İdeastezi
İdeastezi, kavramların uyarıcılarının algı benzeri duyusal deneyimler uyandırdığı nöropsikolojik bir olgudur. Bu isim Antik Yunanca ἰδέα (idéa) ve αἴσθησις (aísthēsis) sözcüklerinden gelmektedir ve 'kavramları algılamak' veya 'fikirleri algılamak' anlamına gelmektedir. Bu kavram nörobilimci Danko Nikolić tarafından geleneksel olarak sinestezi kapsamına giren bir dizi olguya alternatif bir açıklama olarak ortaya konmuştur.[1]
'Duyuların birleşmesi' anlamına gelen sinestezi, bilişsel düzeyle çok az bağlantısı olan iki duyusal unsurun birlikteliğini ifade ederken, ampirik kanıtlar sinestezi ile bağlantılı çoğu fenomenin aslında anlamsaltemsiller tarafından tetiklendiğini göstermiştir. Diğer bir deyişle, önemli olan uyaranın duyusal özelliklerinden ziyade dilsel anlamıdır. Öte yandan, sinestezi hem tetikleyicinin hem de ortaya çıkan deneyimin doğası gereği duyusal olduğunu farz ederken, ideastezi sadece ortaya çıkan deneyimin duyusal olduğunu, tetikleyicinin ise anlamsal olduğunu kabul etmektedir.[2][3][4][5][6][7]
Araştırmalar daha sonra bu kavramı sinestezi dışındaki konulara da genişletmiştir ve günlük algıya uygulanabilir olduğu ortaya çıktığından, kavram nasıl algıladığımıza dair bir teoriye dönüşmüştür. Örneğin ideastezi sanat teorisine uygulanmıştır ve ideasteziye göre kavramları nasıl harekete geçirdiğimize dayanan insan bilinçli deneyiminiaçıklamada önemli sonuçlar doğurabilmektedir.[8]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Estetik
- Charles Bonnet sendromu
- Bilinç
- Zihin-beden problemi
- Hayalet uzuv
- Qualia
- Felsefi zombi
- Piktogram
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Nikolić, D. (2009). "Is synaesthesia actually ideaesthesia? An inquiry into the nature of the phenomenon". Proceedings of the Third International Congress on Synaesthesia, Science & Art, Granada, Spain, April 26–29, 2009.
- ^ Dixon, M.J., Smilek, D., Duffy, P.L., Zanna, P. M., Merikle, P. M. (2006) The Role of Meaning in Grapheme-Colour Synaesthesia, Cortex 42: 243-252.
- ^ Mroczko A., T. Metzinger, W. Singer, D. Nikolić (2009) Immediate transfer of synesthesia to a novel inducer. Journal of Vision, 9: 2521-2528.
- ^ Simner, J.; Ward, J. (2006) The taste of words on the tip of the tongue, Nature 444: 438.
- ^ Nikolić, D., U.M. Jürgens, N. Rothen, B. Meier, A. Mroczko (2011) Swimming-style synesthesia. Cortex, 47(7):874-879.
- ^ Chiou, R., Rich N.A. (2014) The role of conceptual knowledge in understanding synaesthesia: Evaluating contemporary findings from a ‘hub-and-spoke’perspective. Frontiers in Psychology, 5: 105.
- ^ Curwen, C. (2018). Music-colour synaesthesia: Concept, context and qualia. Consciousness and Cognition, 61, 94-106.
- ^ Mroczko-Wąsowicz, A., Nikolić D. (2014) Semantic mechanisms may be responsible for developing synesthesia. Frontiers in Human Neuroscience 8:509. DOI:10.3389/fnhum.2014.00509