Çoğunluk ikramiye sistemi

Çoğunluk ikramiye sistemi (ÇİS), bazı Avrupa ülkelerinde kullanılan bir yarı nispi temsil şeklidir. Özelliği, hükûmet istikrarını sağlamak amacıyla en çok oyu alan parti veya partilere seçilmiş bir organda fazladan sandalye veya temsil sağlayan çoğunluk ikramiyesidir.

2006'dan 2013'e kadar San Marino ve İtalya'da kullanıldı. Arjantin'de Santa Fe, Chubut ve Entre Ríos Eyaleti Temsilciler Meclisi'nde kullanılır. Yunanistan, sistemi 2016'da kaldırmadan önce kullanmıştı, ancak yasa geçtikten sonraki ikinci seçime kadar yürürlüğe girmeyecekti, bu nedenle çoğunluk ikramiyesi sistemi resmen kaldırılmadan önce 2019 seçimlerinde kullanıldı.

Tarihi

Benito Mussolini, kazanan partiye otomatik sandalye veren bir yasa çıkaran ilk politikacı oldu ve 1924'teki İtalya seçimlerinde zaferini sağladı. Sistemin değiştirilmiş bir versiyonu, 1953 genel seçimleri için yeniden sunuldu. Bu sistemde oyların mutlak çoğunluğunu kazanan herhangi bir parlamento koalisyonu parlamentodaki sandalyelerin üçte ikisini kazanacaktı. Hristiyan Demokrasi liderliğindeki koalisyon, seçimde bu çoğunluğun çok gerisinde kaldı ve sistem 1958 seçimlerinden önce kaldırıldı. Çoğunluk ikramiyesi sistemi 1950'lerde İtalyan yerel seçimlerinde kullanıldı ve 1993'te yerel seçimlerde ve 2006'da ulusal seçimlerde akrep karma sisteminin yerini almak üzere yeniden uygulanmıştır. 2013 İtalya seçimlerinde Demokrat Parti 8.644.523 oyla 292 sandalye kazandı ve bu nedenle bir sandalye elde etmek için 29.604 oya ihtiyaç duydu. En büyük rakibi Özgürlük Halkı 7.332.972 oyla 97 sandalye kazandı ve bu nedenle tek bir sandalye için 75.597 oya ihtiyaç vardı. Etkili bir şekilde, İtalya'da 2006'dan 2013'e kadar kullanılan ve en büyük partinin aldığı oy yüzdesine bakılmaksızın ikramiyeyi tahsis eden sistem, İtalyan Anayasa Mahkemesi tarafından anayasaya aykırı olarak değerlendirildi. İkinci tur oylamayı (ilk iki ittifak arasında) içeren bir değişiklik önerisi de mahkeme tarafından reddedildikten sonra, 2018 İtalya seçimleri için paralel oylama kabul edildi.

Çoğunluk ikramiyesi sistemi diğer Avrupa ülkeleri, özellikle 2004 yılında Yunanistan, ulusal düzeyde San Marino ve bölgesel ile belediye seçimleri için Fransa tarafından benimsenmiştir.

Mekanizması

Mekanizması, parti listeli nispi temsilinde kullanılan herhangi bir mekanizma biçimine dayanabilir, ancak koltukları kesin bir oy payı sırasına göre sıralayacağı için D'Hondt yönteminin kullanılması daha olasıdır.

Temel olarak, açıkça farklı siyasi sonuçları olan iki farklı çoğunluk ikramiye sistemi biçimi vardır:

• Bonus sistemi, kazanan taraf veya ittifaka belirli bir sabit sayıda ek sandalye ekler. Bazen güçlendirilmiş nispi olarak adlandırılan Yunan Parlamentosu'nda, meclis koltuklarının altıda biri, kazanan parti için ekstra sandalye olarak ayrılır. Sicilya Bölgesel Meclisinde, kazanan koalisyona, orantılı olarak ayrılanların üzerine meclis sandalyelerinin onda biri verilir.
• İkramiye sistemi, kazanan taraf veya ittifakın toplamda en az belirli bir sabit sayıda sandalyeye sahip olmasını sağlar, ancak birçok ek sandalyeye ihtiyaç duyulur. San Marino parlamentosunda çoğunluk ittifakı toplam 60 sandalyenin en az 35'ini elde eder. Kazanan(lar) ikinci turdan sonra sadece 31 sandalyeye ulaştıysa, kazananlar için 4 ikramiye sandalye, D'Hondt yöntemi kullanılarak sıralanan en zayıf azınlık sandalyelerinden düşülür.

İkramiye sistemi, kazanana sabit (minimum) sayıda koltuk sağlarken, bonus sistemi sabit sayıda koltuk ekler.

Kaynakça

Italian Politics: Emerging Themes and Institutional Responses. Berghahn Books. 2001. ss. 87-89.