Aşırı sol
| Makale serilerinden |
| Parti siyaseti |
|---|
Aşırı sol, radikal sol veya ekstrem sol siyasi yelpazenin solunda standart siyasi solun ötesinde olan politikalardır. Terimin tek ve tutarlı bir tanımı yoktur; bazı bilim insanları bunu sosyal demokrasinin daha solunu temsil ettiği şeklinde değerlendirirken diğerleri bunu komünist partilerin soluyla sınırlı tutar. Bazı durumlarda aşırı sol, bazı otoriterlik biçimleri, anarşizm, komünizm ve Marksizm ile ilişkilendirilmiş veya devrimci sosyalizm, buna ek olarak ilgili komünist ideolojileri veya anti-kapitalizm ve küreselleşme karşıtlığını savunan gruplar olarak karakterize edilmiştir. Aşırı sol terörizm, ideallerini demokratik süreçleri kullanmak yerine siyasi şiddet yoluyla gerçekleştirmeye çalışan aşırıcı, militan veya isyankar gruplardan oluşur.
İdeolojiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Aşırı solun tanımı literatürde değişkenlik gösterir ve aşırı solun ne anlama geldiği veya aşırı solu oluşturan temel özellikler konusunda genel bir uzlaşı veya fikir birliği bulunmamaktadır, bunun yanında anaakım sol siyasetin solunda yer alması dışında tıpkı diğer siyasi yelpaze akımları gibi, merkez sol ile aşırı sol politikanın kesin sınırları net bir şekilde tanımlanmamıştır ve bağlamdan bağlama değişebilir. Aşırı sol ideolojiler genellikle sosyalizm, komünizm ve anarşizmi içerir.[1][2][3]
Siyaset bilimci Luke March'a göre, aşırı sol gruplar aynı zamanda sosyal demokrasinin solunda yer alanlar olarak tanımlanabilir. Richard Dunphy'ye göre, "radikal sol," neoliberal kapitalizmin temel değişikliklerini ve doğrudan demokrasi gibi ilerici demokrasi reformlarını, marjinalleşmiş toplulukların dahil edilmesini istemektedir, Luke March'e göre ise "aşırı sol," liberal demokrasiyi "burjuva politik güçlerle uzlaşma" olarak görür ve kapitalizmi daha katı bir şekilde tanımlar. Aşırı sol siyaset, toplumun kapitalist sosyo-ekonomik yapısına temel değişiklik çağrısında bulunduğu için radikal siyaset olarak görülmektedir.[4][5][6]
Sosyalizm
[değiştir | kaynağı değiştir]Sosyalistler, herkesin temel ihtiyaçlara erişim sağlandığı ve refah ile bilginin paylaşıldığı sosyal olarak eşit bir toplum yaratmayı amaçlar. Bu, eşitlikçilik fikirlerinden türetilmiştir. Sosyalizm tarihsel olarak reformist sosyalizm ve radikal veya devrimci sosyalizm olmak üzere iki ana gruba ayrılmıştır.[7][8][9][10]
Modern sosyal demokrasi genellikle merkez sol ideoloji olarak kabul edilir.[3]
Demokratik sosyalizm genellikle sol veya radikal sol bir ideoloji olarak kabul edilir, ancak tarihsel olarak demokratik sosyalizm merkez sol olarak tanımlanmıştır. Demokratik sosyalizm, siyasi retorikte bazen sosyal demokrasi ile eş anlamlı olarak kullanılsa da, genellikle daha solda olduğu şeklinde anlaşılır. Komünistler, kendilerini Stalinistlerle farklılaştırmak için demokratik sosyalist olarak tanımlayabilir. Demokratik sosyalistler, sosyal demokrasiyi neoliberalizmle ilişkilendirdiği için reddeder ve komünizmi otoriterlikle ilişkilendirdiği için reddeder.[11][12][13][14][15][16]
Komünizm ve Marksizm
[değiştir | kaynağı değiştir]Komünizm, bir komünist toplumu yaratmayı amaçlayan bir ideoloji grubudur. Modern komünizm, Karl Marx ve Friedrich Engels'in teorilerinde tanımlanan komünist toplumu destekleyen devrimci bir sosyalizm biçimidir ve bu ideolojiye Marksizm denir. Marksizmin türevleri arasında Leninizm, Marksizm-Leninizm, Maoizm, Avrupa komünizmi, anarşist komünizm ve diğerleri bulunmaktadır.[17][18][19]
Anarşizm
[değiştir | kaynağı değiştir]Anarşizm, devleti tamamen dışlayan alternatif bir toplum biçimi yaratmayı amaçlar. Anarşizm, hem sosyalizm hem de liberalizmin öğelerini içerir ve 1900 ile 1940 yılları arasında küresel olarak aşırı sol ideolojiler arasında önemli bir yer edinmiştir. Anarşist hareketler arasında klasik anarşizm, anarko-sendikalizm, sosyal anarşizm, bireyci anarşizm, anarşa-feminizm, siyah anarşizm ve eşcinsel anarşizm, ayrıca yeşil anarşizm bulunmaktadır.
Anarko-kapitalizm genellikle sağcı bir ideoloji olarak kabul edilir.[20][21][22]
Siyasi pozisyonlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Aşırı sol siyaset, eşit fırsat yerine eşit sonuçlara öncelik verir. Aşırı sol gruplar gelir ve servetin yeniden dağıtımını destekler. Kapitalizm ve tüketim kültürünün toplumsal eşitsizliğe neden olduğunu savunur ve bunların ortadan kaldırılmasını savunur. Bazı aşırı sol gruplar ayrıca özel mülkiyetin kaldırılmasını destekler. Luke March ve Cas Mudde gibi bilim insanları, sosyo-ekonomik hakların aşırı solun temelinde olduğunu öne sürmektedir. Ayrıca, March ve Mudde, aşırı solun, ekonomik eşitsizliği mevcut toplumsal ve siyasi düzenlemelere dayalı olarak nasıl tanımladığı konusunda politik solun solunda olduğunu iddia etmektedir.[6][23][24]
Aşırı sol gruplar, mevcut siyasi ve ekonomik yapıları reddederek, anti-establishmenttir. Anarşist ve devletçi aşırı sol ideolojiler, geleneksel sosyopolitik yapıların kaldırılmasını destekleyebilir. Liberalizme ve liberal demokrasiye karşıdırlar, ancak bazı aşırı sol hareketler diğer demokrasi biçimlerini destekleyebilir. Genellikle radikal olarak sınıflandırılabilirler, toplumun ve işleyişinin tamamen reformunu destekleyen bir tutum sergilerler.[25] Günümüzdeki aşırı sol siyasi partiler, radikalizmi ve devrimci politikaları reddetmiş, bunun yerine değişimi hükûmet içinden gerçekleştirmeyi amaçlamışlardır. Avrupa ve Amerika'daki Sovyet sonrası aşırı sol hareketler, genellikle anti-küreselcilik ve anti-neoliberalizm ile ilişkilendirilir. Sol-sağ politik spektrumu yorumunda "at nalı teorisi" savunucuları, aşırı solun ve aşırı sağın, merkezcilerden veya ılımlılardan daha çok birbirlerine benzediğini, yani her ikisinin de aşırı kişiler olarak ortak özelliklere sahip olduğunu iddia eder. Ancak bu teori, birçok akademisyen tarafından eleştirilmiştir.[26][27][28][29][30]
Avrupa'da aşırı sol siyasete destek, örtüşen üç grup tarafından sağlanır: aşırı sol alt kültürler, memnuniyetsiz sosyal demokratlar ve protesto oy verenler, ülkelerinin Avrupa Birliği üyeliğine karşı olanlar. Siyaset bilimci Luke March, çağdaş Avrupa aşırı sol siyaseti içinde dört ana alt grup belirler: komünistler, demokratik sosyalistler, popülist sosyalistler ve sosyal popülistler. Avrupa'daki radikal sol siyaset, kozmopolitizm, fedakarlık ve eşitlikçilik gibi merkez sol siyasetin birçok değerini paylaşır. Aşırı sağ siyasetle radikalizm, ekonomik milliyetçilik, Avrupa şüpheciliği ve popülizm konularında bazı noktalarda örtüşür. açık bir ayrım ortaya çıkar: "radikal sol seçmenler genellikle radikal sağın sosyal milliyetçiliği paylaşmaz, bunun yerine ekonomik eşitlik ideolojik endişesi temelinde sosyo-tropik veya diğerleriyle ilgili bir eğilime sahiptir. Diğer özellikler arasında anti-Amerikancılık, anti-küreselcilik, NATO'ya karşı olma ve bazı durumlarda Avrupa entegrasyonunu reddetme bulunabilir.[31][32][33][34]
Komünizm tarihsel olarak sosyal konuların üzerine ekonomi ve sınıfı vurgulamıştır. 1970'ler ve 1980'lerde Batı Avrupa'da aşırı sol hareketler, çevrecilik, hayvan hakları, kadın hakları, barış hareketi ve Üçüncü Dünya'nın çıkarlarını ön plana çıkaran yeni sosyal hareketler tarafından giderek daha belirlenmeye başlandı. Bu fikirler, tek bir hareket olarak aşırı sol siyasette giderek daha az öne çıktı, çünkü yeşil siyaset tarafından içselleştirildi, ancak hala aşırı sol içinde birçok kişi tarafından desteklenmektedir.[35]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]![[icon]](/wiki/Dosya:Wiki_letter_w_cropped.svg){kind=small} | Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Aşırı sol militanlık ve terörizm
[değiştir | kaynağı değiştir]1960'lar ve 1970'lerde birçok aşırı sol militan örgüt, özellikle Çin Komünist Partisi, Montoneros, Yeni Halk Ordusu, Prima Linea, Kızıl Ordu Fraksiyonu ve Kızıl Tugaylar ve PKK gibi örgütler, genellikle ülkelerin yerlileri tarafından kuruldu. Bu örgütler genellikle devlet yapısını devirmeyi amaçlıyordu.[36][37][38][39][40][38][41][42]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Ostrowski, Marius S. (2 Ocak 2023). "The ideological morphology of left–centre–right". Journal of Political Ideologies (İngilizce). 28 (1): 1-15. doi:10.1080/13569317.2022.2163770
. ISSN 1356-9317. 17 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi26 Kasım 2023.
- ^ Jungkunz, Sebastian (2 Ocak 2019). "Towards a Measurement of Extreme Left-Wing Attitudes". German Politics (İngilizce). 28 (1): 101-122. doi:10.1080/09644008.2018.1484906. ISSN 0964-4008. 17 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi26 Kasım 2023.
- ^ a b Ostrowski, Marius S. (2 Ocak 2023). "The ideological morphology of left–centre–right". Journal of Political Ideologies. 28 (1): 1-15. doi:10.1080/13569317.2022.2163770 . ISSN 1356-9317.
- ^ March 2011, ss. 1, 9.
- ^ Dunphy 2004.
- ^ a b March & Mudde 2005.
- ^ Marks, Gary; Mbaye, Heather A. D.; Kim, Hyung Min (2009). "Radicalism or Reformism? Socialist Parties before World War I". American Sociological Review. 74 (4): 615-635. doi:10.1177/000312240907400406. ISSN 0003-1224. 17 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi26 Kasım 2023.
- ^ van der Linden 2022, ss. 1–2.
- ^ van der Linden 2022, s. 3.
- ^ Newman 2005, s. 2.
- ^ March 2011, s. 19.
- ^ Millard, Gregory (2021). "1.3.1 Relating Ideologies: The Left-Right Spectrum". Vézina, Valérie (Ed.). Political Ideologies and Worldviews: An Introduction. Kwantlen Polytechnic University. 18 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2023.
- ^ Smithin, John (2008). Money, Enterprise and Income Distribution: Towards a Macroeconomic Theory of Capitalism. Taylor & Francis. ss. 29-30. ISBN 9781134641871.
- ^ McIntyre, Richard (2 Kasım 2022). "Democratic Socialism". Rethinking Marxism (İngilizce). 35: 24-35. doi:10.1080/08935696.2022.2127726. ISSN 0893-5696. 21 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi26 Kasım 2023.
- ^ March 2011, s. 94.
- ^ March 2011, s. 16.
- ^ Breslauer 2021, s. 11.
- ^ van der Linden 2022, s. 10.
- ^ March 2011, s. 18.
- ^ Franks 2013, s. 388.
- ^ van der Linden 2022, s. 20.
- ^ van der Linden 2022, s. 18.
- ^ March 2011, s. 10.
- ^ Visser, Mark; Lubbers, Marcel; Kraaykamp, Gerbert; Jaspers, Eva (2014). "Support for radical left ideologies in Europe: Support for radical left ideologies in Europe". European Journal of Political Research (İngilizce). 53 (3): 541-558. doi:10.1111/1475-6765.12048.
- ^ March 2011, s. 8.
- ^ March 2011, s. 202.
- ^ March 2011, s. 172.
- ^ Berlet, Chip; Lyons, Matthew N. (2000). Right-Wing Populism in America: Too Close for Comfort
. New York: Guilford Press. s. 342.
- ^ Filipović, Miroslava; Đorić, Marija (2010). "The Left or the Right: Old Paradigms and New Governments". Serbian Political Thought. 2 (1–2): 121-144. doi:10.22182/spt.2122011.8.
- ^ Pavlopoulos, Vassilis (20 Mart 2014). Politics, economics, and the far right in Europe: a social psychological perspective. The Challenge of the Extreme Right in Europe: Past, Present, Future. Birkbeck, University of London.
- ^ Hloušek & Kopeček 2010, s. 46.
- ^ Smaldone 2013, s. 304.
- ^ Rooduijn, Matthijs; Burgoon, Brian; van Elsas, Erika J; van de Werfhorst, Herman G (2017). "Radical distinction: Support for radical left and radical right parties in Europe". European Union Politics (İngilizce). 18 (4): 536-559. doi:10.1177/1465116517718091. ISSN 1465-1165. PMC 5697563 . PMID 29187802.
The radicalisms of both left and right share concerns about the European Union, but they yield diametrically opposed attitudes about immigration—where the radical left shows marked signs of cosmopolitanism and the radical right clear nativism.
- ^ March 2008, s. 3.
- ^ March 2011, s. 35.
- ^ The Irish Times, 22 April 1998: "German detectives yesterday confirmed as authentic a declaration by the Red Army Faction (RAF) terrorist group that its struggle to overthrow the German state is over."
- ^ CISAC 2008: "The PL [Prima Linea] sought to overthrow the capitalist state in Italy and replace it with a dictatorship of the proletariat."
- ^ a b Clark 2018, ss. 30–42, 48–59.
- ^ Chaliand 2010, ss. 227–257.
- ^ Raufer 1993.
- ^ Pedahzur, Perliger & Weinberg 2009, s. 53.
- ^ Balz 2015, ss. 297–314.
