Tetrapoda

Tetrapoda
Yaşadığı dönem aralığı: 358-0 myö
Karbonifer-Günümüz^[1]
PreЄ
Є
O
S
D
C
P
T
J
K
Pg
N
Tetrapoda; Yaşadığı dönem aralığı: 358-0 myö; Karbonifer-Günümüz PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
	Salamandra salamandra
Biyolojik sınıflandırma
Âlem:	Animalia
Şube:	Chordata
İnfra şube:	Gnathostomata
Üst sınıf:	Tetrapoda; Jaekel, 1909
Sınıflar
	Metne bakınız.

Tetrapoda (/ˈtɛtrəˌpɒd/;^[2] Grekçe τετρα- (tetra-) 'dört' ve πούς (poús) 'ayak' kelimelerinden), diğer adıyla dört üyeliler Tetrapoda üst sınıfına ait dört uzuvlu herhangi bir omurgalı hayvana verilen addır.^[3] Gnathostomata infraşubesine bağlı bir hayvan üstsınıfıdır.^[4] Tetrapodlar, yaşayan ve soyu tükenmiş tüm amfibileri ve amniyotları kapsar. Amniyotlar, iki ana klada evrimleşmiştir: Sauropsidler (sürüngenler, dinozorlar ve dolayısıyla kuşlar dahil) ve sinapsitler (soyu tükenmiş pelikozorlar, terapsitler ve insanlar da dahil olmak üzere yaşayan tüm memeliler). Hox geni mutasyonları, bazı tetrapodların uzuvlarını kaybetmesine (yılanlar, bacaksız kertenkeleler ve kör yılanlar gibi) veya iki uzuvlu hale gelmesine (deniz memelileri, moalar ve bazı kertenkeleler) yol açmıştır.^[5] Buna karşın, bu uzuvsuz gruplar atalarının dört uzuvlu olması nedeniyle hala tetrapod olarak sınıflandırılır ve bazılarında arka uzuvlara ait körelmiş mahmuza benzer bacak bulunur.

Taksonomi

Tetrapoda altşubesine bağlı taksonlar (Hildebrand ve Goslow, 2001):^[6]

Üst sınıf Tetrapoda – dört üyeli omurgalılar
- Sınıf Amphibia – iki yaşamlılar
  - Alt sınıf Ichthyostegalia – erken balık benzeri iki yaşamlılar (parafiletik grup)
  - Alt sınıf Anthracosauria – sürüngen benzeri reptiliomorflar (amniyotların ataları oldukları düşünülür)
  - Alt sınıf Temnospondyli – büyük başlı Paleozoyik ve Mezozoyik iki yaşamlıları
  - Alt sınıf Lissamphibia – çağdaş iki yaşamlılar
- Sınıf Reptilia – sürüngenler
  - Alt sınıf Diapsida – diyapsidler: timsahlar, dinozorlar (kuşları içerir), kelerler, yılanlar ve kaplumbağalar
  - Alt sınıf Euryapsida – öryapsitler
  - Alt sınıf Synapsida – sinapsitler, memeli benzeri sürüngenler (memelilerin ataları oldukları düşünülür)
  - Alt sınıf Anapsida – anapsitler
- Sınıf Mammalia – memeliler
  - Alt sınıf Prototheria – yumurtlayan memeliler
  - Alt sınıf Allotheria – çokyumrulular
  - Alt sınıf Theria – doğurgan memeliler (eteneliler ve keseliler)

^ Irisarri, Iker; Baurain, Denis; Brinkmann, Henner; Delsuc, Frédéric; Sire, Jean-Yves; Kupfer, Alexander; Petersen, Jörn; Jarek, Michael; Meyer, Axel; Vences, Miguel; Philippe, Hervé (Eylül 2017). "Phylotranscriptomic consolidation of the jawed vertebrate timetree". Nature Ecology & Evolution (İngilizce). 1 (9): 1370-1378. doi:10.1038/s41559-017-0240-5. ISSN 2397-334X. PMC 5584656 . PMID 28890940. 31 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi31 Ocak 2022.
^ "Tetrapod". Dictionary.com (İngilizce). 24 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2024.
^ "tetrapoda". Merriam-Webster.com Dictionary. Merriam-Webster.
^ "ITIS". 30 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2022.
^ Di-Poï, Nicolas; Montoya-Burgos, Juan I.; Miller, Hilary; Pourquié, Olivier; Milinkovitch, Michel C.; Duboule, Denis (4 Mart 2010). "Changes in Hox genes' structure and function during the evolution of the squamate body plan". Nature. 464 (7285): 99-103. Bibcode:2010Natur.464...99D. doi:10.1038/nature08789. PMID 20203609. 5 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi6 Temmuz 2023.
^ Hildebrand, M.; G. E. Goslow Jr (2001). Analysis of vertebrate structure. ill. Viola Hildebrand. New York: Wiley. s. 429. ISBN 978-0-471-29505-1.

Gnathostomata ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.