Çanaksu, Arpaçay
| Çanaksu | |
|---|---|
 | |
 Kars'ın konumu | |
  Çanaksu Çanaksu'nun Kars'taki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Kars |
| İlçe | Arpaçay |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[3] İhtiyar heyeti[3] |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 170 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0474 |
| İl plaka kodu | 36 |
| Posta kodu | 36730 |
Çanaksu, Kars ilinin Arpaçay ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Çanaksu köyünün eski adı Kamaroani'dir. Kamaroani (კამაროანი), “gök kubbe” anlamındaki Gürcüce “kamara” (კამარა) kelimesinden türemiş olabilir.[4] Bu yer adı, 1561-1587 dönemi olaylarını anlatan Meshuri Davitnis Kronika („მესხური დავითნის ქრონიკა“) adlı Gürcüce vakayinamede de "Kamaroani" (კამაროანი) olarak geçer.[5] Kamaroani Türkçeye Kamarovan şeklinde girmiştir. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Kamarovan (قمروان) olarak kaydedilmiştir.[6] Ortadan kalkmış bir köy olan Albuti'nin yerleşim alanı Çanaksu köyünün sınırları içinde yer alır.
Kamarvani, Orta Çağ'da Gürcistan'nın bir parçası olan Palakatsio bölgesinde yer alır. Nitekim Osmanlılar bu köyü 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyde varlığı bilinen kilise de bu dönemden kalmış olmalıdır.[7][8]
Kamaroani köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde Çıldır livasının Canbaz nahiyesine bağlıydı. Nüfusu 18 Hristiyan haneden oluşuyordu. Köyde, çoğunluğu Gürcü olmak üzere, Ermeniler ve Gürcüler yaşıyordu. Nitekim ispenç vergisi vermekle yükümlü erkeklerin büyük çoğunluğu Maharebel, İlia, Batata, Serapion, Gogina, Vardzel gibi Gürcü adları taşıyordu. Köyde buğday, arpa, çavdar, keten tohumu tarımı ve arıcılık ile Çıldır Gölü kıyısında yer aldığı için balıkçılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu.[6][9][10]
Kamaroani köyü, Çıldır Eyaleti'nin 1694-1732 dönemini kapsayan Osmanlı cebe defterinde de aynı idari konuma sahipti. Hicri 1132 (1719/1720) tarihinde hasılası 9.050 akçe olan köy, Yusuf adında birine bırakılmıştı.[11]
Kamaroani köyü, 93 Harbi'in ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 tarihli nüfus sayımı sırasında Kamarvan (Камарванъ) adıyla kaydettiği yerleşim, Ardahan sancağının Çıldır kazasına bağlı Çala nahiyesinin dokuz köyünden biriydi. Kamarvani köyündeki 16 hanede, 70'i erkek ve 70'i kadın olmak üzere 140 kişi yaşıyordu. Bu nüfus içinde 16 hanedeki 135 kişi Karapapak ve bir hanedeki 5 kişi Kürt olarak kaydedilmiştir.[12] Birinci Dünya Savaşı yıllarında Ardahan bölgesini gezen Gürcü gazeteci Konstantine Martvileli, Kamarvani köyünde Karapapkların yaşadığını, köyde kilise yıkıntıları bulunduğunu yazmıştır.[13]
Kamaroani köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Ermenistan sınırları içinde kaldı. 1920 yılında Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgalinin ardından 16 Mart 1921'de Ankara Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında imzalanan Moskova Antlaşması'yla köy Türkiye'ye bırakıldı.[14]
Kamaroani, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kamarvan (قمروان) olarak geçer. Bu tarihte köy Kars vilayetinin Çıldır kazasının Cala nahiyesine bağlıydı.[15] 1935 genel nüfus sayımında Kamarvan köyü aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 309 kişiden oluşuyordu.[16] Kamaroani veya Kamarvan "yabancı kökten geldiği" için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Çanaksu olarak değiştirilmiştir.[17] 1965 genel nüfus sayımında Çanaksu köyünün nüfusu 613 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 183 kişi okuma yazma biliyordu.[18]
Konstantine Martvileli'nin 1917 yılında yıkık halde olduğunu söylediği köyün kilisesinden günümüze bir iz kalmamıştır.[7][8]
Köy, 23 Kasım 1997 tarih ve 23179 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan İçişleri Bakanlığı'nın 21.11.1997 tarih ve 97/48293 sayılı sınır tespit kararı ile Ardahan ili Çıldır ilçesinden ayrılarak Kars'ın Arpaçay ilçesine bağlanmıştır.[19]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Köy, Kars il merkezine 63 km, Arpaçay ilçe merkezine 21 km uzaklıktadır.[20]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 170[2] |
| 2021 | 202[2] |
| 2020 | 202[2] |
| 2019 | 219[2] |
| 2018 | 224[2] |
| 2017 | 225[2] |
| 2016 | 220[2] |
| 2015 | 241[2] |
| 2014 | 254[2] |
| 2013 | 266[2] |
| 2012 | 270[2] |
| 2011 | 300[2] |
| 2010 | 290[2] |
| 2009 | 299[2] |
| 2008 | 313[2] |
| 2007 | 305[2] |
| 2000 | 337[21] |
| 1990 | 497[22] |
| 1985 | 582[23] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Canaksu, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Kars Arpaçay Çanaksu Köy Nüfusu". Nufusune.com. 22 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ ""კამარა", A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt". 20 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2022.
- ^ "„მესხური დავითნის ქრონიკა"". 20 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2023.
- ^ a b "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 385". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2023.
- ^ a b "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde", Sakartvelo gazetesi, 4 Ekim 1917, sayı: 217". 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2023.
- ^ a b 2019 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2019 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2021, s. 48. 8 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9746-3-2
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 263". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2023.
- ^ "" 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre "Gürcistan Vilayeti"nin etnik haritası". 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2023.
- ^ "Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, Sıra no: 529". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2025.
- ^ "'Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - Sıra no: 408". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2023.
- ^ "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde" (Gürcüce), Sakartvelo gazetesi, 3 Ekim 1917, sayı. 216". 25 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2022.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2022.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 763.
- ^ Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü (1937). "1935 Genel Nüfus Sayımı: Köyler Nüfusu" (PDF). mku.edu.tr. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 690". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 357.
- ^ "Sınır Tespit Kararları". Resmî Gazete. Kasım 1997. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2020.
- ^ "Çanaksu Köyü". YerelNet.org.tr. 20 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
- ^ "İl, ilçe ve bucaklara göre köy nüfusları - 2000". TÜİK. 8 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
.png){kind=link}
.png){kind=link}