Yılmaz Onay

Yılmaz Onay
Yılmaz Onay
Doğum	20 Nisan 1937; Gaziantep, Türkiye
Ölüm	9 Ocak 2018 (80 yaşında); Bodrum, Muğla, Türkiye
Meslek	Yazar, tiyatro yönetmeni, çevirmen
Milliyet	Türk
Tür	Tiyatro, Edebiyat
Önemli ödülleri	Tüm Liste

Yılmaz Onay (20 Nisan 1937, Gaziantep - 9 Ocak 2018, Muğla),^[1] Türk tiyatro yönetmeni, oyun yazarı ve çevirmendir.

Yılmaz Onay, tiyatro ile öğrencilik yıllarında İstanbul Teknik Üniversitesi'nde tiyatro topluluğu ve Genç Oyuncular gibi amatör faaliyetler aracılığıyla tanıştı. Bir dönem Ankara Deneme Sahnesi'nde çalışıp, ilgi alanını oyunculuktan yönetmenliğe çevirdi. Ankara Sanat Tiyatrosu'nda yönetmenlik yaptı. Çağdaş Sahne'nin kurulmasında yer aldı. Tiyatro çalışmalarını bir süre Hollanda ve Almanya'da sürdürdü. 12 Eylül'de sıkıyönetim mahkemeleri tarafından yargılandı, gözaltına alındı. Bu dönemden sonra bir süre serbest çalışmak orunda kalan Onay, yönetmen ve yazar olarak sanat hayatına devam etti. Yılmaz Onay, toplumcu gerçekçi tiyatro anlayışını benimsemiş ve Türkiye'de epik tiyatronun öncülerinden biri olmuştu.^[2] Tiyatro oyunlarının yanında, Bertolt Brecht'ten tercümeler yaptı, tiyatro ve çeşitli konular hakkında da kuramsal kitaplar yazdı. Oyunları Devlet Tiyatroları'nda sahnelendi. Yazılar: Filmatik^[3] başlıklı romanı ve Sanatçının Ölümü^[4] başlıklı tiyatro oyunu TRT yapımı olarak yönetmen Tülay Eratalay tarafından televizyona drama olarak uyarlandı.

Yaşamı

1937 yılında Gaziantep'te bir ilkokul öğretmeninin oğlu olarak dünyaya geldi. 1955'te Ankara'da Gazi Lisesi'nden mezun oldu. 1955-60 arasında İstanbul Teknik Üniversitesi'nde okurken öğrencilerin tiyatro topluluğunda ve Genç Oyuncular topluluğunda tiyatro ile tanıştı. 1959'da Uluslararası Teknik Stajyer Öğrenci Değişimi Birliği IASTE bursu ile dört ay Batı Berlin'de kaldı. 1960'ta İTÜ'den mezun olduktan sonra bir yandan inşaat mühendisi olarak Bayındırlık Bakanlığı'nda çalışırken diğer yandan da tiyatro çalışmalarına devam etti. 1961 yılında Alman Akademik Değişim Servisi DAAD bursuyla bir yıl için Almanya'nın Karlsruhe şehrinde kaldı. Karlsruhe Technische Hochschule'de (Karlsruhe Teknik Yüksekokulu) araştırma çalışmalarına katıldı ve bu arada Duisberger Gesellschaft bünyesinde İonesco'nun Kral Ölüyor oyununu sahneledi. Ankara'ya dönüşünde Sinema Tiyatro Derneği'nde ve ardından 1972'ye dek Ankara Deneme Sahnesi'nde çalıştı. 1971 yılında Tübitak Yapı Araştırma Enstitüsü'nde araştırma görevlisi olarak işe başladı.

1972'de Ankara Sanat Tiyatrosu'nda Bertolt Brecht'in Furcht und Elend des Dritten Reiches (Hitler Rejiminin Korku ve Sefaleti) başlıklı oyununda ilk kez yönetmenlik yaptı. Oyun, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi öğrencilerine oynanırken, sıkıyönetim komutanlığı tarafından yasaklandı.

1972 yılında konuk sanatçı olarak Essen ve Berlin'de kaldı. Türkiye'ye döndükten sonra Ankara'da Çağdaş Sahne'nin kuruluşuna katıldı ve tiyatro çalışmalarına burada devam etti.

Arafta Kalanlar ve Karagöz'ün Muamması başlıklı oyunlarını Amsterdam'da ve Sanatçının Ölümü başlıklı oyununu Paris'te sahneledi. Bu sırada Şarkılarımız Ölmesin! başlıklı çocuk oyunu, 1988 yılında Almancaya tercüme edilerek Sechs Verrückte und ein Lied başlığıyla Berlin'de Theater am Halleschen Ufer'da sahnelendi. 1990 ve 1991 yıllarında Berlin'de tiyatro çalışmaları için bulundu.

1990'da İstanbul'a yerleşti ve 1993'ten itibaren Devlet Tiyatroları'nda yönetmen olarak çalıştı. 2002'de Devlet Tiyatroları'ndan emekli oldu.

Yazdığı oyunlar, yurt içinde ve dışında çeşitli topluluklarca oynandı. Ayrıca, 1998'de Yazılar Filmatik başlıklı romanı, 2006'da da Sanatçının Ölümü oyunu Türkiye Radyo Televizyon Kurumu tarafından televizyon filmine uyarlandı. 2008 yılında Kocaeli Üniversitesi tarafından Önder Önsal yönetmenliğinde Bir Tiyatro Direnişçisi Yılmaz Onay başlığıyla hayat öyküsünü anlatan bir belgesel çekildi.

Uluslararası PEN Kulübü, Türkiye Yazarlar Sendikası, Oyun Yazarları ve Çevirmenleri Derneği, Edebiyatçılar Derneği ve Bilim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği üyesiydi.

14 Nisan 2008 tarihinde Yılmaz Onay'ın meslek hayatındaki 50'inci yılı, Türkiye Yazarlar Sendikası ve Evrensel Basım Yayın tarafından düzenlenen bir törenle kutlandı.

Yılmaz Onay, 9 Ocak 2018'de Bodrum'da öldü. Naaşı, yine Bodrum'da Gündoğan Mezarlığı'na defnedildi.^[5]^[6]

Yönetmenliğini yaptığı Nazım Hikmet oyunları

2004: Fatma, Ali ve Başkaları
2005: Tartüf 59
2007: Yalancı Tanık
2008: İvan İvanoviç Var mıydı, yok muydu?
2009: Yusuf ile Menofis
2010: İnsanlık Ölmedi Ya
2011: Demokles'in Kılıcı
2012: Kafatası
2013: Kör Padişah
2014: Enayi
2015: İnek

Ödüller

1965: Sermet Çağan'ın Öyle Bir Oyun başlıklı radyo oyunundan uyarlanan Savaş Oyunu, İstanbul Uluslararası Gençlik Tiyatro Festivali Ödülü
1966: Yaşar Kemal'in Yer Demir Gök Bakır başlıklı romanından Nihat Asyalı'nın uyarladığı oyun, Festival Mondial du Theatre du Nancy Grand Prix ödülü
1972: III. Reich'in Korku ve Sefaleti, Ankara Sanat Sevenler Derneği En İyi Sahneye Koyucu
1975: Çimento (Feodor Gladkov'dan Nihat Asyalı uyarlaması), Ankara Sanat Sevenler Derneği Reji Ödülü
1976: Yusuf ile Menofis ve Grev Var, Ankara Sanat Sevenler Derneği En İyi Yönetmen
1977: Yusuf ile Menofis, Ulvi Uraz Ödülleri, en başarılı yönetmen
1982: Küçük Adam Ne Oldu Sana, Sanat Kurumu En İyi Yönetmen
1983: Dev Masalı, TOBEV Devlet Tiyatroları Opera ve Balesi Çalışanları Vakfı Oyun Yarışması Üçüncülük Ödülü
1986: Sanatçının Ölümü, TOBEV Devlet Tiyatrosu Opera ve Balesi Çalışanları Vakfı Oyun Yarışması'nda üçüncülük

Eserleri

Tiyatro oyunları

1978: İşçi Sınıfının Açık Oturumu
1984: Tren Gidiyor
1985: Bu Zamlar Bana Karşı
1985: Dev Masalı
1985: Şarkılarımız Ölmesin
1985: Karagöz'ün Muamması
1985: Arafta Kalanlar
1986: Sanatçının Ölümü
1991: Kara Dul Efsanesi
1992: Kara Kedi Geçti
1992: Hücre İnsanı
1993: Prometheia
2009: Üç Kuruşluk Mahalle Dersleri

Tiyatro uyarlamaları

1981: Küçük Adam Ne Oldu Sana, Hans Fallada'nın aynı adlı romanından uyarlama
1985: Sevdalı Bulut,, Nâzım Hikmet'ten uyarlama,
2000: Tartüf 2000, Nazım Hikmet'in Moliere'den esinlenerek 1959 yılında yeniden yazdığı Tartüf 59 isimli oyunundan uyarlama

Romanlar

Yazılar FİLMATİK, ISBN 978-9756525036
Oyun Değil, Evrensel Basım Yayın, İstanbul 2002

Kuramsal kitaplar

Gerçekçilik Yeniden, Yordam Kitap, ISBN 978-6055541750

Çevirileri

Oyun çevirileri

Bir Halk Düşmanı, Henrik Ibsen
Mariena Pineda, Federico Garcia Lorca
Richard Waverly Davası, Rolf Schneider
Sonuncular, Maksim Gorki
Brecht Dosyası, George Tabori
Troyalı Kadınlar, Euripides
Elektra, Euripides
Barış, Aristofanes
İncil, Bertolt Brecht^[7]
Baal, B.Brecht
Baal (1919 yazımı), Bertolt Brecht
Baal (1922 yazımı), Bertolt Brecht
Erkek Baal'in Yaşam Öyküsü, Bertolt Brecht
Gecede Trampet Sesleri, Bertolt Brecht
Düğün, Bertolt Brecht
Dilenci veya Ölü Köpek, Bertolt Brecht
Şeytan Kovma, Bertolt Brecht
Karanlıkta Işık, Bertolt Brecht
Balık Avı, Bertolt Brecht
Ova, Bertolt Brecht
Vahşi Ormanda, Bertolt Brecht
Kentlerin Vahşi Ormanında, Bertolt Brecht
Adam Adamdır, 1926, Bertolt Brecht
Adam Adamdır, 1938, Bertolt Brecht
Mahagonny, Bertolt Brecht
Mahagonny Kentinin Yükselişi ve Düşüşü, Bertolt Brecht
Mezbahaların Kutsal Johanna'sı, Bertolt Brecht
Sivri Kafalılar ve Yuvarlak Kafalılar / Yuvarlak Kafalılar ve Sivri Kafalılar, Bertolt Brecht
Sivri Kafalılar ve Yuvarlak Kafalılar ya da Devlet ile Servet birleşmeyi Sever, Bertolt Brecht
Yuvarlak Kafalılar ve Sivri Kafalılar ya da Devlet ile Servet birleşmeyi Sever, Bertolt Brecht
Küçük Burjuvanın Yedi Ölümcül Günahı, Bertolt Brecht
Horasyalılar Kuriasyalılar, Bertolt Brecht
Carrar Ananın Silahları, Bertolt Brecht
III. Reich’in Korku ve Sefaleti, Bertolt Brecht
Puntila Ağa ile Uşağı Matti, Bertolt Brecht
Kafkas Tebeşir Dairesi 1949, Bertolt Brecht
Kafkas Tebeşir Dairesi 1954, Bertolt Brecht
Komün Günleri, Bertolt Brecht
Coriolanus, Bertolt Brecht
1431 Rhouen’da Jeanne d’Arc Davası, Bertolt Brecht
Turandot ya da Aklayıcılar Kongresi, Bertolt Brecht
Catilina, Henrik Ibsen
Largo Desolato, Ağır Yalnızlık, Vaclav Havel
Helena, Euripides
Hippolütos, Euripides
Lisistrata, Aristofanes

Öykü çevirileri

Öyküler, Anna Seghers, Yarın yayınları, Ankara 1983
İlk Adımlar, Anna Seghers, Evrensel Basım Yayın, İstanbul 1998

Roman çevirileri

Evlerde Uyur Uyanık Yalanlar, Botho Strauss

Şiir çevirileri

Svendborg Şiirleri, Bertolt Brecht, ISBN 9789758648269
Steffin Derlemesi, Bertolt Brecht
Hollywood Elejileri, Bertolt Brecht
Sürgün Şiirleri, Bertolt Brecht
Savaş El Kitabı, Bertolt Brecht
Alman Taşlamaları (İkinci Bölüm), Bertolt Brecht
Çocuk Şarkıları, Bertolt Brecht
Yeni Çocuk Şarkıları, Bertolt Brecht
Buckow Elejileri, Bertolt Brecht
Bakır Alımı, Bertolt Brecht
İşçi B'nin Hikayeleri, Peter Maiwald

Kuramsal kitap çevirileri

İşçi Tiyatroları Ajitprop Topluluklar, A.Kammrad-F.R.Scheck,
Edebiyat Bilimi, Gennadiy Nikolayeviç Pospelov, ISBN 978-9757837527
Brecht'le Yaşamak - Çalışma Günlüğü, Bertolt Brecht, ISBN 978-9753980241
Epik Tiyatro, Marianne Kesting, ISBN 978-9757468707
Tiyatro Çalışması, Berliner Ensemble, Mitos-Boyut Yayınları
Yönetmen Peter Stein, Hazırlayan: Aziz Çalışlar, Çeviriler: Yılmaz Onay, ISBN 9780008758028
Komünist Parti Manifestosu, Friedrich Engels, ISBN 9789757837947
Ütopyadan Bilime Sosyalizm, Friedrich Engels, ISBN 978-9756106051
Antik Yunan Tragedyaları, Joachim Latacz, ISBN 9786059306225
Batı Diye Diye, Daniela Dahn, ISBN 9789944122078
Poetika, Aristoteles

Kaynakça

^ "Sözcü Gaz". 11 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2018.
^ "'Sanatçının Ölümü': Yılmaz Onay". web.archive.org. 9 Mart 2022. 9 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2022.
^ Eserin Youtube linki 17 Ağustos 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 17 Ağustos 2022 tarihinde erişilmiştir
^ Eserin Youtube linki 3 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 17 Ağustos 2022 tarihinde erişilmiştir
^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2018.
^ "Hayatını kaybeden Yazar Yılmaz Onay, toprağa verildi - Evrensel". web.archive.org. 9 Mart 2022. 9 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2022.
^ "Yılmaz Onay'la Brecht'in Bütün Oyunları'nın Yeniden Yayınlanması Üzerine". 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2015.

Wikimedia Commons'ta Yılmaz Onay ile ilgili ortam dosyaları mevcuttur.

Vikisöz'de Yılmaz Onay ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.

Dış bağlantılar

http://www.yilmazonay.org 17 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] "Sözcü Gaz". 11 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2018.

[2] "'Sanatçının Ölümü': Yılmaz Onay". web.archive.org. 9 Mart 2022. 9 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2022.

[3] Eserin Youtube linki 17 Ağustos 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 17 Ağustos 2022 tarihinde erişilmiştir

[4] Eserin Youtube linki 3 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 17 Ağustos 2022 tarihinde erişilmiştir

[5] "Arşivlenmiş kopya". 15 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2018.

[6] "Hayatını kaybeden Yazar Yılmaz Onay, toprağa verildi - Evrensel". web.archive.org. 9 Mart 2022. 9 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2022.

[7] "Yılmaz Onay'la Brecht'in Bütün Oyunları'nın Yeniden Yayınlanması Üzerine". 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2015.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]