İran-İsrail Savaşı
| İran-İsrail Savaşı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Orta Doğu krizi (2023-günümüz) ve İran-İsrail vekâlet savaşının bir parçası | |||||||||
Yukarıdan aşağıya, soldan sağa: İsrail hava saldırılarının ardından Tahran'ın havadan görünümü; ABD Hava Kuvvetleri'ne bağlı B-2 Spirit, ABD'nin İran'a saldırıları için hazırlanıyor; İran'ın İsrail'e yönelik saldırıları sırasında Ürdün üzerinde durdurulan füzeler; savaş sırasında Tahran'daki patlamalar; İsrail'in İRİB stüdyosuna saldırısı; İran saldırısının ardından Bat Yam'daki enkaz | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 İsrail ABD |
 İran Husiler | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
| Çatışan birlikler | |||||||||
 İsrail Savunma Kuvvetleri.svg){kind=small} İsrail Kara Kuvvetleri İsrail Hava Kuvvetleri İsrail Deniz Kuvvetleri ABD Deniz Kuvvetleri ABD Hava Kuvvetleri ABD Uzay Kuvvetleri |
 İran Ordusu İran Kara Kuvvetleri İran Hava Savunma Kuvvetleri İran Hava Kuvvetleri İran Deniz Kuvvetleri İran Devrim Muhafızları Ordusu İran Kolluk Kuvvetleri Kara Kuvvetleri Hava Kuvvetleri Deniz Kuvvetleri Besic Kudüs Gücü Husiler | ||||||||
| Kayıplar | |||||||||
|
35+ ölü, 2.600+ yaralı
|
639+ ölü, 1.277+ yaralı
639 ölü (263+ sivil, 154+ güvenlik personeli), 1.320+ yaralı | ||||||||
.jpg)
.jpg)
.jpg)
İran-İsrail Savaşı, ayrıca On İki Gün Savaşı olarak da bilinir,[1][2][3][4][a] Haziran 2025'te, Gazze Savaşı ve daha geniş bölgesel yayılmalarının ortasında Orta Doğu'da yaşanmış silahlı çatışmadır. Bu çatışma; iki ülke arasındaki zayıf diplomatik ilişkiler, İran'ın nükleer programı üzerine İran ile Amerika Birleşik Devletleri arasında yürütülen müzakereler ve İran öncülüğündeki Direniş Ekseni'ne yönelik başarılı saldırıların, stratejik dengeleri İsrail lehine değiştirmesi sonucu başladı. İsrail, İran'ın nükleer kapasitesini ortadan kaldırmak amacıyla 13 Haziran 2025 tarihinde İran topraklarında çok sayıda noktaya ani hava saldırıları düzenledi.[7][8] Çatışmanın ilk saatlerinde aralarında İran Genelkurmay Başkanı Muhammed Bakiri ve üst düzey kuvvet komutanlarının da aralarında olduğu liderler ve nükleer bilim insanları hedef alınarak öldürüldü,[9] nükleer ve savunma tesisleri bombalandı; İran hava savunma sistemleri etkisiz hâle getirildi.[10] Buna karşılık İran, İsrail'deki askerî hedeflere ve sivil yerleşim alanlarına füze saldırılarıyla misillemede bulundu. ABD'nin ısrarları üzerine İsrail ve İran 24 Haziran'da ateşkes konusunda anlaştı.[11][12][13]
Bu çatışma, İran'ın İsrail'in meşruiyetine sürekli olarak meydan okuduğu ve devletin yok edilmesi yönünde çağrılarda bulunduğu, İsrail'in ise İran'ın nükleer programını varoluşsal bir tehdit olarak değerlendirdiği, iki ülke arasındaki on yıllardır devam eden düşmanlığın ciddi biçimde tırmanması olarak değerlendirilmektedir. Orta Doğu'da 7 Ekim 2023 saldırılarını ve ardından gelen Gazze savaşını takip eden kriz sırasında düşmanlık doğrudan çatışmaya dönüştü. İsrail, İran destekli gruplar olan Hamas ve Hizbullah'ı önemli ölçüde zayıflattı ve İran'a yönelik doğrudan bir askeri müdahale planlamaya başladı. İki ülke, Nisan ve Ekim 2024 tarihlerinde karşılıklı saldırılarda bulundu. Haziran 2025'te başlatılan İsrail saldırıları, ABD Başkanı Donald Trump tarafından İran'ın nükleer silah geliştirmesini önleyecek bir anlaşmanın sağlanması amacıyla belirlenen iki aylık sürenin sona ermesinden bir gün sonra gerçekleşti.
İran Sağlık Bakanlığı ile İran'daki "İnsan Hakları Aktivistleri" adlı kâr amacı gütmeyen kuruluşa göre, İsrail'in düzenlediği saldırılarda çok sayıda üst düzey askerî yetkili, İran Devrim Muhafızları Ordusu mensubu, nükleer bilim insanı ve 200'den fazla sivil hayatını kaybetti. Saldırılarda Devrim Muhafızları Komutanı Hüseyin Selâmi, İran Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Muhammed Bakıri de hayatını kaybedenler arasındadır. Hava saldırıları, Natanz Nükleer Tesisi ile İsfahan'daki Uranyum Dönüştürme Tesisi'nde hasara yol açarken, Fordow Yakıt Zenginleştirme Tesisi bu saldırılardan etkilenmedi.[14][15] İsrail aynı zamanda Tebriz yakınlarındaki bir füze üssünü, Kirmanşah'taki yer altı füze tesisini ve Tahran ile Piranşehr yakınlarındaki askerî altyapıları da hedef aldı. Saldırılar bazı kamu altyapılarına da zarar verdi. İsrail Savunma Kuvvetleri, İran'ın misilleme saldırılarının ilk dalgasında yaklaşık 100 füze fırlatıldığını, ardından gelen saldırıların ise daha fazla füze içerdiğini açıkladı. Ayrıca, aynı gün içerisinde İran'ın İsrail'e 100'den fazla insansız hava aracı (İHA) gönderdiği bildirildi.[16] İsrail hükûmetine göre İran'ın saldırılarında tamamı sivil olmak üzere yaklaşık 24 kişi hayatını kaybetti.[17]
İsrail'in saldırıları, başta Ürdün,[18] Türkiye,[19] Pakistan ve Mısır olmak üzere,[20][21] İslam dünyasındaki birçok ülke tarafından kınandı. Ayrıca Çin, Rusya, Brezilya,[22] Güney Afrika,[23] Küba ve Bolivya da saldırıları uluslararası hukukun ihlali olarak nitelendirdi ve İsrail'i açık biçimde eleştirdi.[24] Öte yandan, söz konusu saldırılar; bazı İranlı muhalif gruplar ile Amerika Birleşik Devletleri ve Almanya tarafından olumlu karşılandı ve İran'ın bir an önce nükleer bir anlaşmaya varması yönünde baskı unsuru olarak değerlendirildi.[25][26][27] Bazı Batılı ülkeler, İran'ın nükleer silah edinmesinin engellenmesi gerektiğini yinelerken, aynı zamanda tırmanan şiddeti kınayarak hem İran'a hem de İsrail'e itidal çağrısında bulundu.[28][29] Fransa, Kanada ve Birleşik Krallık gibi ülkeler ise İsrail'in meşru müdafaa hakkını vurguladı.[30] Birleşmiş Milletler ise bölgedeki gerilimden duyduğu kaygıyı dile getirerek taraflara itidal çağrısında bulundu.[31]
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]İran-İsrail çatışması
[değiştir | kaynağı değiştir]İsrail, 1979 İslam Devrimi'ne kadar İran Pehlevî monarşisi ile yakın bir ilişki içindeydi.[32] Bu devrim, Ruhullah Humeyni ve dindar takipçilerinin İran'ı yönetmek için güç kazanmasına yol açtı ve İsrail'i emperyalizmle suçlayarak ve Filistin topraklarını işgal ettiği için İsrail'i kınayarak, İsrail ile işbirliğine son verdiler.[33][34] Zamanla İran, İsrail'e karşı daha sert bir tutum benimseyerek Arap kamuoyunun desteğini kazanmaya çalıştı[33] ve nihayetinde teokratik rejim, İsrail'i yok etme sözü verdi.[35][36][37] Öte yandan İsrail, İran'ın nükleer programının nükleer silah üretimine zemin hazırladığını ve bu durumun ülke güvenliği açısından varoluşsal bir tehdit oluşturduğunu birçok kez dile getirdi.[32] İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, otuz yılı aşkın süredir İran'ın İsrail'i tehdit edecek bir nükleer silaha sahip olacağını birçok kez iddia etti.[32] Ancak bu iddiaların önemli bir kısmı bugüne dek gerçekleşmedi.[38]
2024 yılında iki ülke, onlarca yıl süren vekalet çatışmasının ardından ilk kez birbirlerine açıkça ve doğrudan saldırdı. Nisan 2024'te İsrail'in Şam'daki İran konsolosluğuna düzenlediği hava saldırısında İranlı subaylar öldü. İran, Nisan 2024'te İsrail'e saldırarak misilleme yaptı, İsrail de İran'a saldırarak misilleme yaptı. Temmuz 2024'te İsrail, İran'ın başkenti Tahran'da Hamas lideri İsmail Haniye'ye suikast düzenledi. Ekim 2024'te İran, İsrail'i vurdu, misilleme olarak İsrail de İran'ı vurdu.[34]
İran'ın nükleer programı
[değiştir | kaynağı değiştir]İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, İsrail'in İran'ı önleyici olarak vurmasının nedeni olarak İran'ın nükleer programını gösterdi.[39] İsrail, İran'ın nükleer faaliyetlerini stratejik bir tehdit olarak değerlendirmektedir. Öte yandan İsrail'in de nükleer silahlara sahip olduğuna geniş çevrelerce inanılmaktadır.[40] İsrail, İran'ın nükleer programının barışçıl amaçlardan sapması hâlinde, bu ülkeye karşı askerî müdahale hakkını saklı tuttuğunu ifade etmektedir.[33] 2000'li yılların ortalarında, Amerika Birleşik Devletleri ile İsrail'in, “Olimpiyat Oyunları Operasyonu” adı altında İran'ın nükleer tesislerine yönelik bir dizi sabotaj eylemi gerçekleştirdiği bilinmektedir.[41] Ayrıca, 2010 yılından bu yana Tahran'da gerçekleşen ve İranlı nükleer bilim insanlarını hedef alan suikastlar da büyük ölçüde İsrail'e atfedilmektedir.[34]
2015 yılında İran, dönemin ABD Başkanı Barack Obama'nın öncülüğünde, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi daimi üyeleri ve Almanya ile birlikte müzakere edilen Kapsamlı Ortak Eylem Planı'nı (KOEP) imzaladı.[42] Bu anlaşma, İran'ın sivil nükleer faaliyetlerini sınırlı ve denetlenebilir bir çerçevede yürütmesini amaçlıyordu. Ancak 2018 yılında ABD Başkanı Donald Trump, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu'nun İran'ın anlaşmaya uyduğuna dair raporlarına rağmen, ABD'nin anlaşmadan çekildiğini açıkladı ve İran'a yönelik ekonomik yaptırımları yeniden yürürlüğe koydu.[42] Buna karşılık İran, uranyum zenginleştirme faaliyetlerini artırarak misillemede bulundu.[43]
2020'de Amerika Birleşik Devletleri'nin Kasım Süleymani'yi öldürülmesinin ardından İran, KOEP'nin kısıtlamalarına uymayacağını söyledi.[44] 2021'de İran, uranyumu %60 saflığa, yani silah sınıfı uranyuma benzer şekilde zenginleştiriyordu. Mart 2025'te Ulusal İstihbarat Direktörü Tulsi Gabbard, ABD istihbaratının “İran'ın bir nükleer silah inşa etmediğini ve Dini Lider Ali Hamenei'in böyle bir programa izin vermediğini” değerlendirmeye devam ettiğini söyledi. Mayıs 2025'te Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEK), İran'ın sivil kullanım için gerekenden daha yüksek düzeyde, %60 saflıkta 409 kg uranyum biriktirdiğini açıkladı.[45] Buna karşılık İran, UAEK'nin gözetimi altında olacak üçüncü bir nükleer zenginleştirme tesisi kuracağını açıkladı.[46][47] ABD Merkez Kuvvetler Komutanı Michael Kurilla, 10 Haziran 2025'te İran'ın bir hafta içinde silah kalitesinde uranyum üretebileceği uyarısında bulundu; ancak Kurilla'nın uyarısı sırasında gerçek bir silah yapmak için gereken süreye ilişkin tahminler 7 ila 12 ay arasında değişiyordu.[48] İsrail saldırılarından bir gün önce UAEK, İran'ın 20 yıl sonra ilk kez nükleer yükümlülüklerine uymadığını tespit etti.[49] İran, nükleer silah peşinde olmadığında ısrar ederken, İran'ın dini lideri Ali Hamenei, nükleer silahların ahlâki olmadığına dair bir fetva verdi.[50]
UAEK Genel Müdürü Raffeal Grossi, Haziran 2025'te CNN'e verdiği bir röportajda, UAEK'nin “nükleer silaha yönelik sistematik bir çabaya dair herhangi bir kanıta sahip olmadığını” ifade etti.[51] Nisan 2025'te Trump, İran'ın nükleer programına ilişkin olarak ABD ile İran arasında müzakereler yürütüldüğünü açıkladı. Beyaz Saray, İran'ın bir anlaşma sağlamak için iki ayı olduğunu ve bu sürenin İsrail'in saldırılarından bir gün önce dolduğunu açıkladı.[52][53]
İsrail ve ABD'nin saldırıları
[değiştir | kaynağı değiştir]13 Haziran
[değiştir | kaynağı değiştir]
İsrailli yetkililer, 13 Haziran 2025'in erken saatlerinde İsrail Savunma Kuvvetleri'nin İran'ın onlarca nükleer tesisine, askeri üslerine, altyapı tesislerine ve kilit askerî komutanlarına saldırdığ ını ve bunların arasında Tahran'ın beklemediği bazı hedeflerin de bulunduğunu söyledi.[54] TSİ 06:30 itibarıyla İsrail Hava Kuvvetleri, 200'den fazla savaş uçağıyla yaklaşık 100 hedefe 330'dan fazla mühimmat atarak, beş hava saldırısı dalgası başlattı.[55][56] Uçaklar arasında Amerikan F-35 Lightning II'nin İsrail'e özel versiyonu olan çok sayıda F-35I Adir savaş uçağı da vardı.[57]
22 Haziran
[değiştir | kaynağı değiştir]22 Haziran'da Amerika Birleşik Devletleri İsrail'in yanında savaşa katıldı ve Fordow, Natanz ve Isfahan da dahil olmak üzere üç İran nükleer tesisini vurmak üzere B-2 bombardıman uçakları gönderdi. Aynı gün akşama doğru İran Meclisi Ulusal Güvenlik Komisyonu Üyesi İsmail Kevseri, İran Milli Güvenlik Yüksek Konseyi'ne Hürmüz Boğazı'nın kapatılması için önerge sundu.[58]
23 Haziran
[değiştir | kaynağı değiştir]İran ordusu Katar ve Irak'da bulunan ABD üslerine saldırı düzenledi.[59] Aynı gün İranlı bazı üst düzey generaller MOSSAD ajanları tarafından aranarak ülkeden kaçmaları, aksi takdirde aileleri ile birlikte öldürülecekleri yönünde tehditler aldılar.[60]
24 Haziran
[değiştir | kaynağı değiştir]ABD Başkanı Donald Trump, İran ve İsrail arasında ateşkesin sağlandığını açıkladı. Verilen bilgilere göre ilk 12 saatte İran saldırılarını durduracak, ikinci 12 saatte İsrail saldırılarını durduracaktı.[61] Ancak İsrail Savunma Bakanı Yisrael Katz Tahran'a saldırıların süreceğini açıkladı.[62]
Tepkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]
İsrail'in İran'a yönelik hava saldırılarını şiddetle kınıyoruz. Uluslararası hukuku açıkça ihlal eden bu saldırı, İsrail'in bölgedeki stratejik istikrarsızlaştırma politikasına hizmet eden kışkırtıcı bir eylemdir. İran'ın nükleer programıyla ilgili müzakerelere odaklanıldığı bir zamanda bu saldırıları gerçekleştirmek, Netanyahu hükûmetinin hiçbir sorunun diplomatik olarak çözülmesini istemediğini ve kendi çıkarları için bölgesel istikrarı ve küresel barışı tehlikeye atmaktan çekinmediğini gösteriyor. İsrail, daha büyük çatışmalara yol açabilecek saldırgan eylemlerini derhal sonlandırmalıdır. Ortadoğu'da daha fazla kan dökülmesini ve yıkımı görmek istemediğimizi yineliyoruz. Uluslararası toplumu savaşın yayılmasını önlemek için acil önlemler almaya çağırıyoruz.[63]
Suudi Arabistan Dışişleri Bakanlığı yaptığı açıklamada, "Suudi Arabistan, İsrail'in İran İslam Cumhuriyeti'ne yönelik, egemenliğini ve güvenliğini zedeleyen ve uluslararası hukuk ve normların açık bir ihlali olan açık saldırganlığını şiddetle kınıyor ve reddediyor." dedi.[63]
Badr al-Busaidi: İsrail'in İran'a yönelik tek taraflı saldırısı yasadışı, haksız ve bölgesel istikrar için ciddi bir tehdittir. Bu eylemi kınıyorum ve uluslararası toplumu bu İsrail saldırganlığına karşı tek sesle durmaya ve gerginliği azaltmayı ve diplomasiyi desteklemeye çağırıyorum.[63]
Birleşik Arap Emirlikleri Dışişleri Bakanlığı, yaptığı açıklamada, riskleri ve çatışmanın yayılmasını önlemek için azami itidali ve dikkatli olmanın önemini vurguladı. BAE Dışişleri Bakanlığı açıklamasında, bakanlığın, BAE'nin diyaloğu güçlendirme, uluslararası hukuka uyma ve devletlerin egemenliğine saygı göstermenin mevcut krizleri çözmek için en iyi temeller olduğuna olan inancını yinelediği belirtildi. BAE Dışişleri Bakanlığı yaptığı açıklamada, anlaşmazlıkların diplomasi yoluyla çözülmesi, çatışmacı dil ve gerginliğin tırmanmasından kaçınılması gerektiğini vurguladı ve Güvenlik Konseyi'ni ateşkes sağlamak ve uluslararası barış ve güvenliği sağlamak için acil ve gerekli önlemleri almaya çağırdı.[63]
Endonezya, İsrail'in İran'a saldırısını şiddetle kınıyor. Bu eylem uluslararası hukuku ihlal ediyor ve küresel hukuk düzeninin temellerini zayıflatıyor. Endonezya Dışişleri Bakanlığı da, "Bu saldırının bölgede gerginliği tırmandırabileceği ve daha geniş çaplı bir çatışmaya yol açabileceği" uyarısında bulundu.[63]
Katar Dışişleri Bakanlığı yaptığı açıklamada, Katar'ın İsrail'in İran İslam Cumhuriyeti topraklarına yönelik saldırısını şiddetle kınadığını ve bunun İran'ın egemenliğine ve güvenliğine yönelik açık bir ihlal olduğunu düşündüğünü belirtti.[63]
Malezya Başbakanı, Enver İbrahim: İsrail'in İran'a yönelik askeri saldırılarını, üst düzey İranlı liderleri öldüren hedefli saldırılar da dahil olmak üzere, mümkün olan en güçlü ifadelerle kınıyorum. Bu, kırılgan bir bölgeyi daha da istikrarsızlaştırmakla tehdit eden ciddi ve pervasız bir eylemdir. Açık amacı, Amerika Birleşik Devletleri ile İran arasındaki devam eden müzakereleri sabote etmektir. Ayrıca, İsrail'in Gazze'deki davranışının yeniden değerlendirilmesi ve Binyamin Netanyahu üzerindeki artan siyasi baskı ortasında geliyor. Malezya, İsrail'in ortaklarını -özellikle nüfuz ve nüfuz sahibi olanları- daha fazla saldırganlığı durdurmak için azami baskı uygulamaya çağırıyor. Uluslararası toplum, diplomasiyi baltalayan ve dünya barışını tehlikeye atan eylemlere izin vermemelidir.[63]
Mısır Dışişleri Bakanlığı, İsrail'in İran'a yönelik son saldırı suçunu kınadı ve saldırıları bölgesel ve uluslararası barış ve güvenliğe doğrudan bir tehdit olarak nitelendirdi. Açıklamada, İsrail'in gerginliği artırmasının krizi daha da alevlendireceği ve İsrail rejiminin ihlallerinin daha geniş bir bölgesel çatışmaya yol açacağı belirtildi. Mısır, İsrail'in gerginliği artırmasının tüm bölgeyi kaosa sürükleyeceği konusunda uyardı ve şunları ekledi: Bölgesel krizlere askeri bir çözüm yok, ancak siyasi çözümlere ihtiyaç var. Mısır Dışişleri Bakanlığı şunları ekledi: Askeri maceracılık, İsrail de dahil olmak üzere bölgedeki hiçbir ülkeye güvenlik getirmeyecek ve bölgesel güvenlik ancak ülkelerin ulusal egemenliklerine, birliklerine ve toprak bütünlüklerine saygı gösterilerek sağlanabilir.[64]
Afrika Birliği, İsrail'in İran'a yönelik saldırısını "uluslararası barışa yönelik ciddi bir tehdit" olarak nitelendiren bir açıklama yayınladı.[65]
İslam İşbirliği Teşkilatı Genel Sekreterliği saldırıyı kınadı ve bunu “İran’ın egemenliğinin ve güvenliğinin açık bir ihlali” olarak nitelendirdi ve bu tür saldırıların uluslararası yasaların ve normların açık bir ihlali olduğunu vurguladı. Örgüt resmi bir açıklamada “bu haksız düşmanca davranışın tüm bölgedeki güvenliği, barışı ve istikrarı tehdit eden tehlikeli bir tırmanış” olduğunu söyledi ve “bu ihlalleri durdurmak için acil uluslararası eylem” çağrısında bulundu.[66]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- 2024 İran-İsrail çatışması
- Nisan 2024 İran'ın İsrail'e saldırıları
- Nisan 2024 İsrail'in İran'a saldırısı
- Ekim 2024 İran'ın İsrail'e saldırısı
- Ekim 2024 İsrail'in İran'a saldırısı
- İran-İsrail ilişkileri
- İran'ın nükleer programı
- İsrail'in nükleer silahları
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Savaşın ilk saatlerinde İsrail hükûmeti savaşın adını İbranice "Am KeLavi" (עם כלביא) yani "Aslan Gibi Halk" adıyla duyurmuştur. Söz konusu isim Tevrat'ın Çölde Sayım kitabının 23. bölümünün 24. ayetinden esinlenilerek seçilmiştir. Burada peygamber Balam şöyle der: "İşte halk bir dişi aslan gibi uyanıyor. Avını yiyip bitirmedikçe, Öldürülenlerin kanını içmedikçe rahat etmeyen aslan gibi kalkıyor."[5][6]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Garfinkle, Adam (5 Temmuz 2025). "The Twelve Day War: Truths and Consequences". Quillette. 26 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2025.
- ^ Bronner, Luc (25 Haziran 2025). "After 12-day war between Israel and Iran, many questions, few certainties". Le Monde. 26 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2025.
- ^ Ström, Timothy Erik (27 Haziran 2025). "A Twelve-Day War, or an overture to catastrophe?". Arena Online. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2025.
- ^ T. Psaropoulos, John (24 Haziran 2025). "Is the 12-day Israel-Iran war really over – and who gained what?". Al Jazeera English. 24 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2025.
- ^ "'Rising Lion': How an Ancient Blessing Became Modern Israel's Battle Cry". Haaretz. 12 Ağustos 2025. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2025.
- ^ "Çölde Sayım 23". kutsalkitap.info.tr. 24 Eylül 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2025.
- ^ "What we know as Israel-Iran conflict intensifies". BBC News (İngilizce). 13 Haziran 2025. 13 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2025.
- ^ Gordon, Michael (17 Haziran 2025). "In Twist, U.S. Diplomacy Served as Cover for Israeli Surprise Attack". The Wall Street Journal. Erişim tarihi: 17 Haziran 2025.
In Twist, U.S. Diplomacy Served as Cover for Israeli Surprise Attack
- ^ "In ordering major attack on Iran, Netanyahu sheds his inhibitions". The Washington Post. 14 Haziran 2025. 2 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2025.
- ^ "Report: Mossad carried out covert sabotage operations against Iranian air defenses, long-range missiles". The Times of Israel (İngilizce). 15 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2025.
- ^ "Iran sought US pressure on Israel for ceasefire via Gulf states, sources say". Reuters. 16 Haziran 2025.
- ^ "Trump says Iran and Israel agree to a ceasefire". Reuters (İngilizce). 23 Haziran 2025. Erişim tarihi: 23 Haziran 2025.
- ^ "A whirlwind 48 hours: How Trump's Israel-Iran ceasefire agreement came together". AP News. 24 Haziran 2025. 21 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Satellite imagery reveals damage to key Iran nuclear sites". BBC (İngilizce). 15 Haziran 2025. 20 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2025.
- ^ Picheta, Rob (14 Haziran 2025). "Israel attacked three key Iranian nuclear facilities. Did it strike a decisive blow?". CNN (İngilizce). 18 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2025.
- ^ "Iran launches missiles at Israel, and some hit Tel Aviv, as Israel attacks Iranian nuclear sites and commanders". CBS News (İngilizce). 14 Haziran 2025. 20 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2025.
- ^ Cornwell, Alexander; Hafezi, Parisa; Cornwell, Alexander (16 Haziran 2025). "Iranian state broadcaster hit as Iran urges Trump to make Israel halt war". Reuters (İngilizce). 18 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2025.
- ^ "Jordan king says Israel's Iran attacks threaten region and beyond". France 24. 17 Haziran 2025. 17 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2025.
- ^ "Turkey Condemns Israeli Air Strike on Iran: A Call for Diplomacy". Devdiscourse. 13 Haziran 2025. 13 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2025.
- ^ "Pakistan Strongly Condemns Unjustified and Illegitimate Aggression by Israel Against the Islamic Republic of Iran". Ministry of Foreign Affairs. 13 Haziran 2025. 13 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2025.
- ^ "Egypt condemns Israeli attack on Iran as dangerous escalation". Ahram Online. 13 Haziran 2025. 22 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2025.
- ^ León, Lucas Pordeus (13 Haziran 2025). "Brazil condemns Israel's attack on Iran: "Violation of sovereignty"". Agência Brasil. 14 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2025.
- ^ "South Africa condemns Israeli attacks on Iran". Telangana Today. IANS. 14 Haziran 2025. 14 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2025.
- ^ "Bolivia and Cuba strongly condemn Israeli aggression against Iran". YPA. 15 Haziran 2025. 18 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2025.
- ^ "Trump embraces Israel after 'successful' Iran attack". Politico (İngilizce). 13 Haziran 2025. 13 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2025.
- ^ Klein, Betsy; Atwood, Kylie; Treene, Alayna; Jaramillo, Alejandra; Picheta, Rob; Bash, Dana (12 Haziran 2025). "Trump warns Iran to agree to a deal 'before there is nothing left'". CNN (İngilizce). 18 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2025.
- ^ "Germany's Merz says Israel is doing the 'dirty work for all of us' by countering Iran". The Times of Israel (İngilizce). 17 Haziran 2025. 18 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2025.
- ^ "French FM says Iran's nuclear program is an existential threat to Israel and the region, urges diplomatic solution". The Times of Israel (İngilizce). 15 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2025.
- ^ "Starmer Says UK Has 'Grave Concerns' on Iran Nuclear Program". Bloomberg News. 13 Haziran 2025. Erişim tarihi: 13 Haziran 2025.
- ^ "Europe's paradoxical support for Israel's attack against Iran". Le Monde. 14 Haziran 2025. 15 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2025.
- ^ "World reacts to Israeli strike on Iran over nuclear activity". Reuters (İngilizce). 13 Haziran 2025. Erişim tarihi: 13 Haziran 2025.
- ^ a b c "Israel-Iran conflict: A timeline of how the attacks unfolded". The Independent (İngilizce). 16 Haziran 2025. Erişim tarihi: 17 Haziran 2025.
- ^ a b c von Hein, Shabnam (13 Haziran 2025). "Why are Iran and Israel sworn enemies?". Deutsche Welle. Erişim tarihi: 13 Haziran 2025.
- ^ a b c Sykes, Patrick; Bronner, Ethan; Capaccio, Anthony (13 Haziran 2025). "Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next?". Bloomberg News. Bloomberg L.P. 13 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2025.
- ^ "Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice". The Australian. 13 Haziran 2025. Erişim tarihi: 13 Haziran 2025.
- ^ Hjelmgaard, Kim (13 Haziran 2025). "What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response". USA TODAY (İngilizce). 15 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2025.
- ^ Breen-Portnoy, Barney (13 Haziran 2025). "'This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program". Combat Antisemitism Movement (İngilizce). 13 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2025.
- ^ "The history of Netanyahu's rhetoric on Iran's nuclear ambitions". Al Jazeera English. 18 Haziran 2025. 2 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2025.
- ^ Rosman, Rebecca (16 Haziran 2025). "Israel strikes Iranian state TV during live broadcast on the fourth day of conflict". NPR (İngilizce). Erişim tarihi: 17 Haziran 2025.
- ^ Fernández, Belén (13 Haziran 2025). "As Israel strikes Iran, what happened to 'America First'?". Al Jazeera English (İngilizce). Erişim tarihi: 15 Haziran 2025.
- ^ Sanger, David E. (13 Haziran 2025). "Israel's Ambition: Destroy the Heart of Iran's Nuclear Program". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 14 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2025.
- ^ a b Tirone, Jonathan (13 Haziran 2025). "How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal?". Bloomberg News. Bloomberg L.P. 13 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2025.
- ^ "Was Iran months away from producing a nuclear bomb?". BBC. 14 Haziran 2025. 18 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2025.
- ^ Rubin, April (13 Haziran 2025). "How failed Iran nuclear talks led to Israel's attack". Axios (İngilizce). Erişim tarihi: 13 Haziran 2025.
- ^ "How close is Iran to getting a nuclear bomb?". DW (İngilizce). 15 Haziran 2025. 17 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2025.
- ^ Liechtenstein, Stephanie; Gambrell, Jon; Madhani, Aamer (13 Haziran 2025). "Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure". Associated Press. Erişim tarihi: 13 Haziran 2025.
- ^ Lewis, Jeffrey (13 Haziran 2025). "Nuclear Claims Are a Smoke Screen for Hopes of Toppling Iran". Foreign Policy. Erişim tarihi: 13 Haziran 2025.
- ^ "Iran was close to nuclear weapons before IDF strikes, US says". The Jerusalem Post (İngilizce). 17 Haziran 2025. 18 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2025.
- ^ Murphy, Francois (12 Haziran 2025). "IAEA board declares Iran in breach of non-proliferation obligations". Reuters (İngilizce). Erişim tarihi: 17 Haziran 2025.
- ^ "The 'unsustainable' reason behind who can have nuclear weapons, and who can't". SBS News (İngilizce). 16 Haziran 2025. 18 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2025.
- ^ Sharma, Yashraj; Psaropoulos, John T. (18 Haziran 2025). "Is Iran 'very close' to building a nuclear bomb as Trump claims?". Al Jazeera (İngilizce). 19 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2025.
- ^ Balmer, Crispian (13 Haziran 2025). "After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran". Reuters. Erişim tarihi: 13 Haziran 2025.
- ^ Klein, Betsy; Ferris, Sarah; Lillis, Katie Bo; Atwood, Kylie; Treene, Alayna (14 Haziran 2025). "'We fight or we die': How days of frantic diplomacy and dire warnings culminated with Israel's attack on Iran". CNN (İngilizce). 18 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2025.
- ^ "IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders". The Jerusalem Post. 13 Haziran 2025. 13 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2025.
- ^ "Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says". The Times of Israel (İngilizce). 13 Haziran 2025. 15 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2025.
- ^ "IDF: 200 aircraft involved in opening strikes on Iran, with several top officials killed". The Times of Israel (İngilizce). 13 Haziran 2025. Erişim tarihi: 13 Haziran 2025.
- ^ Lakritz, Talia (13 Haziran 2025). "Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly". Business Insider. 17 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2025.
- ^ "İlgili haber ve boğazın kapatıldığı iddialarının gerçeği". 24 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2025.
- ^ "İlgili saldırının haberi". 24 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2025.
- ^ "Washington Post'un 23 Haziran 2025 tarihli ilgili haberi". 24 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2025.
- ^ "İlgili haber". 24 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2025.
- ^ "İlgili haber". 24 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2025.
- ^ a b c d e f g "کدام کشورها حمله اسرائیل به ایران را محکوم کردند؟" [İsrail'in İran'a saldırısını hangi ülkeler kınadı?] (Farsça). 15 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2025.
- ^ "واکنشهای بینالمللی و موج محکومیت جهانی علیه حمله اسرائیل به ایران" [İsrail'in İran'a saldırısına uluslararası tepkiler ve küresel kınama dalgası] (Farsça). Erişim tarihi: 11 Haziran 2025.
- ^ "روابط عمومی سپاه اعلام کرد؛ شهادت ۷ فرمانده نیروی هوافضای سپاه در حمله سحرگاه ۲۳ خرداد رژیم صهیونیستی" [İran Devrim Muhafızları Ordusu Halkla İlişkiler Birimi, Siyonist rejimin 13 Haziran'da gerçekleştirdiği şafak vakti saldırısında 7 İran Devrim Muhafızları Ordusu Hava-Uzay Kuvvetleri komutanının şehit düştüğünü duyurdu.] (Farsça). Erişim tarihi: 11 Haziran 2025.
- ^ ""التعاون الإسلامي" تدين العدوان الإسرائيلي على إيران.. تهديد خطير لأمن المنطقة" [İslam İşbirliği Teşkilatı, bölgesel güvenliğe yönelik ciddi bir tehdit oluşturan İran'a yönelik İsrail saldırısını kınamaktadır.] (Arapça). 16 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta İran-İsrail Savaşı ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
- İran-İsrail Savaşı
- İran'ın askerî harekâtları
- 2025'te hava saldırıları
- 2025'te uluslararası ilişkiler
- İran-İsrail askerî ilişkileri
- İran-İsrail vekâlet çatışması
- İran Devrim Muhafızları Ordusu
- Orta Doğu krizi (2023-günümüz)
- İran'da gerçekleşen hava saldırıları
- Mossad operasyonları
- 2025'te çatışmalar
- İran'ın nükleer programı
- 2025'te İsrail
- 2025'te İran