Yağnupça
| Yağnupça | |
|---|---|
| yaɣnobī́ zivók, йағнобӣ зивок | |
| Ana dili olanlar | Tacikistan ve Orta Asya |
| Dil ailesi | |
| Yazı sistemi | Kiril alfabesi |
| Dil kodları | |
| ISO 639-2 | yai |
| ISO 639-3 | yagn1238 |
| ELP | Yaghnobi |
Yağnupça, Yağnuplar tarafından Tacikistan'ın batısında Yağnup Vadisi ve çevresinde konuşulan Hint-Avrupa dil ailesinin İran dilleri grubunda bulunan Doğu İran koluna bağlı bir dildir. M.Ö. 1000 ile M.S. 1000 yılları arasında bölgede konuşulan Soğdcanın doğrudan kalıntısı ya da oldukça yakın ilişkili bir dil[1] olduğu düşünülmektedir. Buna bağlı olarak akademik kaynaklarda Neo-Sogdian (Yeni Soğdca) olarak da adlandırılmaktadır.[2] Ergatif özelliğe sahip İran dillerinden biridir.[3]
Günümüzde 12.500 konuşanı olduğu düşünülen Yağnupça, Yağnup Vadisi boyunca Zaferabad, Zumend, Kuktepa, Duşanbe şehirleri ve çevre yerlerde yaşayan Yağnup topluluğu tarafından konuşulmaktadır.
Temel doğu ve batı olmak üzere olarak iki ana lehçesi bulunmaktadır. Lehçeler arasındaki temel ayrım fonetik farklılıktır. Bu fonetik ayrım, lehçeler arası t-s ve ay-e ayrımları olarak ortaya çıkmaktadır. Örneğin Soğdcadan alınan gün anlamına gelen 'mēθ' sözcüğü batı lehçesinde 'met' doğu lehçesinde 'mes', üç anlamına gelen 'θr' batıda 'tira', doğuda lehçesinde 'saráy' olarak telaffuz edilmektedir. Diğer yandan batı lehçesindeki 'ay' doğuda 'e' olmaktadır. Ot anlamına gelen Soğdcadan alınan 'wiş' sözcüğü batı diyalektinde 'wayş', doğu diyalektinde 'weş' olarak telaffuz edilmektedir.
Sayılar
[değiştir | kaynağı değiştir]| Doğu Yağnupça | Batı Yağnupça | Tacikce | |
|---|---|---|---|
| 1 | ī | ī | yek, yeg, ye |
| 2 | dı [4] | dı | du |
| 3 | seráy | tiráy | se, say |
| 4 | tefór | tıfór, tıfór | çor |
| 5 | panc | panc | panj |
| 6 | uxş | uxş | şiş, şeş |
| 7 | hewt | eft | heft |
| 8 | eşt | eşt | heşt |
| 9 | new | new | nuh |
| 10 | des | des | deh |
| 11 | des i | des i | yozdeh |
| 12 | des dı | des dı | duwazdeh |
| 13 | des seráy | des tiráy | senzdeh |
| 14 | des tefór | des tufór / tifór | çordeh |
| 15 | des panc | des panc | ponzdeh |
| 16 | des uxş | des uxş | şonzdeh |
| 17 | des hewt | des eft | habdeh |
| 18 | des heşt | des eşt | hejdeh |
| 19 | des new | des new | nuzdeh |
| 20 | vīst | vīst | bīst[5] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Yagnobi". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ^ "Bielmeier. R. Yaghnobi in Encyclopedia Iranica". 5 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2022.
- ^ Ronald Emmerick, Iranian, in Indo-European Numerals (1992, →ISBN, edited by Jadranka Gvozdanovic), page 312
- ^ Ronald Emmerick, Iranian, in Indo-European Numerals (1992, →ISBN, edited by Jadranka Gvozdanovic), page 312.