Tiran
| Siyaset serisinin bir parçası |
| Hükûmet biçimleri |
|---|
|
Hükûmet biçimleri listesi Yönetim biçimlerine göre ülkeler listesi |
Tiran (Grekçe: τύραννος, tyrannos), hukuk ve anayasa kurallarından bağımsız bir yönetim biçimi sergileyen önder. Terimin kökeni Klasik Yunanistan'a dek uzanmaktadır. Tiranlar genellikle zalim olarak tasvir edilirler ve konumlarını baskıcı yöntemlere başvurarak muhafaza ederler.[1][2] Orijinal Yunanca terim, "anayasal hakkı olmadan iktidara gelen mutlak bir hükümdar" anlamına gelmekteydi,[3] fakat kelime Arkaik ve erken Klasik dönemlerde daha tarafsız bir bağlama sahip olmuştu.[4] Bununla birlikte, Yunan filozof Platon tyrannos'u olumsuz bir yönetim biçimi olarak görmüştür ve felsefenin siyaset üzerindeki belirleyici etkisi nedeniyle tiranlığı "bir devletin dördüncü ve en kötü bozukluğu" olarak kabul etmiştir.[5]
Tiranlar "yargılamanın aracı olan güçten", yani akıldan yoksundur. Zalim insan köleleştirilmiştir çünkü onun en iyi parçası (akıl) köleleştirilmiştir ve aynı şekilde zalim devlet de köleleştirilmiştir çünkü o da akıl ve düzenden yoksundur.[5]
Platon ve Aristoteles'e göre; aldığı kararlarda hukuk dışına çıkan, egemenliği altındakilerden çok kendi hakkını gözeten, başkalarına olduğu kadar kendi halkına da şiddet gösterenler tiran olarak tanımlanır.[6][7]
Tiranlık suçlamaları çeşitli hükumet türlerine uygulanabilir:
- Tek bir kişi tarafından yönetilen hükümete (Otokrasi)
- Azınlık tarafından yönetilen hükümete (Oligarşide, Azınlığın tiranlığı)
- Çoğunluk tarafından yönetilen hükümete (Demokraside, Çoğunluğun tiranlığı)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^
Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Tyrant". Encyclopædia Britannica. 27 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 548.: "TYRANT (Gr. τύραννος, master, ruler), a term applied in modern times to a ruler of a cruel and oppressive character."
- ^ Compare: "Tyrant". Encyclopedia of Diderot & d'Alembert – Collaborative Translation Project. 6 Kasım 2009. 3 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi1 Nisan 2015.
[...] today by tyrant one understands, not only a usurper of sovereign power, but even a legitimate sovereign who abuses his power in order to violate the law, to oppress his people, and to make his subjects the victims of his passions and unjust desires, which he substitutes for laws.
- ^ "tyrant". Encyclopædia Britannica (İngilizce). 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2019.
- ^ Kagan, Donald (1998). Pericles of Athens and the Birth of Democracy (İngilizce). Simon and Schuster. s. 250. ISBN 9780684863955. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020.
- ^ a b Plato, The Republic Book VIII
- ^ "Politics by Aristotle". classics.mit.edu. 24 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2019 – Internet Classics Archive, Massachusetts Institute of Technology vasıtasıyla.
- ^ "The Republic, by Plato". 22 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2019 – Project Gutenberg vasıtasıyla.
.jpg){kind=small} | Antik Yunanistan ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Siyaset ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
