Uzay hukuku
Uzay hukuku, insanoğlunun uzayla ilgili faaliyetlerini düzenleyen hukuk organlarının bütünüdür. Uzay hukuku, tıpkı genel uluslararası hukuk gibi, çeşitli uluslararası antlaşmalar, sözleşmeler, BM'nin GKO kararları ile uluslararası kuruluşların kural ve düzenlemelerinden ibarettir. 'Uzay Hukuku' terimi BM'nin çalışmalarıyla yürürlüğe konan beş ayrı uluslararası anlaşma ve bu anlaşmaların tesis ettiği kural ve kaidelerin bütününü kapsamaktadır. Ayrıca birçok devlet uzay hukukuna dair faaliyetlerini düzenleyen "Ulusal Uzay Yasaları"nı da hayata geçirmiştir. Uzay hukuku alanı kapsamında değerlendirilen bazı önemli konular arasında; Dünya ve uzayda çevrenin korunması, uzay cisimlerinin sebebiyet verdiği hasarların sorumluluğu, anlaşmazlıkların giderilmesi, astronotların kurtarılmasına dair faaliyetler, uzay boşluğundaki potansiyel tehlikeler hakkında bilgi paylaşımı, uzaya dair teknolojilerin kullanımı ve uluslararası işbirliği kuralları sayılabilir. Bu alan uzaya dair faaliyetlerin temel prensiplerini de belirlemiştir. Bu prensipler arasında uzayın tüm insanlığın hizmetindeki bir bölge olarak tanımlanması, uzay boşluğunun devletler arasında ayrımcılık yapılmaksızın keşfi ve kullanım serbestisi ve uzay boşluğunun egemenlik alanı ilan edilemeyeceği gibi temel ilkeler yer alır.[1]
Gelişimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış uzayın keşfi ve hükümetler tarafından kullanımı, 1957 yılında uzaya ilk uydunun yollanması ile başladı. Uzay Yarışı adı verilen bu dönemin başlamasıyla diğer ülkeler, dış uzayın barışçıl amaçlarla kullanılması hususunda emin olmak amacıyla tartışmalara başladılar.[2][3] Bu tartışmalar ABD ile SSCB'nin ilgili konuyu tartışılması ve bir karara bağlanması için Birleşmiş Milletler'e sunmasıyla sonuçlandı.[2][4][5] Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun uzayla ilgili olarak verdiği 18 Aralık 1958 tarihli ve 1348 (XIII) sayılı ilk kararında uzayın barışçıl amaçla kullanılmasının önemi vurgulandı ve bu amaçla da Birleşmiş Milletler Dış Uzayın Barışçıl Amaçlarla Kullanımı Komitesi'nin (COPUOS) kurulmasına karar verildi.[4][5] Bu komite 1959 yılında faaliyete geçti.[6] 1962 yılında "hukuk altkomitesi" ile "bilim ve teknoloji altkomitesi" olmak üzere iki altkomiteye ayrıldı. Komite, uzaya ilişkin hukuki ve teknik konuların Birleşmiş Milletler nezdinde tartışılmaya başlanacağı ve karara bağlanacağı ilk platform olarak kuruldu.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Soner Sarıkaya (Aralık 2020). "2.1 Kavramsal Çerçeve". Uzay Hukuku ve Türkiye. Uzay Hukuku ve Türkiye, Soner Sarıkaya (1 bas.). Ankara: Nobel Bilimsel Eserler. s. 5. ISBN 978-625-7258-91-3.
- ^ a b inesap.org 18 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Peaceful Uses of Outer Space and International Law.
- ^ UN website 14 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. UN Resolution 1148 (XII).
- ^ a b Nagendra Singh; Edward MacWhinney (1989). Nuclear Weapons and Contemporary International Law. Martinus Nijhoff Publishers. s. 289. ISBN 90-247-3637-4. 17 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2017.
- ^ a b UN website 17 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. UN Resolution 1348 (XIII).
- ^ "United Nations Committee on the Peaceful Uses of Outer Space". United Nations Office for Outer Space Affairs. 14 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2017.
- ^ Sergio Marchisio, "The Evolutionary Stages ofthe Legal Subcommittee of the United Nations Committee on Peaceful Uses of Outer Space", Journal of Space Law, Vol.31, 2005, sf.222
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
.svg){kind=small} | Uluslararası hukuk ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
