Triklorotrifloroetan
| |||
| Adlandırmalar | |||
|---|---|---|---|
1,1,2-Trikloro-1,2,2-trifloroetan | |||
Diğer adlar CFC-113, Arklone | |||
| Özellikler | |||
| Kimyasal formül | C2Cl3F3 | ||
| Molekül kütlesi | 187,38 g mol−1 | ||
| Görünüm | renksiz sıvı | ||
| Koku | karbon tetraklorür benzeri[1] | ||
| Yoğunluk | 1,56 g/mL | ||
| Erime noktası | −35 °C | ||
| Kaynama noktası | 47,7 °C | ||
| Çözünürlük (su içinde) | 170 mg/L | ||
| Tehlikeler | |||
| İş sağlığı ve güvenliği (OHS/OSH): | |||
| Ana tehlikeler | ozon tabakasına zararlı | ||
| Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
| |||
| Bilgi kutusu kaynakları | |||
Triklorotrifloroetan veya CFC-113 olarak da bilinen 1,1,2-Trikloro-1,2,2-trifloroetan, Cl
2FC—CClF
2 formülüne sahip bir kloroflorokarbondur. Renksiz, uçucu bir sıvıdır ve geçmişte çokça solvent olarak kullanılmıştır.[2]
Elde edilişi
[değiştir | kaynağı değiştir]CFC-113, hekzakloroetan ve hidroflorik asitten hazırlanabilir:[3]
![{\displaystyle {\mathrm {C} {\vphantom {A}}_{\smash[{t}]{2}}\mathrm {Cl} {\vphantom {A}}_{\smash[{t}]{6}}{}+{}3\,\mathrm {HF} {}\mathrel {\longrightarrow } {}\mathrm {CF} {\vphantom {A}}_{\smash[{t}]{2}}\mathrm {Cl} {-}\mathrm {CFCl} {\vphantom {A}}_{\smash[{t}]{2}}{}+{}3\,\mathrm {HCl} }}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/e39a4901be410c9f9b74f527e3923472b41d1d29)
Bu reaksiyon, yüksek sıcaklıklarda antimon, krom, demir ve alümina gibi katalizörler gerektirebilir.[4]
Başka bir sentez yöntemi bunun yerine Tetrakloroetilen üzerinde HF kullanır.[5]
Uygulamalar
[değiştir | kaynağı değiştir]CFC-113 en çok üretilen CFC'lerden biriydi. 1989'da tahminen 250.000 ton üretildi.[2] Elektrikli ve elektronik bileşenlerde temizlik maddesi olarak kullanılmıştır.[6]
CFC-113'ün düşük yanıcılık özelliği ve düşük toksisitesi, onu hassas elektrikli ekipmanlar, kumaşlar ve metaller için temizleyici olarak kullanım için ideal hâle getirdi. Temizlediği ürüne zarar vermez, kıvılcım çıkarmaz veya diğer kimyasallarla reaksiyona girmez.[7] Bir süre kuru temizleme solventi olarak kullanıldı ve 1970'lerde Imperial Chemical Industries tarafından Arklone ticarî adı altında "geleceğin solventi" olarak pazarlandı. Bu serideki diğerleri Perklone (Tetrakloroetilen), Triklone (Trikloroetilen), Metoklon (Diklorometan) ve Genklene (1,1,1-Trikloroetan) idi.[8][9]
Ozon tabakasına zararı
[değiştir | kaynağı değiştir]
CFC-113 çok reaktif olmayan bir kloroflorokarbondur. Atmosferde yaklaşık 90 yıl kalır,[10] bu da troposferden stratosfere geçmesine yetecek kadar uzundur.
Stratosferde, CFC-113 ultraviyole radyasyon (190-225 nm aralığında güneş ışığı) tarafından parçalanarak klor radikalleri (Cl•) üretilebilir ve bu radikaller yalnızca birkaç dakika içinde ozonun bozulmasını başlatır:[11][12]
- CClF
2CCl
2F → C
2F
3Cl
2 + Cl• - Cl• + O
3 → ClO• + O
2
Tepkime devam eder:
- ClO• + O → Cl• + O
2
Süreç, daha fazla O3'ü parçalamak için Cl•'yi yeniden üretir. Cl•, 1-2 yıllık atmosferik ömrü boyunca ortalama 100.000 O3 molekülünü yok edecektir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. "#0632". Ulusal İş Güvenliği ve Sağlığı Enstitüsü (NIOSH).
- ^ a b Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. Weinheim: Wiley-VCH. doi:10.1002/14356007.a11_349.
- ^ "Social and Economic Implications of Controlling the Use of Chlorofluorocarbons intheEEC" (PDF). EUROPEAN ECONOMIC COMMUNITY. Ekim 1978. 15 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Ekim 2023.
- ^ Kirk-Othmer Encyclopedia of Chemical Technology. 4th ed. Volumes 1: New York, NY. John Wiley and Sons, 1991-Present., p. V11 507 (1994)
- ^ Robert D. Ashford: Ashford's Dictionary of Industrial Chemicals, p. 1131. 2nd Edition. Wavelength Publications, 2001
- ^ "Chlorofluorocarbons". Columbia Encyclopedia. 2008. 11 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2008.
- ^ "Guides | SEDAC". sedac.ciesin.columbia.edu. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Industrial Finishing and Surface Coatings. (1973). UK: Wheatland journals, Limited.
- ^ Morrison, R. D., Murphy, B. L. (2013). Chlorinated Solvents: A Forensic Evaluation. Royal Society of Chemistry
- ^ "Global Change 2: Climate Change". University of Michigan. 4 Ocak 2006. 20 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2008.
- ^ Molina, Mario J. (1996). "Role of chlorine in the stratospheric chemistry". Pure and Applied Chemistry. 68 (9). ss. 1749-1756. doi:10.1351/pac199668091749
.
- ^ "Guides | SEDAC". 20 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
