Çıldır Muharebesi
| Çıldır Muharebesi | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1578-1590 Osmanlı-İran Savaşı | |||||||||
.jpg) Çıldır Muharebesi (Şecaatname) | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 Osmanlı Devleti |
 Safevî Devleti | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
|
Lala Mustafa Paşa Özdemiroğlu Osman Paşa Derviş Paşa |
Tokmak Han İmam Kulu | ||||||||
| Güçler | |||||||||
| 15.000-20.000 |
25.000 Safevi 7.000 Gürcü | ||||||||
| Kayıplar | |||||||||
| Hafif |
5.000-7.000 ölü 3.000 esir | ||||||||
Çıldır Muharebesi, 1578-1590 Osmanlı-Safevî Savaşı'nda evre, Osmanlı İmparatorluğu ile Safevî Devleti orduları arasında 9 Ağustos 1578'de Çıldır'da yapılan ve Osmanlıların kesin zaferiyle sonuçlanan askerî çarpışmadır.[1]
Muharebe öncesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı İmparatorluğu, Safevî Devleti'ne karşı savaş ilan ettikten sonra, Şark Serdarlığına getirilen Lala Mustafa Paşa kapıkulu birlikleriyle 28 Nisan 1578'de harekete geçerek Erzurum'a ilerledi ve burada sefer görev emri verilen eyalet birlikleriyle buluştu. 2 Temmuz 1578'de Ilıca'da toplanan Osmanlı ordusu İran topraklarına doğru ileri harekâta geçti.
Osmanlı ordusu ilerlerken, Tokmak Han ve İmam Kulu komutasındaki yaklaşık 32.000 askerden oluşan ve Gürcü ordusunu da kapsayan Safevî ordusu (25.000 İranlı ve 7.000 Gürcü), Çıldır sancağını istila ve Ardahan sancağını tahrip etmişti.[2]
Erzurum Beylerbeyi Behram Paşa toplarla birlikte öncü birliğinin komutasında Oltu üzerinden Ardahan'a ilerledi. Osmanlıların ana ordusu ise Deveboynu-Hasankalesi-Çobandede Köprüsü-Allahuekber Dağları yamacı-Göle güzergahından Ardahan ovasına ulaştı. İran sınırını geçen Osmanlı ordusu Gürcülerin elindeki Mgeltsihe kalesini kuşattı. Öncü birlikler ise Çıldır Gölü civarında Safevîlerin öncüleriyle karşılaştı ve Safevî ordusunun yakınlarda olduğunu öğrendi.[3]
Bunun üzerine Diyarbakır Beylerbeyi Derviş Paşa, eyalet askerleri ve bazı Kürt beyleriyle birlikte Safevî ordusunun üzerine hareket etti.
Muharebe
[değiştir | kaynağı değiştir]Derviş Paşa komutasındaki Osmanlı birliği, Safevî ordusuyla Çıldır'da karşılaşınca İranlıların sayıca çok üstün olduğu görüldü. Bunun üzerine Serdar Lala Mustafa Paşa, önce eski Diyarbakır Beylerbeyi Özdemiroğlu Osman Paşa ile Erzurum Beylerbeyi Behram Paşa, ardından ise eski Maraş Beylerbeyi Mutabzade Ahmed Paşa komutasındaki birlikleri Derviş Paşa'ya takviye olarak gönderdi.
Sözkonusu takviyelere muharebe alanına gelene kadar Derviş Paşa komutasındaki birlikler Safevî taarruzlarını püskürtmeyi başardı. Bununla birlikte, ateş gücüne sahip birlikler Şeytankalesi'ni kuşatmaya devam ettiğinden ve muharebe sırasında şiddetli yağmur ve dolu yağışı olduğundan çarpışmalar kılıç cengi olarak seyretti.[4]
Osmanlı ordusu takviyelerle güçlendikçe, Safevî ordusu sarsılmaya başladı. Akşam vaktine değin süren çarpışmalar sonucunda da Safevîler yaklaşık 5-7.000 ölü bırakarak ve 3.000 esir vererek muharebe meydanından çekilmeye başladı.[5]
Muharebe sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı ordusunun kazandığı bu kaydadeğer zafer sonucunda, bölgedeki Safevî direncinin büyük oranda kırıldı ve Osmanlı ordusu herhangi bir direnişle karşılaşmadan Gürcistan içlerinde ileri harekâtını sürdürerek 24 Ağustos 1578'de Safevîlere bağlı Gürcü Kartli Krallığı'nın başkenti Tiflis'e girdi.[6]
Bir haftalık dinlenme ve yeni ele geçirilen bu bölgenin idarî düzenlemelerinin yapılmasının ardından Osmanlı ordusu Eylül başında bir sonraki hedefi olan Şirvan'a doğru harekete geçti. Bu süreçte (Kartli Krallığı gibi Amasya Antlaşması uyarınca Safevî hakimiyetine bırakılmış olan) daha doğudaki Gürcü krallığı olan Kaheti de Osmanlılara tâbiyetini bildirdi ve Kaheti Kralı II. Aleksandre birlikleriyle Osmanlı ordusuna katıldı.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Somel, Selçuk Akşin (2012). Historical dictionary of the Ottoman Empire (2. bas.). Lanham, Md.: Scarecrow Press. ISBN 978-0810871687.
- ^ "Büyük Osmanlı Tarihi", Joseph von Hammer, c.7, s.59
- ^ "Osmanlı-İran Siyasi Münasebetleri-I 1578-1590", Bekir Kütükoğlu, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul (1962), s. 49
- ^ "Osmanlı-Safevî Mücadelesinde Askerî Harekât Alanı ve Muharebeler (1578-1590), Turgay Koçak, 29 Mayıs Üniversitesi, İstanbul (2016), s.40
- ^ "The Ottoman-Safavid War of 986-998/1578-90: Motives and Causes", Rudi Matthee, International Journal of Turkish Studies. c. 20, Nos 1& 2. s.18
- ^ "Osmanlılar’ın Kafkas-Elleri’ni Fethi (1451-1590)", M. Fahrettin Kırzıoğlu, Türk Tarih Kurumu, Ankara (1998), s.291-292