Yauşev ailesi
| Yauşev ailesi Яушевлар | |
|---|---|
| Soylu | |
| Ülke | Rusya, Kazakistan |
| Aktif bölge(ler) | Tataristan, Güney Ural |
| Milliyet | Tatarlar |
| Köken yeri | Kazan Hanlığı |
| Kuruluş | 16. yüzyıl |
| Kurucu | Yauş |
| Unvan(lar) | Mirza |
Yauşev ailesi (Rusça: Яушевы; Tatarca: Яушевлар), İdil Tatar soylu bir aile olup, daha sonra Rus soyluluğuna dahil olmuştur.
Erken tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Aile, Ar beyler aristokrat boyunun bir koludur ve 1552'deki Kazan'ın İşgali ile ilgili kroniklerde adı geçen bir soylu olan Yauş'tan gelmektedir.[1] Yauş'un soyundan gelenler Rusya'da hizmet eden Tatarlardı ve Korkunç İvan tarafından Rus soylu unvanı ve toprakları verilmişti. I. Petro döneminde Yauşev ailesi, İslam'dan Rus Ortodoks Kilisesi'ne geçmeyi reddettikleri için soyluluktan mahrum bırakıldı. Sonraki on yıllarda, ailenin bazı kesimleri unvanlarını geri kazandı.
Tüccar ailesi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Daha büyük Yaushev ailesinin bir kolu, 19. ve 20. yüzyılın başlarında Rusya ile Orta Asya arasında ticaret yaparak önde gelen bir tüccar ailesi haline geldi. Tüccar hanedanı, 19. yüzyılın başlarında Troitsk'te Gaisa Yauşev (1790–1870) tarafından kuruldu. Daha sonra oğlu Ahmetcan Yauşev (1818–1875) tarafından temsil edildi ve torunları Abdülvali Yauşev (1840–1906) ve Mollagali Yauşev (1864–1927) döneminde en büyük etkiyi kazandı. Aile şirketi, 20. yüzyılın başlarında Yauşev Kardeşler Ticaret Evi (Торговый дом братьев Яушевых) olarak biliniyordu.[2]
Yauşev tüccar ailesi, Güney Ural'da (Troitsk, Çelyabinsk, Kostanay) ve Orta Asya'da (Taşkent) mağazalara ve ticaret pasajlarına ("geçitlere") sahipti; ayrıca günümüzde Rusya ve Özbekistan olan bölgelerde pamuk, çay, sabun ve deri imalathaneleri de bulunuyordu.[3][4][5]
Yauşevler, Rusya'daki liberal Müslüman hareketi olan Cedidizm'in destekçileri ve aktif üyeleriydi. Kostanay'daki Beyaz Cami gibi birçok İslami modernist okul ve camiyi finanse ettiler.[6]
Ekim Devrimi'nden sonra, Yauşev tüccar ailesinin mülkiyeti Bolşevikler tarafından kamulaştırıldı. Aile Japonya, Çin, Amerika Birleşik Devletleri ve Batı Avrupa'ya sürgüne gitti. Ailenin bazı üyeleri daha sonra Sovyet Rusya'ya geri döndü.[2]
Yauşev tüccar ailesiyle ilgili mimari
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Troitsk'teki Yauşev ticaret pasajı, 1908-1911 yılları arasında inşa edilmiştir. -
Çelyabinsk'teki Yauşev ticaret pasajı, 1912-1913 yılları arasında inşa edilmiştir. -
Troitsk'teki Zeynullah Rasulev Camii'nin inşaatı 1863-1864 yıllarında Gaisa Yauşev tarafından finanse edilmiştir. -
Troitsk'teki Gataulla Mulla Camii'nin inşaatı 1894-1895 yıllarında Abdülvali Yauşev tarafından finanse edilmiştir. -
![Hoca Ahmed Yesevi Türbesi'nin 1899'daki onarım çalışmaları Yauşev ailesi tarafından finanse edilmiştir[7]](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/%D0%9C%D0%B0%D1%83%D0%B7%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D1%98_%D0%A5%D0%BE%D0%B4%D0%B6%D0%B5_%D0%90%D1%85%D0%BC%D0%B5%D0%B4%D0%B0_%D0%88%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%98%D0%B0_%28%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4_%D0%A2%D1%83%D1%80%D0%BA%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%2C_%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%29.jpg/120px-%D0%9C%D0%B0%D1%83%D0%B7%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D1%98_%D0%A5%D0%BE%D0%B4%D0%B6%D0%B5_%D0%90%D1%85%D0%BC%D0%B5%D0%B4%D0%B0_%D0%88%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%98%D0%B0_%28%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4_%D0%A2%D1%83%D1%80%D0%BA%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%2C_%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%29.jpg)
Hoca Ahmed Yesevi Türbesi'nin 1899'daki onarım çalışmaları Yauşev ailesi tarafından finanse edilmiştir[7] -
Troitsk'te Yauşev ailesine ait bir ev.
_%D1%83%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0_%D0%A2%D1%80%D1%83%D0%B4%D0%B0,_92-%D0%B0.JPG)
.JPG)
![Hoca Ahmed Yesevi Türbesi'nin 1899'daki onarım çalışmaları Yauşev ailesi tarafından finanse edilmiştir[7]](/wiki/Dosya:%D0%9C%D0%B0%D1%83%D0%B7%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D1%98_%D0%A5%D0%BE%D0%B4%D0%B6%D0%B5_%D0%90%D1%85%D0%BC%D0%B5%D0%B4%D0%B0_%D0%88%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%98%D0%B0_(%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4_%D0%A2%D1%83%D1%80%D0%BA%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD,_%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD).jpg)
Müslüman din adamı ailesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Yauşev ailesinin farklı bir kolu, 19. yüzyılın ikinci yarısında ve 20. yüzyılın başlarında günümüz Kuzey Kazakistan'da dini liderler haline geldi. Abdüllbari Yauşev (1814-1894) ve oğlu Abdülvahap Yauşev (1859-1924), Kızılyar kentinde imam ve ahund (din adamı) ve İrbit Fuarı camisinin mütevelli heyeti üyesiydi. Aile, devrimden sonra Rusya'da kaldı ve Sovyet rejiminin ilk yıllarında Kızılyar'da dini lider olarak rolünü sürdürdü.[8][9]
Soyundan gelenler
[değiştir | kaynağı değiştir]Sovyet gazeteci Ferit Seyfulmulyukov, Yauşev tüccar ailesinin son reisi Mollagali Yauşev'in torunuydu.[10][11]
Abdülvali Yauşev'in kızı Fatiha Aitova (evlilik öncesi soyadı Yauşeva), 1916'da Kazan'da ilk kadın lisesinin kurucusuydu.[12][13]
Kazak gazeteci Muhammetcan Seralin, Kazak dilindeki ilk dergi olan Ay Kap dergisinin kurucusu olup, anne tarafından Yauşev tüccar ailesinin soyundan geliyordu. Dergi başlangıçta Yauşev ailesi tarafından da destekleniyordu.[14]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ ЕПАНЧА (ЯПАНЧА) – Марийская история в лицах [Yepancha (Yapancha) – History of the Mari people in faces]
- ^ a b Денисов Д. Н. Очерки по истории мусульманских общин Челябинского края (XVIII – начало XX в.) – М: Марджани, 2011 [Essays on the history of Muslim communities in the Chelyabinsk Region, by Denis Denisov, 2011]
- ^ Пассажу Яушевых – 100 лет! 16 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [100 years of the Yaushev arcade] – Official website of the Chelyabinsk state museum of fine arts
- ^ В Челябинске Торговый Дом «Братья Яушевы» отмечает 100 лет [In Chelyabinsk, the Yaushev Brothers shopping arcade celebrates its 100th anniversary]. Komsomolskaya Pravda. 24 October 2013
- ^ Стараниями Абдулвали // Н. А. Аблина. На перекрёстке времён и судеб: Троицку 265 лет – Троицк, 2008 [By the efforts of Abdulvali. troitsk74.ru]
- ^ Kostanay Cathedral Mosque. Cultural map of Kazakhstan. Retrieved on 25 September 2017
- ^ Как братья Яушевы мавзолей ремонтировали [How the Yaushev brothers repaired a mausoleum]. Pisma o Tashkente. 11 November 2013
- ^ 100 лет назад: история рода татарских «миллиардеров» в Казахстане [100 years ago: the history of Tatar "billionaires" in Kazakhstan] by Pavel Shabley, Realnoe Vremya, 20 February 2017
- ^ Павел Шаблей. Семья Яушевых и ее окружение: ислам и дилеммы властных отношений в Российской Империи во второй половине XIX – начале XX вв. [Yaushev family and its surroundings: Islam and the dilemmas of power relationships in the Russian Empire in the second half of the 19th century and the early 20th century], by Pavel Shabley. Acta Slavica Iaponica, Tomus 38, pp. 23–50 – Slavic-Eurasian Research Center, Hokkaido University
- ^ Фарид Сейфуль-Мулюков – внук Гали Ахмедовича Яушева [Farid Seiful-Mulyukov, the grandson of Gali Akhmetovich Yaushev]. Pisma o Tashkente, 22 February 2010]
- ^ Журналист-международник Фарид Сейфуль-Мулюков отмечает 85-летний юбилей [International journalist Farid Seiful-Mulyukov celebrates 85th birthday]. Report by Russia-1, 19 November 2015
- ^ АИТОВА Фатиха Абдулвалиевна [Fatikha AITOVA], 1000kzn.ru
- ^ Рейтинг ProKazan: самые знаменитые женщины Татарстана прошлых лет [ProKazan Rating: The Best-Known Women of Tatarstan in History], prokazan.ru
- ^ Екатерина Байняшева. Что мы помним и знаем о великом земляке Мухамеджане Сералине? [What do we know about our great compatriot Mukhamedzhan Seralin?] — Nash Kostanay, 29.05.2022
Ek okuma
[değiştir | kaynağı değiştir]- Чайчиц А. Купцы Яушевы. Семейная история. Казань: Татарское книжное издательство, 2020 [Čaičics, A. The Yaushev Merchants: a Family History. Kazan: Tatar Book Publishers, 2020].