Zeliha Berksoy
Zeliha Berksoy | |
|---|---|
| Doğum | 26 Mart 1946 İstanbul, Türkiye |
| Meslek | Tiyatro ve sinema oyuncusu, yönetmen, seslendirme sanatçısı, akademisyen |
| Etkin yıllar | 1951-günümüz |
| Evlilik | Yıldırım Aktuna (e. 1970; b. 1974) |
| Çocuk(lar) | Oğul Aktuna |
| Ebeveyn(ler) | Semiha Berksoy Ercüment Siyavuşgil |
[1] Zeliha Berksoy (d. 27 Mart 1946, İstanbul), Türk tiyatro ve sinema oyuncusu, sanatçı.
Dünya tiyatro edebiyatının yerli ve yabancı, belli başlı oyun yazarlarının eserlerinde başrol oynadı. 1972'den bu yana sayısız Brecht konseri verdi.
1978'de İstanbul Devlet Konservatuvarı'nın (günümüzdeki Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Devlet Konservatuvarı) Tiyatro Bölümünün kurulmasında görev aldı. 1990'da Bakırköy Belediye Tiyatrosu'nu kurdu ve beş yıl genel sanat yönetmenliğini sürdürdü. 2000'de Tiyatro Anasanat Dalı'nda profesörlük unvanı aldı.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1946 yılında İstanbul'da doğdu. Annesi, opera sanatçısı Semiha Berksoy, babası piyanist Ercüment Siyavuşgil'dir. Annesinden dolayı çocukluğu operalar, Devlet Tiyatroları kulisleri, turneler, yurt dışı gezileri arasında geçti. Çocuk yaşta küçük rollerle sahneye çıkmaya başladı. 4 yaşında Shakespeare'in Yanlışlıklar Komedyası oyununda sahneye çıktı; 9 yaşında Köşebaşı oyununda dilenci bir çocuk rolünde, 11 yaşında ise Cadı Kazanı'nda Batty Parish rolünü oynadı.[2]
Ankara Devlet Konservatuvarı'nın tiyatro bölümünde öğrenim gördü. Cüneyt Gökçer, Mahir Canova, Salih Caner ve Nurettin Sevim'in öğrencisi oldu. Beş yıllık eğitimini tamamladıktan sonra Ankara Devlet Tiyatrosu'nda stajyer olarak göreve başladı (1965). Refik Erduran'ın "Uçurtmanın Zinciri", Adalet Ağaoğlu'nun "Çatıdaki Çatlak", Barillet ve Grey'in "Kaktüs Çiçeği" oyunlarında başrol oynadı. Devlet Tiyatrosu Yönetim Kurulu tarafından ihtisasını yapması için Almanya'ya gönderilmesine karar verilen Berksoy, 1967'de Berlin' gitti.[2][3][4] Berlin Devlet Tiyatrosu bünyesindeki Schiller Tiyatrosu'nda reji asistanı olarak görev aldı ve Brecht eserlerini sahnelemesi ile tanınan Berliner Ensemble Tiyatrosu'nda asistan öğrenci olarak eğitim gördü.[5]
Türkiye'ye döndükten sonra Devlet Tiyatrosu'ndan ayrıldı. O dönemde Şişli Etfal Hastanesi'nde çalışan Yıldırım Aktuna ile 1970 yılında evlendi. Evlilikleri 1974 yılında sonlandı. Bu evlilikten "Oğul Aktuna adlı bir oğlu oldu.
Epik tiyatro anlayışıyla oyunlar yazan Vasıf Öngören'in ısrarlı talebiyle Zeliha Berksoy, Öngören'in 1966-1968 yıllarında yazdığı ve ilk defa 1969-1970 sezonunda Ankara Birlik Tiyatrosu'nda sahnelenen Asiye Nasıl Kurtulur? oyununa Asiye'yi canlandırdı ve bu oyunla adını Türkiye çapında duyurdu.[2][6] Oyunda annesi Semiha hanım da, Asiye'nin annesi Zehra rolünü oynadı. Büyük başarı kazanan oyun, Ankara Birlik Tiyatrosu'nda iki yıl boyunca sergilendi.
Berksoy, 1971 yılında İstanbul'a yerleşti ve Dostlar Tiyatrosu'nda çalışmaya başladı. Dostlar Tiyatrosu'nda "Analık Davası", "Kafkas Tepeşir Dairesi", "Asiye Nasıl Kurtulur?", "Lola Blau-Mavi Lola", "Ezenler, Ezilenler, Başkaldıranlar", "Dimitrof Olayı", İstanbul Şehir Tiyatrosu'nda "Taranta Babu'ya Mektuplar", Orta Oyuncular'da "Kahraman Bakkal Süper Markete Karşı" ve "Anna'nın 7 Ölümcül Silahı" oynadı. İstanbul Şehir Tiyatrosu'nda Ferhan Şensoy'un yönettiği Keşanlı Ali Destanı önemli rollerinden birisi oldu. 1988'de Keşanlı Ali Destanı'ndaki Zilha rolü ile Nokta dergisi "Doruktakiler" ödülünü aldı.
1972 yılından itibaren Almanca olarak verdiği Brecht Konserleri'nin sahne yaşamında önemli bir yeri oldu. 1979 yılına Genco Erkal Brecht'in şiir, şarkı ve öykülerini Türkçe olarak "Brecht Kabare" adlı müzikli gösteri haline getirdi. 1970'li yılların sonlarında TRT televizyonunda ilk kez yayınlanan "Cabaret" adlı filmde Liza Minnelli'nin oynadığı Sally karakterinin Türkçe seslendirmesini de Zeliha Berksoy gerçekleştirdi.
1974 yılında İstanbul Devlet Konservatuvarı'nda sahne dersleri vermeye başladı. Bu kurumda Tiyatro Bölümünün kurulmasında görev aldı. 1982 yılında üniversite statüsüne giren ve Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Devlet Konservatuvarı'nın adını alan okulda 2013 yılına kadar Tiyatro Ana Sanat Dalı Başkanlığını sürdürdü. 2000 yılında profesör ünvanını aldı.
1989 yılında Yavuz Özkan'ın yönettiği "Filim Bitti" adlı filmde Kadir İnanır'la; İrfan Tözüm'ün yönettiği "İkili Oyunlar'da Tarık Akan ile başrolleri paylaştı.
1990'da Yıldırım Aktuna'nın Bakırköy Belediye Başkanı olduğu dönemde Türkiye'nin üçüncü ödenekli tiyatrosu olan Bakırköy Belediye Tiyatrosu’nu kurdu ve 1990-1994 yılları arasında bu kurumun genel sanat yönetmenliği görevini sürdürdü.[7] Güngören ve Ataköy'deki iki sahnede oyunlar sahneledi. Bu başarısından ötürü Türkiye Eleştirmenler Birliği (TEB) Ödülü’ne layık görüldü (2008).
1996 yılında Semiha Berksoy Opera Vakfı'nı kurdu. 2005–2009 yılları arasında Beşiktaş Belediyesi'nin davetiyle Beşiktaş Kültür Sanat Platformu’nun başkanlığını yürüttü.[5]
Berksoy, 2009 yılının başında vizyona girmiş olan Güz Sancısı filminde Elena'nın babaannesi karakterini canlandırmıştır.
Tiyatro oyunları
[değiştir | kaynağı değiştir]Rol aldığı oyunlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Jokond ile Si-Ya-U
- Yaşasın Savaş
- Marlene
- Nazım'a Armağan
- Yosma
- Keşanlı Ali Destanı
- Sofokles'in Antigonesi
- Ben, Bertolt Brecht
- Yaz
- Kafkas Tebeşir Dairesi
- Brecht Kabare
- Asiye Nasıl Kurtulur?'
- Kaktüs Çiçeği : Pierre Barillet\Jean-Pierre Gredy - Ankara Devlet Tiyatrosu - 1966
- Uçurtmanın Zinciri : Refik Erduran - Ankara Devlet Tiyatrosu - 1965
- Cadı Kazanı : Arthur Miller - Ankara Devlet Tiyatrosu - 1958
- Köşebaşı : Ahmet Kutsi Tecer - Ankara Devlet Tiyatrosu - 1951
Yönettiği oyunlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Filmografisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1966: Sanat Sevenler Derneği - Övgüye Değer Görülenler, "Uçurtmanın Zinciri"ndeki oyunuyla
- 1970: Sanat Sevenler Derneği - En İyi Kadın Oyuncu, "Asiye Nasıl Kurtulur" oyunundaki başarısıyla
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2012.
- ^ a b c Gürün Uçarer, Dikmen. "Zeliha Berksoy: "Tiyatroda Genç Kuşak Rüzgarı Esmekte"" (PDF). Gazete kupürü (Marmara Üniversitesi Açıkerişim sistemi). 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2021.
- ^ Erol, Hakan. "Hiçbir oyunda Meclis'ten birilerini görmedim". Odatv4.com sitesi, 19 Ocak 2018. 20 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2021.
- ^ Uras, Güngör. "Zeliha Berksoy'dan "Bir yaşlı kadın hikâyesi"". Milliyet.com.tr 4 Mayıs 2014. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2021.
- ^ a b "Zeliha Berksoy". Tiyatro İKSV web sitesi Onur Ödülleri sayfası. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021.
- ^ Berksoy, Zeliha. ""Asiye Nasıl Kurtulur?" sorusu hala yanıtsız". Cumhuriyet, 22 Mayıs 1984. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2021.
- ^ Dursun, Adem. "Zeliha Berksoy". Tiyatronline.com, 19 Aralık 2009. 27 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2021.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- IMDb'de Zeliha Berksoy
- Sinema Türk'te Zeliha Berksoy29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Semiha Berksoy Opera Vakfı internet sitesi30 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.