Thomas Stevens

Thomas Stevens
Doğum	24 Aralık 1854(1854-12-24) Berkhamsted, İngiltere, Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı
Ölüm	24 Ocak 1935 (80 yaşında) Londra, İngiltere, Birleşik Krallık
Meslek	Gezgin
Tanınma nedeni	Dünyayı bisikletle dolaşan ilk kişi

Thomas Stevens (24 Aralık 1854, Berkhamsted - 24 Ocak 1935, Londra) İngiliz gezgin ve dünyayı bisikletle dolaşan ilk kişi. Nisan 1884'ten Aralık 1886'ya kadar penny farthing (yüksek teker) türünde bir bisiklet sürdü. San Fransiso'dan başladığı dünya turunu New York, Londra, İstanbul, Tahran, Karaçi, Hong Kong ve Şangay'dan geçerek Japonya'nın Yokohama şehrinde bitirdi. Seyahati boyunca gözlemlediği olayları ve kendi çizimlerini 1887 yılında "Around the World on a Bicycle" adlı bir kitaba aktardı.

Daha sonra Afrika’da kaybolan Henry Morton Stanley’i aradı, Hintli dervişlerin iddia ettiği mucizeleri araştırdı ve ardından Londra’daki Garrick Tiyatrosu’nun müdürü olarak görev yaptı.

İlk yılları

Tom olarak bilinen Stevens, 24 Aralık 1854'te İngiltere'nin Berkhamsted'de William ve Ann Stevens'ın oğlu olarak doğdu. Babası işçi ola Stevens'ın Bridget adında bir ablası ve Jane adında bir kız kardeşi vardı. Bourne Charity Okulu'na gitti, ardından bakkal çırağı oldu. Babası 1868'de Amerika Birleşik Devletleri'nin Missouri eyaletine göç etti ancak karısı hastalanınca ve ailenin geri kalanı da ABD'ye gidemeden geri döndü. Tom, 1871 yılında henüz 17 yaşında iken üvey kardeşiyle birlikte anne babası ve kız kardeşleri olmadan yola çıktı ve ailenin geri kalanı da iki yıl sonra onu takip etti. Önce Denver'a, sonra da San Fransisco'ya taşındılar ve burada bisiklet sürmeyi öğrendi.

Seyahat rotası

Amerika

1884 yılında Chicago'daki Pope Manufacturing Company tarafından üretilen, nikel kaplamalı tekerlekleri olan siyah emaye kaplı 50 inçlik Columbia 'Standard' penny-farthing model bir bisiklet satın aldı. Gidon çantasını çorapları, yedek gömleği, çadır, yatak olarak da kullanılabilen yağmurluğu ve bir İngiliz Bull Dog tabancası ile doldurduktan sonra 22 Nisan 1884'te saat 8'de San Francisco'dan ayrıldı. Stevens, Sacramento'dan Sierra Nevada Dağları'nı geçerek Nevada, Utah ve Wyoming'e gitti. Mississippi Nehri'nin doğusundaki Kuzey Amerika'yı hiç görmeyen Stevens, 4 Ağustos 1884'te, vagon yolları, demiryolları, kanal yolları ve kamu yolları boyunca 3.700 mil yol kat ederek Boston'a ulaştı ve kıtalararası ilk bisiklet yolculuğunu tamamladı. Arazi genellikle engebeli olduğundan, yolculuğun yaklaşık üçte birini yürüyerek yaptı.

Harper's Dergisi Stevens'in seyahati için: "Bay Stevens'ın izlediği rotanın üçte birinden fazlası yürümek zorundaydı. Seksen üç buçuk günlük gerçek yolculuk ve yirmi günlük yağışlı hava vb. nedenlerle yapılan molalar, Boston'a ulaşmak için yüz üç buçuk gün gerektirdi; vagon yoluyla kat edilen mesafe yaklaşık 3.700 mil. Bay Stevens, ovalar ve dağlar boyunca eski Kaliforniya patikasını büyük ölçüde takip ederek Kızılderilileri şaşırttı ve birçok tuhaf maceraya atıldı."

Avrupa

Stevens'ın dünya turundaki rotası

Stevens kışı New York’ta geçirdi ve kıtalar arası yolculuğuna dair taslak yazılarını Outing adlı bir bisiklet dergisine gönderdi. Dergi bu seyahatin ardından Stevens'a sponsorluk önerince tüm dünyayı dolaşmaya karar verdi. Stevens, Nisan 1884'te City of Chicago adlı buharlı gemiyle İngiltere'ye yola çıktı. 10 gün süren yolculuğun ardından 9 Nisan 1885'te Liverpool’a ulaştı. Bisikletini London and North Western Railway’in yer altı depolarında bırakarak trenle Londra’ya gitti; burada Avrupa’yı geçişini düzenlemek ve Asya’daki koşulları araştırmak istedi. Çin Büyükelçiliği’nden bir tercüman kendisine yardımcı oldu, ancak Yukarı Burma ve Çin üzerinden bisikletle geçmemesi konusunda onu vazgeçirmeye çalıştı.

30 Nisan 1885'te Liverpool'a döndü ve 4 Mayıs'ta Edge Hill kilisesinde yolculuğuna resmen başladı; buradan ayrılırken birkaç yüz kişi onu izledi. Beyaz bir askeri kask takarak İngiltere boyunca bisiklet sürdü ve doğduğu yer olan Berkhamsted’den geçti. İngiltere’deki yolların Amerika'dakilerden daha iyi olduğunu notlarına kaydetti.

Newhaven’dan Fransa'nın Dieppe şehrine feribotla geçerek Fransa’ya ulaştı ve oradan Alman İmparatorluğu, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu (burada ortak bir dili paylaşmadığı geçici bir bisiklet yol arkadaşı edindi), Slavonya, Sırbistan, Bulgaristan Prensliği, Rumeli üzerinden yolculuğuna devam etti ve Osmanlı İmparatorluğu topraklarına ulaştı.

Stevens ilk olarak Edirne'deki İstanbul Otel'de kaldı. Günlüklerinde, sokaklarda karşılaştığı kabalıkların çevresinde toplanıp ona bisikletle gösteri yapması için tezahüratta bulunduğunu, Marmara Denizi'nin "ılık dalgaların kristal kadar berrak" olduğunu, Silivri için "sevimli küçük bir liman köyü" olarak tarif etti. 1885 yılının yaz aylarında başkent İstanbul'a ulaşan Stevens, şehri dünyanın "en kozmopolit şehirlerinden biri" olarak tanımladı. Günlüğünde gezdiği yerler arasında Ayasofya Camii, Binbirdirek Sarnıcı, Eski Eserler Müzesi (Arkeoloji), Giyim Müzesi, Sultan Mahmut'un türbesi, Kapalıçarşı, Yeni Cami, Galata Kulesi ve Sultan Süleyman'ın türbesini sıraladı. Ayrıca gezisi sırasında Sultan II. Abdülhamid'in alay geçişine denk geldi. Stevens bu anı, "Sadece bir anlık bakış da olsa padişahın yüzüne görme amacıma ulaştım" ifadesi ile tanımladı. İstanbul'dan Anadolu'ya geçti ve bazen bir çadırda, bazen bir mağarada, kimi zaman bir kervansaray'da ve bazen de köy evlerinde konakladı. Yozgat'ta Ermenilerle tanışan Stevens, Çerkes nüfusu ile ilgili kendisine seyahati boyunca uyarılar yapıldığını fakat karşılaştığı Çerkeslerin kendisine kötülük yapmadığını ve fiziksel görünümlerini övdü. Sivas'a ulaştığında burasının gümüş tel işçiliği konusunda ününden bahsetti ve önü açık küçük atölyelerde ve tarlalarda Ermeni köylülerin yan yana çalıştıklarını not etti.

Asya

Thomas Stevens'ın seyahatlerini anlatan kitaptan Japonya'daki bir bölüme ait çizim

Doğu Anadolu'dan İran'a geçen gezgin, Tahran'da dönemin İran şahı Nasireddin Şah'ın misafiri olarak ağırlandı. Sibirya üzerinden seyahat etme izni reddedilince, 10 Mart 1886'da, sınırları yabancılara kapalı olan ve muhafızlarıyla sertliğiyle tanınan Afganistan üzerinden yola çıktı. Ülkeye girer girmez Stevens tutuklandı. İyi beslendiği, kendisine yeni çizmeler, sabun ve İngiltere’den ithal bisküviler verilen bir villada tutuldu. Kaldığı yerin bahçesinde, sadece bakıp keyif alması için güzel bir at bulunduruldu. Sonunda Afganistan’dan sınır dışı edilen Stevens, yeniden İran’a kadar askerler eşliğinde geri götürüldü. Ara sıra durup onları beklediği sürece, muhafızlarının önünde hızlı gitmesine izin veriliyordu. Ancak bir süre sonra askerler tedirgin oldular ve bisikletini parçalara ayırıp parçaları bir yük atına bağladılar. At daha sonra büyük tekerleğin üzerine yattı ve birçok tel kırıldı. Bu, Stevens’ın yolculuğu boyunca bisikletinin gördüğü en ciddi hasar oldu. Daha sonra Afgan ustalar bisikletini tamir etti ve yeni takılan tellerin bir kısmı kalitesiz olsa da, önünde uzanan binlerce kilometrelik yolculuğu tamamlaması için yeterliydi.

Bir Rus gemisiyle Hazar Denizini geçerek Bakü’ye gitti, oradan trenle Batum’a, ardından bir başka gemiyle İstanbul ulaştı. Buradan yine gemiyle Akdeniz üzerinden Süveyş Kanalına oradan da Kızıldeniz ve Babülmendep Boğazı'nı geçerek Hindistan'ın Karaçi şehrine ulaştı. Hindistan'ı bisikletle geçti; havanın sürekli sıcak olduğunu ve Grand Trunk Yolu'nun bisiklet sürmek için mükemmel, üstelik eşkıyadan tamamen uzak olduğunu kaydetti. Ancak, Hindistan’daki yaşama dair betimlemelerinin çoğu kendi gözlemlerinden çok “uzmanların görüşlerine” dayanması nedeniyle zayıf kalmıştı.

Bir başka gemiyle Kalküta’dan Malakka Boğazı'nın geçerek Hong Kong’a ve Güney Çin’e geçti. Oradan Doğu Çin’e kadar bisiklet sürdü; ancak telaffuz edemediği bir dilde yön sormak onun için büyük bir zorluktu. Fransızlarla yaşanan savaş nedeniyle öfkelenen isyancılardan bir Çinli yetkili kendisine sığınacak yer sağladı. Şanghay Limanı'nda bir gemiye binerek Japonya’ya geçti ve burada ülkenin sakinliğinden büyük bir keyif aldı. İki yıl sekiz ay süren yolculuğu17 Aralık 1886'da, Japonya'nın Yokohama şehrinde sona erdi. Güzergâh kayıtlarında şöyle yazıyordu: “Gerçekten bisikletle kat edilen mesafe: yaklaşık 13.500 mil.” Ocak 1887’de, Stevens bir gemiyle San Francisco’ya döndü. Thomas Stevens böylece dünyayı bisikletle dolaşan ilk kişi ünvanını elde etti.

Stevens’ın Japonya’daki yolculuğu, Jijishinpou gazetesinde haberleştirildi. Yolculuğu boyunca Harper’s Magazine’e deneyimlerini anlatan bir dizi mektup gönderdi; daha sonra bu yazılarını 1887'de iki ciltlik, 1000 sayfalık Around the World on a Bicycle (Bisikletle Dünya Turu) adlı bir kitaba dönüştürdü.

Stanley'i arama çalışması

The New York World gazetesi, 1888 yılında Thomas Stevens’tan, kâşif Henry Morton Stanley’yi bulmak üzere Doğu Afrika’da yürütülen arama çalışmalarına katılmasını istedi. Stanley, Kongo Nehri boyunca ilerlemişti ancak ondan bir buçuk yıldır haber alınamıyordu. Stevens bu görevi şöyle nitelendirdi: “Muhteşem bir fırsat; belki de hayatımda bir kez karşılaşabileceğim bir şans — Afrika’daki bir keşif sahnesinde adımı duyurma fırsatı. Düşünsene, kütüphanelerde ‘I Found Stanley’ başlıklı bir kitap, ‘I Found Livingstone’’un yanında nasıl da dururdu!”.

Stevens, 5 Ocak 1889’da bir gemiyle New York’tan ayrıldı. Kendi ifadesine göre, kendisine verilen talimatlar şunlardı:

“	“Zanzibar’a git. Oradaki durumu araştır. Almanlar ile Araplar arasındaki sorunlar hakkında gerçeği bize bildir. Köle ticaretiyle ilgili görebileceğin her şeyi gör. Stanley ve Emin Paşa hakkında mümkün olduğunca fazla bilgi edin ve eğer gerekirse ya da uygun olursa, bir keşif ekibi organize ederek Emin Paşa Yardım Seferi hakkında güvenilir haberler almak için iç bölgelere kadar ilerle. Girişimin temel amacını yerine getirirken masraftan kaçınma; ancak aynı zamanda parayı da düşüncesizce harcama.”	„

Stevens, altı ay süren bir keşif gezisine liderlik etti ve bu süre boyunca gazete için Kilimanjaro Dağı’na tırmanışını ve büyük av hayvanları avladığı maceralarını yazdı. Rakip gazete New York Herald ile adeta bir yarış içinde, sonunda Stanley’nin kampını buldu ve bu deneyimlerini “Scouting for Stanley in East Africa” (Doğu Afrika’da Stanley’nin İzinde) adlı anı kitabında topladı.

Son yılları ve ölümü

Stevens, Rus İmparatorluğu seyahati sırasında atı ile dolaşırken Rus yazar Lev Tolstoy ile tanışma fırsatı buldu. 1895 yılında İngiltere’ye döndü ve oyuncular Irene ve Violet Vanbrugh’un dul annesi Frances Barnes ile evlendi. Daha sonra Londra’daki Garrick Tiyatrosu’nun müdürü oldu. 24 Ocak 1935'te mesane kanseri nedeniyle Londra’da hayatını kaybetti ve East Finchley’deki St Marylebone Mezarlığı’na defnedildi.