Arnavutluk Emek Partisi
Arnavutluk Emek Partisi | |
|---|---|
 | |
| Kısaltma | PPSh |
| Genel sekreter | Enver Hoca (1941–85) Ramiz Alia (1985–91) Fatos Nano (1991) |
| Kuruluş tarihi | 8 Kasım 1941 |
| Kapanış tarihi | 13 Haziran 1991[1] |
| Önceli | Arnavutluk Komünist Partisi |
| Ardılı | Arnavutluk Sosyalist Partisi Arnavutluk Komünist Partisi (1991) |
| Merkez | Tiran |
| Gazete(ler) | Zëri i Popullit (Halkın Sesi) |
| Gençlik kolu | Arnavutluk Emek Gençliği Birliği Enver'in Öncüleri |
| Üyelik (1986) | 147,000 |
| İdeoloji |
|
| Siyasi pozisyon | Aşırı sol |
| Uluslararası üyelik | Kominform (1947-1956) |
| Resmî renkler | Kırmızı |
| Parti bayrağı | |
 | |
Arnavutluk Emek Partisi (Arnavutça: Partia e Punës e Shqipërisë, PPSh) 1946-1991 yılları arasında Arnavutluk'da yasal tek siyasi parti olarak iktidarda olmuştur.
Kuruluşu ve işgal yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]
II. Dünya Savaşı döneminde 8 Kasım 1941 tarihinde Arnavutluk Komünist Partisi (Arnavutça: Partia Komuniste e Shqipërisë) adıyla kurulmuştur. 1939 yılında faşist İtalya'nın işgali altında kalan Arnavutluk'ta iktidara Tefik Mborja liderliğindeki Arnavutluk Faşist Partisi gelir. Yabancı işgaline karşı savaşan Arnavutlar yeni kurulan komünist partisiyle beraber partizan savaşı verir. Bu dönemde partinin en önemli isimleri arasında Spiro Moisiu, Koçi Xoxe ve Enver Hoca yer alır. 1943 yılında İtalya'nın Müttefik Devletlere teslim olmasıyla ülke bu sefer Almanların işgali altına girer. Savaşın ilerleyen dönemlerinde partizanlar düşmanı ülkeden kovacak ve 29 Kasım 1944 günü ülke işgalden kurtarılmıştır. Bundan sonra partizanlar, Alman işgalindeki komşu Yugoslavya'daki Tito önderliğindeki Yugoslav partizanlarına yardım edeceklerdir.
İktidarda
[değiştir | kaynağı değiştir]Savaştan sonra iktidara gelen parti sosyalizm ilkeleri gereğince düzenlemeler yapar. Buna göre monarşi kaldırılarak halk cumhuriyeti ilan edilir. Topraklar beylerden alınarak halka dağıtılır. Parti, 1948 yılında adını Arnavutluk Emek Partisi olarak değiştirir.
İdeoloji ve örgütsel yapı
[değiştir | kaynağı değiştir]Partinin ideolojisi anti-revizyonist Marksizm-Leninizmdir. Parti örgütü demokratik merkeziyetçilik esaslarına göre kurulmuştur. Parti genel sekreteri Enver Hoca'dır. Ülkede tek parti iktidarı 1976 Anayasasında yer almıştır. Partinin en yüksek organı her beş yılda bir toplanan parti kongresi olarak tanımlanmıştır. Kongre delegeleri yerel ölçekte düzenlenen konferanslarda belirlenerek kongrede merkez komite tarafından sunulan raporları onaylamakta, parti siyasi hattını belirlemekte ve merkez komiteyi seçmektedir. Merkez komite ise partinin yönetici organı olup bünyesinde devlet görevlilerinin yanı sıra aydınları da barındırmaktaydı. Kongre dönemleri arasında iktidar organı olan merkez komite yılda üç kere toplanırdı. Sovyetler Birliği Komünist Partisi örneğinde olduğu gibi merkez komite bir politbüro ve sekretarya seçerdi. Önemli bakanlıkların temsilcileri ve parti liderlerinin dahil olduğu Politbüro, haftalık toplantılarda partinin ve ülkenin gündemine yön verirdi.
Soğuk Savaş ve ideolojik etkisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Arnavutluk'ta komünist partizanlar, Doğu Bloku ülkelerinin aksine II. Dünya Savaşı sırasında işgal altına uğrayan ülkelerini Kızıl Ordu'dan çok kendi partizan faaliyetleriyle atmayı başarmıştır. Bu özellik Arnavutluk Emek Partisi'nin uluslararası sosyalist kamp içerisinde görece özerk durmasına yol açmıştır. 1949 yılında Sovyetler Birliği'nin öncülüğünde kurulan COMECON örgütüne katıldı. Özellikle 1960'lı yıllarda başlayan Sovyetler Birliği ve Çin arasındaki görüş ayrılıklarının artmasıyla beraber Arnavutluk Emek Partisi, Çin tarafında yer almış ancak daha sonra Çin siyasetini de eleştirerek bağımsız anti-revizyonist hattı savunmuştur. Kopuş özellikle Mao Zedong'un 1976 yılındaki ölümünden sonra Enver Hoca'nın Üç dünya teorisini ve yansıması olan Çin-ABD yakınlaşmasını eleştirmesiyle başladı. Enver Hoca teorize ettiği sosyalist demokrasiye onay veren Avrupa komünizmi karşıtlığını da içeren teorik hat uluslararası alanda da etkili olacak ve izleyicisi partiler olacaktır.
Günümüzdeki durumu
[değiştir | kaynağı değiştir]Arnavutluk'ta sosyalizmin 1991 yılında tasfiyesinden sonra parti Arnavutluk Sosyalist Partisi adını aldı. Sosyal demokrasiyi benimseyen bu parti günümüzde Arnavutluk siyasetindeki öne çıkan iki partiden birisidir. Komünist parti hattını devam ettirenler ise Hysni Milloshi önderliğindeki Enver Gönüllüleri adlı örgütü kurmuştur.
Genel sekreterleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Enver Hoca: 8 Kasım 1941 – 11 Nisan 1985
- Ramiz Alia: 13 Nisan 1985 – 4 Mayıs 1991
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Elsie, Robert (2010). Historical Dictionary of Albania. Scarecrow Press. ss. 422.
