Akbaba
| Akbaba | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||
| |||||||||||
| İçerdiği gruplar | |||||||||||
| Aegypiinae (Eski Dünya akbabaları) Cathartidae (Yeni Dünya akbabaları) | |||||||||||
Akbaba, Yeni dünya akbabaları (Cathartidae) familyasını ve atmacagiller (Accipitridae) familyasına ait Eski Dünya akbabaları (Aegypiinae) alt familyasını oluşturan leş yiyici kuşların ortak ismidir. Akbaba terimi belirli bir taksonomik grubu karşılamaz. Günümüzde 16'sı Eski Dünya'ya ve 7'si Yeni Dünya'ya ait 23 akbaba türü bulunur.[1]
Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Akbabaların başları kel kursakları büyüktür. Yürümeye ve leşleri tutup kaldırmaya uyum sağlamış olan ayakları iri ama güçsüz, tırnaklarıysa yassıdır. Gagaları genellikle eti ve deriyi koparabilecek kadar güçlü ve kalındır. Görme duyusu bütün türlerde, duyma duyusu ise hindi akbabasında gelişmiştir. Tekeşli bir üreme özelliği gösterirler.
Dağılımı ve soy tükenmesi tehlikesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Akbabalar Avustralya ve Okyanus Adaları dışında bütün ılıman ve tropik bölgelere dağılmıştır.
Asyadaki özellikle de Hindistan ve Nepaldeki akbaba nüfusu son yıllarda hızlı bir yok oluşa sürüklenmiş ve bu durumun bazı ekolojik sonuçları olmuştur. Bu durumun veteriner hekimlikte kullanılan Diklofenak isimli ilaçla bağlantılı olabileceğini[2] bazı araştırmalar ortaya koymuştur. Hindistan hükûmeti bu durumu değerlendirerek ilacın veteriner hekimliğinde kullanımını yasaklamıştır.[3] Nepal'de de hükûmet bazı önlemler alarak kalan akbaba nüfusunun kendini yenilemesi yönünde adımlar atmıştır.
Beslenme
[değiştir | kaynağı değiştir]Çoğunun besin seçme alışkanlığı olmadığından genellikle leş, çöp ve ara sırada canlı hayvan gibi ne bulurlarsa yerler. Yalnızca bazı türleri kaplumbağa kuzu gibi savunmasız hayvanlara saldırır. Akbabalar doğa için son derece faydalı hayvanlardır. Akbabalar, özellikle sıcak bölgelerde, leş yiyiciler olarak büyük öneme sahipler. Akbaba mide asidi son derece kuvvetlidir (pH = 1,0 ) botulinum toksini, domuz kolera bakterisi ve diğer leş yiyiciler için ölümcül olabilecek şarbon bakterisi ile enfekte olmuş çürümüş karkasları yiyerek bakterilerin üremesini ve salgın hastalıkları önlerler. Akbabaların popülasyonunun azalması salgın hastalıkların yayılmasına sebep olmaktadır; Çünkü vahşi köpekler, sırtlan ve sıçanlar gibi diğer leş yiyicilerin güçlü mide asitleri olmadığı için yedikleri etlerden bakteri kapıp: Şarbon, kuduz, Veba, Deli dana, Ağız ve Ayak hastalıklarına yakalanmaktadırlar.[4][5]
Yaşam şekli
[değiştir | kaynağı değiştir]
Akbabalar uzun ve geniş kanatları üstünde zarif bir biçimde dönerek saatlerce havada kalabilirler. İçlerinde biri ölü ya da can çekişen bir hayvan bulduğunda öbürleri de kilometrelerce uzaktan uçarak gelir.
Besini paylaşırken gövdesi daha büyük ve gagası daha güçlü olana öncelik tanıyan topluluk düzenine sıkı sıkıya bağlı kalırlar. Akbabalar genellikle kümeler halinde tünedikleri ve yuva yaptıkları sarp kayaların ve yüksek ağaçların tepesinde ya da yerde yaşayabilirler. Dişisi bir ya da iki yumurta yumurtlar ve 7-8 hafta boyunca kuluçkaya yatar.
Eski Dünya akbabalarının avlarını kolayca yakalamaya elverişli kartal pençesine benzeyen kıvrık pençeleri vardır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Özel
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Dropping dead: causes and consequences of vulture population declines worldwide" (PDF). 2001. 1 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ Oaks, J. Lindsay (12 Şubat 2004). "Diclofenac residues as the cause of vulture population decline in Pakistan". Nature. 427 (6975). ss. 630-633. doi:10.1038/nature02317. PMID 14745453. 4 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi2 Aralık 2013.
- ^ Prakash, Vibhu (7 Kasım 2012). "The Population Decline of Gyps Vultures in India and Nepal Has Slowed since Veterinary Use of Diclofenac was Banned". PLOS ONE. 7 (11). doi:10.1371/journal.pone.0049118. 16 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi15 Şubat 2013.
- ^ "Değerleri soyları tükenince anlaşıldı". 8 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2025.
- ^ "Vultures". 14 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Genel
[değiştir | kaynağı değiştir]- Encyclopaedia Britannica26 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'nın Vulture (Akbaba) başlığından Türkçeye çevrilmiştir.
