. Ancak terapötik aşılar bir tedavi yöntemidir. Diğer aşılarda olduğu gibi, bağışıklık sistemi belirli bir hedefe karşı düzenlenir. Ana amaç bağışıklık sistemi aktivitesini artırmaktır. Bu tür aşılar çeşitli hastalıkların ve viral enfeksiyonların tedavisinde kullanılabilir.^[7]^[8] HIV, kanser, dang humması, kolera, difteri gibi çeşitli ölümcül hastalıklara karşı aşı geliştirmek için çaba sarf edilmektedir.^{[kaynak belirtilmeli]}

HIV'e karşı terapötik aşılar

HIV'in şimdiye kadar aşısı yoktu, ancak terapötik aşılar HIV için çığır açabilir. Bu tür aşılar, etkilenen hastaların bağışıklık sistemlerini hastalıkla savaşacak şekilde güçlendirecektir. Birçok araştırmacı HIV'in AIDS'e ilerlemesini yavaşlatmak amacıyla tedavi edici HIV aşıları geliştirmeye ve test etmeye çalışmaktadır. HIV'den etkilenen kişilerde normalde antiretroviral tedavi (ART) kullanımı ile tespit edilemeyen düzeyde HIV bulunmaktadır.^[9] HIV için terapötik aşılar işe yararsa, birçok hayat kurtulacaktır. AIDSinfo tarafından yürütülenler gibi HIV terapötik aşıları için birçok klinik çalışma yürütülmektedir, çalışmaların özetleri web sitelerinde mevcuttur.^[10]

Kansere karşı terapötik aşı

Kanser, son yıllardaki ölümlerin önde gelen nedenidir. Kanser türleri ve evreleri zaman içinde evrim geçirmiş ve kanseri tedavi etmeye yönelik çabalar da artmıştır. Şu anda tüm dünyada devam eden yaklaşık 369 kanser aşısı çalışması bulunmaktadır.^[11]

ABD Gıda ve İlaç Dairesi tarafından onaylanmış üç kanser terapötik aşısı bulunmaktadır, bunlar aşağıdaki gibidir;

Provenge, prostat kanseri için dendritik hücre bazlı bir aşı olan Sipuleucel-T'dir.^[12] Bacillus Calmettle-Guerin (TheraCys), mesane invaziv kanseri için Mycobacterium bovis suşunu kullanan canlı zayıflatılmış bir aşıdır. Talimogene laherparepvec (T-VEC veya Imlygic) ileri onkolitik melanom için bir aşıdır.^[13]

Kaynakça

^ "Preventive vaccine vs therapeutic vaccine | Fondation québecoise du Sida". 10 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2019.
^ Shimasaki, Craig (2014). "Understanding Biotechnology Product Sectors". Biotechnology Entrepreneurship. ss. 113-138. doi:10.1016/B978-0-12-404730-3.00009-9. ISBN 9780124047303.
^ Gulley, James (2012). "Therapeutic vaccines The ultimate personalized therapy?". Human Vaccines & Immunotherapeutics. 9 (1). ss. 219-221. doi:10.4161/hv.22106. PMC 3667942 . PMID 22995839.
^ Madan RA, Gulley JL, Fojo T, Dahut WL (2010). "Therapeutic cancer vaccines in prostate cancer: the paradox of improved survival without changes in time to progression". Oncologist. 15 (9). ss. 969-975. doi:10.1634/theoncologist.2010-0129. PMC 3228037 . PMID 20798195.
^ Sondak, Vernon K.; Sabel, Michael S.; Mulé, James J. (1 Nisan 2006). "Allogeneic and Autologous Melanoma Vaccines: Where Have We Been and Where Are We Going?". Clinical Cancer Research. 12 (7). ss. 2337s-2341s. doi:10.1158/1078-0432.CCR-05-2555. PMID 16609055.
^ Hanna, Michael G. (27 Ekim 2014). "Immunotherapy with autologous tumor cell vaccines for treatment of occult disease in early stage colon cancer". Human Vaccines & Immunotherapeutics. 8 (8). ss. 1156-1160. doi:10.4161/hv.20740. PMC 3551893 . PMID 22854664.
^ Griffin, R. Morgan (2006). "Treating Disease With Vaccines". WebMD. 1 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021.
^ Dr. James W. Hodge, Dr. Chandan Guha, Dr. Jacques Neefjes (2008). "Synergizing Radiation Therapy and Immunotherapy for Curing Incurable Cancers: Opportunities and Challenges". Oncology. 22 (9). ss. 1064-1084. PMC 3474236 . PMID 18777956.
^ Gina M Graziani, Jonathan B Angel (2015). "Evaluating the efficacy of therapeutic HIV vaccines through analytical treatment interruptions". Journal of the International AIDS Society. 18 (1). s. 20497. doi:10.7448/IAS.18.1.20497. PMC 4641978 . PMID 26561337.
^ "Evaluating the Safety and Immune Response of an Adenovirus-Based HIV Vaccine in HIV-Uninfected Adults" için ClinicalTrials.gov'da klinik çalışma numarası NCT01103687
^ Margaret E. Gatti-Mays, Jason M. Redman, Julie M. Collins, Marijo Bilusic (2017). "Cancer vaccines: Enhanced immunogenic modulation through therapeutic combinations". Human Vaccines & Immunotherapeutics. 13 (11). ss. 2561-2574. doi:10.1080/21645515.2017.1364322. PMC 5703410 . PMID 28857666.
^ Kantoff PW, Higano CS, Shore ND, Berger ER, Small EJ, Penson DF, Redfern CH, Ferrari AC, Dreicer R, Sims RB, Xu Y, Frohlich MW, Schellhammer PF; IMPACT Study Investigators (2010). "Sipuleucel-T immunotherapy for castration-resistant prostate cancer". New England Journal of Medicine. 363 (5). ss. 411-22. doi:10.1056/NEJMoa1001294. PMID 20818862.
^ Andtbacka RH, Kaufman HL, Collichio F, Amatruda T, Senzer N, Chesney J, Delman KA, Spitler LE, Puzanov I, Agarwala SS (2015). "Talimogene laherparepvec improves durable response rate in patients with advanced melanoma". Journal of Clinical Oncology. 33 (25). ss. 2780-88. doi:10.1200/JCO.2014.58.3377. PMID 26014293.

[1] "Preventive vaccine vs therapeutic vaccine | Fondation québecoise du Sida". 10 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2019.

[2] Shimasaki, Craig (2014). "Understanding Biotechnology Product Sectors". Biotechnology Entrepreneurship. ss. 113-138. doi:10.1016/B978-0-12-404730-3.00009-9. ISBN 9780124047303.

[3] Gulley, James (2012). "Therapeutic vaccines The ultimate personalized therapy?". Human Vaccines & Immunotherapeutics. 9 (1). ss. 219-221. doi:10.4161/hv.22106. PMC 3667942 . PMID 22995839.

[4] Madan RA, Gulley JL, Fojo T, Dahut WL (2010). "Therapeutic cancer vaccines in prostate cancer: the paradox of improved survival without changes in time to progression". Oncologist. 15 (9). ss. 969-975. doi:10.1634/theoncologist.2010-0129. PMC 3228037 . PMID 20798195.

[5] Sondak, Vernon K.; Sabel, Michael S.; Mulé, James J. (1 Nisan 2006). "Allogeneic and Autologous Melanoma Vaccines: Where Have We Been and Where Are We Going?". Clinical Cancer Research. 12 (7). ss. 2337s-2341s. doi:10.1158/1078-0432.CCR-05-2555. PMID 16609055.

[6] Hanna, Michael G. (27 Ekim 2014). "Immunotherapy with autologous tumor cell vaccines for treatment of occult disease in early stage colon cancer". Human Vaccines & Immunotherapeutics. 8 (8). ss. 1156-1160. doi:10.4161/hv.20740. PMC 3551893 . PMID 22854664.

[7] Griffin, R. Morgan (2006). "Treating Disease With Vaccines". WebMD. 1 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021.

[8] Dr. James W. Hodge, Dr. Chandan Guha, Dr. Jacques Neefjes (2008). "Synergizing Radiation Therapy and Immunotherapy for Curing Incurable Cancers: Opportunities and Challenges". Oncology. 22 (9). ss. 1064-1084. PMC 3474236 . PMID 18777956.

[9] Gina M Graziani, Jonathan B Angel (2015). "Evaluating the efficacy of therapeutic HIV vaccines through analytical treatment interruptions". Journal of the International AIDS Society. 18 (1). s. 20497. doi:10.7448/IAS.18.1.20497. PMC 4641978 . PMID 26561337.

[10] "Evaluating the Safety and Immune Response of an Adenovirus-Based HIV Vaccine in HIV-Uninfected Adults" için ClinicalTrials.gov'da klinik çalışma numarası NCT01103687

[11] Margaret E. Gatti-Mays, Jason M. Redman, Julie M. Collins, Marijo Bilusic (2017). "Cancer vaccines: Enhanced immunogenic modulation through therapeutic combinations". Human Vaccines & Immunotherapeutics. 13 (11). ss. 2561-2574. doi:10.1080/21645515.2017.1364322. PMC 5703410 . PMID 28857666.

[12] Kantoff PW, Higano CS, Shore ND, Berger ER, Small EJ, Penson DF, Redfern CH, Ferrari AC, Dreicer R, Sims RB, Xu Y, Frohlich MW, Schellhammer PF; IMPACT Study Investigators (2010). "Sipuleucel-T immunotherapy for castration-resistant prostate cancer". New England Journal of Medicine. 363 (5). ss. 411-22. doi:10.1056/NEJMoa1001294. PMID 20818862.

[13] Andtbacka RH, Kaufman HL, Collichio F, Amatruda T, Senzer N, Chesney J, Delman KA, Spitler LE, Puzanov I, Agarwala SS (2015). "Talimogene laherparepvec improves durable response rate in patients with advanced melanoma". Journal of Clinical Oncology. 33 (25). ss. 2780-88. doi:10.1200/JCO.2014.58.3377. PMID 26014293.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]