1822 Halep depremi
  | |
| Yerel tarih | 13 Ağustos 1822 |
|---|---|
| Yerel saat | 18.50 (UTC)[1] |
| Süre | 40 saniye[2] |
| Büyüklük | Ms7.0[1] |
| Derinlik | 18 km (11 mi)[1] |
| Merkez üs | 36°06′N 36°45′E / 36.10°K 36.75°D[1] |
| Fay | St. Simeon Fayı[3] |
| Tür | Doğrultu atılımlı[3] |
| Maks. şiddet | IX (Çok yıkıcı) |
| Kayıplar | 20.000-60.000 can kaybı[2] |
Osmanlı İmparatorluğu'nun kuzey kesimi (şimdi kuzey Suriye ve Türkiye'nin Hatay ili) 13 Ağustos 1822'de büyük bir depremle sarsıldı. Tahmini büyüklüğü 7.0 Ms idi ve Avrupa makrosismik ölçeğinde (EMS) maksimum hissedilen yoğunluğu IX (Yıkıcı) idi. En yıkıcısı 5 Eylül 1822'de olmak üzere, iki yılı aşkın bir süre boyunca yıkıcı artçı sarsıntılar devam etti. Ayrıca depremin yakın kıyılarda bir tsunamiyi tetiklediği iddia edilir. Deprem; Rodos, Kıbrıs ve Gazze'yi de kapsayan geniş bir alanda hissedildi. Tüm bu deprem dizisi için bildirilen toplam ölü sayısı 30.000 ile 60.000 arasında değişmektedir ancak 20.000 daha olası bir sayı olarak kabul edilmektedir.[2]
Tektonik durum
[değiştir | kaynağı değiştir]Halep, Arap Levhasının Afrika Levhasına göre yılda yaklaşık 5 mm hızla kuzeye doğru hareket ettiği Ölü Deniz Bitişimi ile ilişkili faylanma bölgesinin yakınında yer almaktadır.[4] Fay hattının en kuzey bölümü, 115 Antakya, 859 Suriye kıyısı, 1138 Halep ve 1170 Suriye olayları dahil olmak üzere birçok büyük depremin bölgesi olmuştur.[5]
Deprem
[değiştir | kaynağı değiştir]Deprem dizisi, 5 Ağustos'ta başlayan bir dizi ön sarsıntıyla başladı ve sonuncusu 13 Ağustos'taki ana şoktan sadece yarım saat önce meydana geldi. Ana şok, üç ayrı yoğunluk zirvesiyle 40 saniye sürdü. İlk 8 dakikada 30 artçı sarsıntı meydana geldi. Artçı sarsıntılar yaklaşık iki buçuk yıl devam etti ve en büyük hasarı 5 Eylül 1822'de meydana geldi.[2] Ana şok, geniş bir alanda EMS yoğunluk ölçeğinde VII (hasar verici) veya daha yüksek bir ölçekte hissedildi ve Cisr eş-Şuğur ve El-Kuseyr'de maksimum IX'a (yıkıcı) ulaştı.
Ambraseys, bu olayla ilişkili bir tsunamiye (sismik deniz dalgası) dair hiçbir kanıt bulamadı.[2] Ancak bir kaynak, Lübnan kıyılarını, İskenderun Körfezi'ni ve Kıbrıs'ı etkileyen bir tsunaminin olduğunu bildirdi.[6]
Depremin, Ölü Deniz Bitişimi'nin bir parçası olan Missyaf Fayı'ndan ayrılan 140 km uzunluğundaki St. Simeon Fayı'ndaki sol yanal doğrultu atımlı hareketten kaynaklandığı ileri sürülmüştür.[3]
Hasar
[değiştir | kaynağı değiştir]Deprem, modern Türkiye'de Gaziantep'ten Antakya'ya ve modern Suriye'de Halep'ten Han Şeyhun'a kadar uzanan geniş bir alanda ciddi hasara neden oldu. En kuzeydeki etkilenen bölgede; Kilis, Gaziantep, Poldeşt, Burç, Kehriz ve Sağçe ilçelerinden tam veya tama yakın yıkım bildirildi. Daha güneyde Armanaz, Harem, Darkush, Jisr al-Shughur, Khan Shiekhun, Er Riha, Idlib ve Maarat da benzer şekilde etkilendi.[2]
Sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Halep'teki hasar o kadar şiddetliydi ki birçok insan şehir dışına taşındı ve eski merkezin çoğu onarılmadan kaldı, bazı yeni evler harap duvarların dışına ahşap çerçeveler kullanılarak inşa edildi. Hendek, hasarlı binaların molozlarıyla doldu. Bu dönemde Halep'in bir ticaret merkezi olarak öneminin azalmasının nedenlerinden biri de depremdi.[2]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d Sbeinati, M.R.; Darawcheh, R.; Mouty, M. (2005). "The historical earthquakes of Syria: an analysis of large and moderate earthquakes from 1365 B.C. to 1900 A.D." (PDF). Annals of Geophysics. 48 (3): 347-435. 26 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)22 Eylül 2011.
- ^ a b c d e f g Ambraseys, N.N. (1989). "Temporary seismic quiescence: SE Turkey". Geophysical Journal International. 96 (2): 311-331. doi:10.1111/j.1365-246X.1989.tb04453.x.
- ^ a b c Darawcheh, R.; Abdul-wahed, M.K.; Hasan, A. (2019). "The 13th-August-1822 Aleppo Earthquake: Implications for the Seismic Hazard Assessment at the Antakia Triple Junction". Sundararajan, N.; Eshagh, N.; Meghraoui, M.; Al-Garni, M.; Giroux, B. (Ed.). On Significant Applications of Geophysical Methods. CAJG 2018. Advances in Science, Technology & Innovation (IEREK Interdisciplinary Series for Sustainable Development). Springer. doi:10.1007/978-3-030-01656-2_40. ISBN 978-3-030-01656-2.
- ^ Gomez, F., Karam, G., Khawlie, M., McClusky S., Vernant P., Reilinger R., Jaafar R., Tabet C., Khair K., and Barazangi M. (2007). "Global Positioning System measurements of strain accumulation and slip transfer through the restraining bend along the Dead Sea fault system in Lebanon". Geophysical Journal International. 168 (3): 1021-1028. doi:10.1111/j.1365-246X.2006.03328.x.
- ^ Khair, K.; Karakaisis, G.F.; Papadimitriou, E.E. (2000). "Seismic zonation of the Dead Sea Transform Fault area". Annals of Geophysics. 43: 61-79. 6 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi6 Şubat 2023.
- ^ "Tsunami Event Information". National Geophysical Data Center / World Data Service (NGDC/WDS): NCEI/WDS Global Significant Earthquake Database. NOAA National Centers for Environmental Information. doi:10.7289/V5TD9V7K. 14 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2021.