Tsutinalar
[[Dosya:Assinaitappi.jpg  |frameless]]üste: çadır önünde Tsutina adamı ve karısı altta: at üstünde geleneksel giysileriyle Tsutina çocukları, Temmuz 2005, Stampede Parade | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
| Diller | |
| Din | |
Tsutinalar ya da eski adlarıyla Sarsiler (Tsutinaca Tsúùtínà, Karaayakça Saahsiwa, İngilizce: Tsuu T'ina, Tsu T’ina, Tsuut’ina, Sarcee, Sarsi), Kanada'nın Alberta eyaletinde Calgary yöresinde yaşayan, avcı ve toplayıcı, 18. ve 19 yüzyıllarda ata bağımlı tam göçebe, anasoylu, animist ya da şamanist Ova Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkı. Kuzey Atabaskları içinde tek başına alt grup oluştururlar. Diğer Kanada Kızılderilileri gibi Tsutinalar da yasal olarak Kızılderili rezervi adı verilen kamp benzeri toplama yerleşimlerde yaşamak zorundadırlar. Bugün Kanada'da yalnızca Tsuu T'ina Nation adını taşıyan ve 283.14 km² alan kaplayan tek rezervleri bulunur. Bu rezerv 1910-1996 yılları arasında Kanada Ordusu'nun eğitim kampı iken sonradan Tsutinalara devredilmiştir. 2001 sayımında 1.982 kişi olan nüfuslaerı 2012 sayımında 1.916 olarak kaydedilmiştir[1]
Adlandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]Tsutina (Tsuu T'ina, Tsu T'ina, Tsuut'ina) adı halkın son yıllarda kullanılmaya başlanan ve günümüzde tercih edilen yeni adlarıdır ve kendi dillerinde Tsúùtínà «a great number of people»[2] ya da «many people / every one (in the Nation)»[1] anlamına gelir.
Sarsi (Sarcee) adı ise İngilizce tarihi kaynaklarda çok sık geçer ve bu ad komşu Karaayakların verdiği ve «inatçılar / stubborn ones» ya da «cesaret ve dayanıklılık / boldness and hardiness» anlamına gelen ada (Sarcees: Saahsiwa, Sarcee man: Saahsikoan[3]) dayanır. Karaayaklarla olan toprak anlaşmazlığından dolayı "cesurlar" ("inatçılar") adını almışlardır. Günümüzde kabilelerin çoğu komşularının verdiği kötü anlamlı adlar yerine kendi adlarının İngilizceleştirilmiş yazımlarını tercih ettiğinden Tsutinalar "Sarsi" adını offensive olarak görmekte ve "Tsutina" adının kullanılmasını istemektedirler.
Kabileler
[değiştir | kaynağı değiştir]1921 yılında rezervi ziyaret eden Diamond Jenness Tsutinaların 5 band olarak yapılandığını kaydeder: Big Plumes, Crow Childs, Crow Chiefs, Old Sarcees, Many Horses. Rezerve kapatılmadan önce bu bandların her biri bir şef altında özerk yapıya sahiptiler.[1]
Komşuluk
[değiştir | kaynağı değiştir]Tsutinaların komşuları arasında kuzeybatıda Danezalar (Tsattine), kuzeydoğuda Kriler (Cree), batıda Şusvaplar (Shuswap) ve güneyde de Karaayaklar (Blackfoot) bulunur.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Tsutinaların kuzeydeki Danezalardan (Tsattine) 1700 lerde kopup güneye göç ettikleri sanılıyor. Bu konuda yazılı tarih bulunmamasına rağmen, Tsutina sözlü tarihi bunu desteklemektedir.[1][4][5]
Tsutinalar geçmişte Algonkin halklarından üç Karaayak (Piikáni, Káínaa, Siksikáwa) kabilesinin kurduğu Karaayak Konfederasyonu'na yabancı dilli halk olarak dahil olmuşlardı.
1877 yılında imzalanan Treaty No 7 anlaşmasına göre günümüzdeki rezerve kapatılmışlardır.[1]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaptan Palliser 1857'den 1860'a kadarki yolculuğunda Sarsilerin nüfusunu 1400 olarak vermektedir. 1837 çiçek hastalığı salgını, 1864 kızıl hastalığı salgını ile diğer hastalıklar ve savaşlar sebebiyle azalan nüfustan ancak 400-450 kadarı rezerv kurulduğunda kaydedilmiştir. 1924 yılında ise nüfusları daha da düşerek 160 kişiye ulaşmıştır. 1996 yılında ise sayıları 1225 olarak kaydedilmiştir. 2012 sayımında 1.916 olarak kaydedilmiştir[1]
Sosyal yaşam
[değiştir | kaynağı değiştir]Aile
[değiştir | kaynağı değiştir]Evlilik genelde aile arasında düzenlenir ve gücüne göre karşılıklı hediyeleşme görülürdü.[1]
Tören ve şenlikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Tsutinalar günümüzde folklorik de olsa yerli törenleri düzenlerler. bunlardan Beaver Bundle Ceremony ile Medicine Pipe Ceremony törenleri ilkbaharda, Rock Pile Feast bayramı ise yazın yapılır. Ayrıca, Christmas Powwow ile yıllık çok katılımlı ve renkli Aboriginal Days kutlamaları yapılır.[1]
Din
[değiştir | kaynağı değiştir]Animizm ve şamanizm
[değiştir | kaynağı değiştir]Tsutinalar rüya yoluyla elde edilebilen doğaüstü gücün varlığına inanırlardı. Bu gücü elde edebilmek için beaver bundle, pipe bundle gibi saklanan eşyaların yerini rüyada görüldüğü yerde bulmalarıyla güce ulaşırlardı.[1]
Hristiyanlık
[değiştir | kaynağı değiştir]Günümüzde rezervdeki Tsutinaların çoğu ya Anglikan ya da Katolik mezhebinden Hristiyandırlar.[1]
Avcılık ve toplayıcılık
[değiştir | kaynağı değiştir]Diğer Atabask halkları gibi Tsutinalar da avcı ve toplayıcı göçebelerdi. Her band kendi alanında kışın tipi çadırında kalır ve orman kenarı boyunca avlanır, yazın ise bu beş band bir araya gelip Amerika bizonu avlar, yabani üzümsü ve böğürtlensi meyveleri toplar ve toplu güneş dansı ve bayram törenleri yaparlardı.[1]
Günümüzde son yıllarda sığır yetiştiriciliği de yapmaktadırlar.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f g h i j k Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;refCananssarceeisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "Treaty 7 Management - Tsuu T'ina Nation (Sarcee)". 14 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2012.
- ^ "Holterman Dictionary of Blackfoot". 9 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2012.
- ^ Report on the Sarcee Indians by the Rev. E.F. Wilson - as published in the Report of the Fifty-Eighth Meeting of the British Association for the Advancement of Science -Page 243
- ^ Indian Legends of Canada by Ella Elizabeth Clark - Page 92
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- The Tsuu T'ina Home Page25 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Community Profile: Tsuu T'ina Nation 145 (Sarcee 145) Indian Reserve, Alberta; Statistics Canada10 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
