1999 Gölcük depremi
 | |
| UTC zamanı | 1999-08-17 00:01:38 |
|---|---|
| Yerel tarih | 17 Ağustos 1999) |
| Yerel saat | 03.02 (DAYS) 00:01:39 (UTC) |
| Süre | 45 s |
| Büyüklük | 7,4 Mw (Kandilli)[1] 7,6 Mw (USGS)[2] |
| Derinlik | 17,0 km |
| Merkez üs | 40°44′53″N 29°51′50″E / 40.748°K 29.864°D Gölcük, Kocaeli, Türkiye |
| Fay | Kuzey Anadolu Fay Hattı |
| Tür | Sağ yanal doğrultu atımlı |
| Maks. şiddet | XI (Aşırı) |
| Maks. yer ivmesi | 2,06 g[3] |
| Tsunami | 2,52 m |
| Etkilenen ülkeler/bölgeler |  Türkiye |
| Kayıplar | 18.373 ölü 48.901 yaralı[4] |
1999 Gölcük Depremi, İzmit Depremi, Marmara Depremi veya 17 Ağustos 1999 depremi, 17 Ağustos 1999 sabahı, yerel saatle 03.02'de meydana gelen Kocaeli/Gölcük merkezli deprem. Aletsel büyüklüğü Mw=7,4 (Kandilli Rasathanesi) veya Mw=7,6 (USGS)[5] ölçülen deprem, büyük çapta can ve mal kaybına neden olmuştur.
17 Ağustos depremi tüm Marmara Bölgesi'nde, Ankara'dan İzmir'e kadar geniş bir alanda hissedildi. Resmî raporlara göre 17.480 ölüm, 23.781 yaralanma oldu. 505 kişi sakat kaldı. 285.211 ev, 42.902 iş yeri hasar gördü. 2010 yılında yayımlanan Meclis araştırması raporuna göre 18.373 kişi öldü. 48 bin 901 kişi ise yaralandı.[6]
Yaklaşık 16.000.000 insan, depremden değişik düzeylerde etkilenmiştir. Bu nedenle Türkiye'nin yakın tarihini derinden etkileyen en önemli olaylardan biridir. Depremin Türkiye'nin önemli bir sanayi bölgesi olan Marmara Bölgesi'nde meydana gelmiş ve çok geniş bir coğrafyayı etkilemiş olması, ülkede büyük sıkıntılara neden olmuştur.
Büyüklüğü ve konumu
[değiştir | kaynağı değiştir]
Deprem, 17 Ağustos 1999'da, saat 03.02'de, 40,70 kuzey enlemi ile 29,91 doğu boylamının tarif ettiği bölgede, İzmit'in 11 kilometre güneydoğusunda meydana gelmiştir.[7]
Depremin büyüklüğü çeşitli kuruluşlar tarafından değişik değerlerde bildirilmiş ise de moment büyüklüğü Mw = 7,4-7,6[5][8] ve yüzey dalgası büyüklüğü Ms = 7,7 değerleri civarında değişmektedir.
- Cisim Dalgası Şiddeti = 6,3 (USS)
- Yüzey Dalgası Şiddeti = 7,8 (USGS)
- Moment Şiddeti = 7,4 (Kandilli, USGS, Afet İşleri Genel Md. Deprem Araştırma Dairesi AİGM-DAD)
- Kayıt Süresi Şiddeti = 6,7 (Kandilli)[9]
Depremin odak derinliğinin 17 km olduğu ve sağ atımlı 120 km civarında bir fay hareketi ortaya çıktığı yapılan incelemelerle belirlenmiştir. Ana deprem dalgasının ardından büyüklüğü 4,0-5,0 değerlerinde olan çok sayıda artçı depremler meydana gelmiştir.[7]
Deprem merkez üssüne en yakın ivme kaydı, Afet İşleri Genel Müdürlüğü Deprem Araştırma Dairesi[10] tarafından tüm Türkiye çapında kurulmuş ve işletilmekte olan Kuvvetli Yer Hareketi Kayıt Şebekesi'nin bir istasyonu olan İzmit Meteoroloji İstasyonu'ndan alınmıştır. Buna göre maksimum ivme, kuzey-güney doğrultusunda 163 mG, doğu-batı doğrultusunda 220 mG ve düşey doğrultuda 123 mG'dir. Her üç bileşen de birbirleri ile kıyaslanabilir büyüklüktedir.[7] Ayrıca USGS ShakeMap Analysis'ten alınan verilere göre depremin maksimum spektral ivmesi; depremin merkezine yakın olan çoğu istasyon tarafından 1.5g seviyelerinde ölçülmüşken, en yüksek spektral ivme depremden 2,68 km uzaklıktaki OBS_11 adlı istasyon tarafından 2.06g olarak ölçülmüştür.[11]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Yakın tarihte bu bölgede Adapazarı merkez üssü olmak üzere 1943, 1957 ve 1967 yıllarında şiddetli depremler olmuştur. Geçmişteki tarihlere bakıldığında ortalama otuz senede bir bu bölgede büyük depremler olmaktadır. 1999 depreminden sonra da belirli periyotlarda ve çeşitli büyüklüklerde depremlerin beklenmesi, bu fay hattının karakteristik özelliğinden kaynaklanmaktadır.
Depremin bu kadar çok can kaybına yol açmasının sebebi olarak kaçak yapılar, standartlara uygun olmayan binalar, uygun olmayan gevşek zemindeki yapılaşmalar ve daha ucuza mal etmek için malzemeden çalan müteahhitler gösterilmektedir. Depremden sonra zorunlu deprem sigortası gibi birtakım düzenlemeler getirilmiştir.
Yargı ve cezalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Deprem sonrası ilk 6 ay sonunda, ölü sayısının en fazla olduğu Kocaeli'de hiçbir tutuklu sanık olmamıştır. Sakarya'da 5'i kooperatif yöneticisi, biri mimar, biri mühendis 7 sanık tutuklanmıştır. Yalova'da 76 ceza davası açılmış ancak Veli Göçer dışındaki bütün sanıklar serbest bırakılmıştır.[12]
Depremden sonra yapım hatalarından çöken binaların müteahhitlerine yaklaşık 2.100 dava açılmıştır. Bu davalardan 1.800'ü kamuoyunda Rahşan Affı olarak bilinen Şartlı Salıverme ve Erteleme Yasası ile cezasız sonuçlanmıştır. Geriye kalan üç yüz davanın yüz on kadarında ceza verilmiş, birçoğu ertelenmiştir. Bunun dışında kalan davalar ise 16 Şubat 2007 tarihinde yedi buçuk yıl geçtikten sonra zaman aşımına uğramış ve düşmüştür.[13]
Örnek davalar ve sonuçları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Düzce Ersoy Apartmanı: 36 kişi öldü, dava zaman aşımına uğradı.
- Düzce Ömür Hastanesi: 11 kişi öldü, dava zaman aşımına uğradı.
- Yalova Ceylankent Sitesi: 98 kişi öldü, iki sanığa verilen hapis cezaları ertelendi.
- Kocaeli Ubay Apartmanı: 58 kişi öldü, müteahhit hakkında verilen ceza ertelendi.
- Yüksel Sitesi: 316 kişi öldü, beş sanığa verilen çeşitli cezalar ertelendi.
- Can Göçer ve Zafer Coşkun: Veli Göçer'in oğluyla ortağı yakalanamadığı için haklarındaki dava zaman aşımından düşmüştür. Veli Göçer ise 48 ay ceza almıştır.
- Sakarya: 695 davadan beş kişiye ceza verildi.
- Kocaeli: 600 dava açıldı, 12 kişi onar ay hapis cezası aldı. Altısının cezası infaz edildi, altısı için süre istendi.
- Yalova: 173 dava açıldı, hemen hemen tamamı sonuçlandı. Ceza aldığı bilinen tek isim Veli Göçer olup 18 yıl 9 ay hapse mahkûm edildi. Rahşan Affı ve zaman aşımından yararlanarak 7,5 yıl hapis yattıktan sonra tahliye oldu.
- Düzce: Yaklaşık 220 dava açıldığı sanılıyor. Yargılamaların sonucunda hiç kimse cezaevine girmedi.
Resmî verilerle Gölcük Depremi
[değiştir | kaynağı değiştir]
İllere göre ölü sayısı:
- Bolu: 270
- Bursa*: 268
- Eskişehir*: 86
- İstanbul*: 981
- Kocaeli: 9.477
- Sakarya: 3.891
- Yalova: 2.504
- Zonguldak: 3
olmak üzere toplam 17.480 kişi ölmüştür.[14]
*Bursa ilinde ölen kişilerin 258'i, İstanbul ilinde ölen kişilerin 527'si, Eskişehir ilinde ölenlerin 53'ü; yaralı olarak diğer bölgelerden gelmiş ve tedavi olurken bu illerde ölmüştür. Yani aslında deprem nedeniyle Bursa ilinde 10 kişi, İstanbul ilinde 454 kişi, Eskişehir ilinde 33 kişi ölmüştür.[15]
2010 yılında yayımlanan Meclis Araştırması Raporu'nda ise can kaybı sayısı 18.373 olarak güncellenmiştir.[4]
Aynı araştırmaya göre:
- Yaralı sayısı: 48.901
- Sakat kalan: 505
- Yıkılan ve ağır hasarlı bina: 96.796 konut ve 15.939 iş yeri
- Orta hasarlı konut: 107.315
- Orta hasarlı iş yeri: 16.316
- Az hasarlı konut: 113.382
- Az hasarlı iş yeri: 14.657
- Prefabrik talep sayısı: 43.264
- Dağıtılan prefabrik sayısı: 40.786
Prefabrikte yaşayan nüfus: 147.120
Deprem sonrası müdahale ve acil yardım
[değiştir | kaynağı değiştir]
Dış yardımlar
[değiştir | kaynağı değiştir]17 Ağustos depremi tüm dünyada büyük yankı uyandırmış, birçok ülkeden ve uluslararası kuruluşlardan gerek acil yardım ekibi gerek de araç gereç ile tıbbi ve insani yardım malzemeleri gönderilmiştir.[16] Dönemin Sağlık Bakanı Osman Durmuş'un, Yunanistan ve Ermenistan'ın yardımlarını kabul etmemesi ülkede büyük tepki çekmiş, Durmuş'un istifası istenmiştir.[17] Depremin ardından dönemin Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Bill Clinton, eşi ve kızı ile birlikte İzmit'e gelerek Doğukışla'da bulunan çadır kenti ziyaret etmiştir.[18]
Yardım ekipleri ulaşan ülke ve ekipler
[değiştir | kaynağı değiştir]Toplamda elli iki ülke yardım etmiştir. Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, Azerbaycan, Bangladeş, Belçika, Birleşik Arap Emirlikleri, Birleşik Krallık, Cezayir, Fas, Finlandiya, Fransa, Gürcistan, Irak, İsrail, İsveç, İtalya, İzlanda, Japonya, Kıbrıs Rum Kesimi, KKTC, Macaristan, Malezya, Mısır, Pakistan, Rusya, Suudi Arabistan, Ürdün, Yunanistan ve Güney Kore; yardım eden ülkelerden bazılarıdır.[kaynak belirtilmeli]
Ekonomiye etkisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Deprem sonrası yapılan açıklamalarda depremin ekonomiye etkisi TUSİAD'a göre 17 milyar dolar (1999 yılı GSYİH'sının yüzde 9'una), Devlet Planlama Teşkilatı (DPT)'ye göre 15-19 milyar dolar (1999 yılı GSYİH'sının yüzde 8-10'una) ve Dünya Bankası'na göre ise 12-17 milyar dolar (1999 yılı GSYİH'sının yüzde 6,3-9'una) kaybına neden oldu.[19] Depremin zaten hiperenflasyon seviyesinde fiyat artışlarına maruz kalmış Türk ekonomisinin 2001 Türkiye ekonomik krizine hızla ilerlemesine destekte bulunduğu düşünülmektedir.
Maddi yardımlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Depremin ardından Türkiye Medyası'nın başlattığı "Bir Tuğla da Sen Koy" kampanyasında toplam 1 trilyon 804 milyar lira, bireysel yardımlardan 66.5 trilyon toplanmıştır.[20] Dünya Bankası 1 milyar 50 milyon $, IMF ise 500 milyon $ bağışlamıştır. Avrupa Konseyi 317 milyon $, İslam Kalkınma Bankası 300 milyon $, AB Yatırım Bankası 670 milyon $, Japonya 200 milyon $, Kuveyt ve Birleşik Arap Emirlikleri de 500 milyon $ bağışlamıştır.
Skandallar
[değiştir | kaynağı değiştir]1999 yılında dönemin Devlet Bakanı Recep Önal, uluslararası kuruluşlar, devletler ve Türk halkı tarafından depremzedeler için toplanan yardım paralarından, memur ve işçi maaşlarının ödendiğini itiraf etti.[20][21][22]
Popüler kültür
[değiştir | kaynağı değiştir]Şarkılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Cragataska - Basmadan Geç Üstümden
- Erkan Ocaklı - Deprem
- İsmail Türüt - Can Pazarı
- Grup Yorum - Sesimi Duyan Var mı
- Kayahan - 17 Ağustos Depremi
- Ali Atay - Kocaelisin Sen Bizim Canımız!
- Zara - Sele Gitti (Ağıt)
- Yavuz Bingöl - Orada Kimse Var Mı
- Osman Öztunç - Deprem
Kitaplar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Nurhan Atalay - "Deniz Kabuğundan Evler"
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]
-
Gölcük'te yıkılmış bir bina -
Sakarya'da yarılmış arazi -
Ulaşlı, Gölcük'te bozulmuş bir yol -
Yıkılmış bir okul
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü". 11 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2023.
- ^ "Amerika Birleşik Devletleri Jeoloji Araştırmaları Kurumu". 24 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2023.
- ^ "USGS ShakeMap Analysis". 8 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2023.
- ^ a b Deprem Riskinin Araştırılarak Deprem Yönetiminde Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu Temmuz 2010
- ^ a b "M 7.6 - 4 km ESE of Derince, Turkey". 12 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2023.
- ^ "17 AĞUSTOS 1999 MARMARA DEPREMİ YILDÖNÜMÜ BASIN AÇIKLAMASI". jmo.org.tr. 4 Ekim 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2024.
- ^ a b c "Kocaeli Depremi İTÜ Ön Değerlendirme Raporu..." 11 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2012.
- ^ "Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü". 11 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2023.
- ^ "Boğaziçi Üniversitesi, Kandilli Rasathanesi". 27 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2013.
- ^ "Deprem Dairesi Başkanlığı". 2 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2022.
- ^ "USGS ShakeMap Analysis". 8 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- ^ "27 Aralık 2000, Milliyet: 17 bin cana sekiz tutuklu". 14 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "17 Ağustos'a 4 gün kala!". 12 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ 2000 yılı Ağustos ayında Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi tarafından yayınlanan "Depremler 1999" kitapçığı
- ^ 17 Ağustos 1999 İzmit Körfezi Depreminin Hasar Durumu (Rakamsal Verilerle). Türkiye Deprem Vakfı. 2000. s. 14. 23 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Aksiyon Dergisi, sayı 247, Mustafa Sungur, 1999-08-28". 21 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2009.
- ^ "24 Ağustos 1999, Cumhuriyet: Durmuş'a istifa çağrısı". 10 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Turkey: Izmit: Earthqukae - Clinton Visits Camp (2)". Youtube aracılığıyla Associated Press. 21 Temmuz 2015. 23 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2015.
- ^ Serhat Gündüz (14 Ağustos 2019). "Türkiye'yi yasa boğan 17 Ağustos 1999 depreminin ağır bilançosu". Euronews. 25 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2025.
- ^ a b "Deprem yardımıyla maaşları ödediler". Milliyet. 17 Ekim 1999. 5 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2025.
- ^ "Deprem yardımıyla maaşları ödedik". Hürriyet. 17 Ekim 1999. 13 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Murat Kelkitoğlu (25 Ekim 1999). "Önal"ın açıklamasının perde arkası". Yeni Şafak.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Efe, Recep (2000). Gölcük ve Düzce depremleri-1999. Fatih Üniversitesi. ISBN 978-975-303-007-6.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Deprem Dairesi Başkanlığı 2 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- 16 Şubat 2007 tarihli Milliyet gazetesi
- 30 Kasım 2003 tarihli Zaman gazetesi
- Gölcük and Düzce Earthquakes-1999 (W.Turkey) 26 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
