Bardas
Bardas (Yunanca: Βάρδας; ö. 21 Nisan 866), Bizans soylusu ve yüksek dereceli bakan.
İmparatoriçe Theodora'nın kardeşi olarak, İmparator Theofilos (829–842 arası hükümdar) döneminde hızla yükselmiştir. Theofilos'in ölümü ile Theodora ve Theoktistos taht naipleri olmuşlardır. 856 yılında, Theoktistos'un gözden düşürüp, yeğeni III. Mihail'ın (842–867 arası hükümdar) naibi olmuştur. Caesar olarak, 10 yıl boyunca Bizans İmpararatorluğu'nun gerçek hükümdarı olmuştur. Bu dönemde askeri başarılar, yenilenmiş diplomatik ve misyoner eylemleri ve Makedon Rönesansı'nın habercisi entelektüel uyanış yaşanmıştır. 866 yılında, III. Mihail'in yeni gözdesi Makedon Basileios'un kışkırttığı bir suikast sonucu öldürülmüştür. Bir yıl sonra Basileios tahtı ele geçirip Makedon Hanedanını kurmuştur. İmparator Theofilos'in karısı Theodora ile Patrici Petronas'ın ağabeyidir.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Erken dönem
[değiştir | kaynağı değiştir]Drungarios Marinos ve Theoktisti'nin çocuğudur. annesi imparatoriçe Theodora ve Petronas'ın kız kardeşidir.[1] Ayrıca Maria, Sofya ve İrini isimlerinde üç kız kardeşini Oi meta Theofanin kaydetmiştir.[1] Ailesi Ermeni kökenlidir ve Paflagonya'ya yerleşmiştir.[2] Aralarında Cyril Toumanoff ve Nicholas Adontz'ın olduğu bazı modern soy bilimciler Bardas ailesi ile soylu Mamikonian ailesi arasında bağ kurarlar. Oxford Dictionary of Byzantium'da Nina Garsoïan'a göre ancak "cezbedici olsa da, bu iddia kaynak yetersizliği nedeniyle kanıtlanamaz."[3]
837 yılında, Theofilos, onu Patrikios rütbesine yükseltip general Theofobos ile Müslümanlara yenilecekleri Abhazya seferine yollamıştır.[1][2] Theofilos'un ölümü ile oğlu III. Mihail'in (h. 842-867) tahta çıkmıştır. Sadece iki yaşında olduğu için, Theodora başkanlığında bir naiplik konsili oluşturuldu. Bardas ve kardeşi Petronas yanında akrabaları Sergios Niketiates'de bu konsile üye idiler fakat Logothetis Theoktistos kendini Theodora'nın baş danışmanı olarak hızla yerleştirdi.[4] Bardas, hükümdarlığın ilk günlerinde hâlâ aktif bir rol oynadı, Theodora'yı İkonoklazm'ı sonsuza dek terk etmeye teşvik etti ve ikonoklast patrik Gramerci İoannis'in görevden alınmasına ve 843 yılında ikonaların yeniden canlandırılmasına yol açan soruşturmalarda yer aldı.[1][5] Bardas, Theoktistos tarafından hızlı bir şekilde kenara itildi. Simeon Metafrastis'a göre Theoktistos'un kendisi Bizans ordusunun başında Logothetis olmasına rağmen, 844'te Mauropotamos Muharebesi'nde Bizans'ın Abbasilere yenilmesine yol açan firarlardan Bardas'ı sorumlu tuttu. Bu suçlamaların bir sonucu olarak Bardas, belirsiz bir süre için Konstantinopolis'ten sürüldü.[1][5]
Bardas'ın sürgünü ve Sergios'un ölümünün ardından, Theoktistos on yıl boyunca Theodora'nın yanında hüküm sürdü.[6] 855'te III. Mihail on beş yaşına girdi ve böylece nominal olarak bir yaşa geldi. Annesi ve Theoktistos bir gelin gösterisi düzenledi ve Michael'ın metresi Eudokia İngerina'ya olan bağlılığını hiçe sayarak gelini olarak Eudokia Dekapolitissa'yı seçtiler.[7] Bardas, Mihail'in kendisine olan tavrından dolayı kızgınlığını kullandı ve onu naipliğe karşı çevirmeye başladı. Mihail'in desteğiyle Bardas'ın başkente dönmesine izin verildi ve 20 Kasım 855'te Theoktistos öldürüldü.[1][7] Bu muhtemelen imparatorun emriyle yapılmıştı, çünkü Bardas'ın rakibinin daha "zarif" bir şekilde görevden alınmasını tercih ettiği söylenir.[1]
Yükselişi ve düşüşü
[değiştir | kaynağı değiştir]Theoktistos'un ölümüyle birlikte naiplik sona erdi; 856'nın başlarında, Michael tam imparatorluk gücünü üstlendiğini ilan etti ve 857'de Theodora, Azize Gastria Manastırı'na çekilmek zorunda kaldı. Bununla birlikte, Mihail zevkleri ve Eudokia İngerina ile devam eden ilişkisiyle daha çok ilgilenirken, Bardas artık imparatorluğun de facto naibi oldu.[1][8] Simeon Metafrastis'e göre bu, Theodora'nın beyni olan başarısız bir suikast girişiminden sonra Kuropalatis oldu ardından y. 858 yılından itibaren magistros ve Hartularios tu kanikleios olmak üzere en yüksek devlet görevlerine atandı ve sonunda 22 (ya da 26) Nisan 862 günü sezar oldu.[1][2] Bardas'ın gücü, Bizanslı olmayan kaynaklar tarafından da doğrulanmaktadır: Taberî, Arap elçilerin imparatordan ziyade Bardas ile pazarlık yaptığını kaydeder ve Bar Hebraeus, bir Arap elçiyi dinlerken Mihail'in tek bir kelime söylemediğini ama "kuzeni" (büyük ihtimalle Bardas) onun adına konuştuğunu yazar.[1] Petronas aynı zamanda belirsizlikten çıktı, Thrakesion Theması stratigos'u oldu ve Araplara karşı bir dizi başarılı baskına öncülük etti.[8]
Daha sonraki kaynaklar, karakterini eleştirip onu kibirli, hırslı ve güce aç olarak tanımlasa da, bir yönetici olarak yetenekleri yaygın olarak kabul edilmektedir.[1] Böylece Bardas, felsefe, gramer, astronomi ve matematik kürsüleri olan Magnaura Okulu'nu kurmuş ve Matematikçi Leon gibi alimleri ve Büyük Moravya'da Kiril ve Methodios'un misyonerlik faaliyetlerini destekledi. Ayrıca Doğu'da Araplara karşı bir dizi başarı elde etti, 863'te Lalakaon Muharebesi'nde mutlak bir zafer elde etti ve Bulgaristan'ın Bizans misyonerleri tarafından Hristiyanlaştırılmasını sağladı.[1][2][9] Patria Konstantinopolis onun inşaat faaliyetlerini över, ancak şehrin dışında Aziz Demetrius'a adanmış bir kilisenin yanı sıra, ona atfedilen binaların çoğu muhtemelen I. Basileios'un (h. 867-886) eseriydi.[1]
858 yılında, Patrik I. İgnatius'u görevden alıp bu meslekten biri olmayani iyi eğitimli Fotios'u bu göreve atadı. Daha sonraki vakainameler, İgnatius'un, Bardas'ı, gelinlerinden biriyle ensest ilişkisini sürdürdüğü için komünyondan dışladığını bildirir, ancak İgnatius'un görevden alınmasının gerçek nedeni, muhtemelen patriğin İmparatoriçe Theodora'yı Bardas'ın isteği ama imparatoriçenin isteğine aykırı olarak manastıra kapatmayı reddetmesiydi.[1] Ancak, Fotios'un sıra dışı yükselmesi, onu tanımayı reddeden Papa I. Nicolaus'ı uzaklaştırdı. Roma ve Konstantinopolis arasındaki misyonerlik faaliyetleri ile Moravya ve Bulgaristan üzerindeki yargı yetkisi konusundaki rekabetle birleştiğinde, papalıkla ilişkiler gerginliğini korudu.[10]
Bardas'ın büyük otoritesine rağmen, yeğeni üzerindeki kontrolü mutlak değildi: Onu eski saray nazırı (Parakoimomenos) Damianos'u görevden almaya ikna etmeyi başardıktan sonra, Mihail, Bardas'ın kendi himayesindekilerden birini değil, en sevdiği arkadaşı, acımasızca hırslı Makedonyalı Basileios'u bu göreve atadı.[1][11] Bardas'ın konumu, Mihail'in Eudokia İngerina'nın gelecekteki VI. Leon'a hamile olduğunu öğrendiğinde, 866'nın başlarında daha da zayıfladı: şimdiye kadar Bardas, imparatorun başına bir şey gelirse tahta çıkacaktı, ama şimdi Mihail'in doğrudan bir varisi vardı. Ancak Mihail, karısını boşamak ve uzun süredir metresiyle evlenmek yerine, İngerina'yı Basileios ile evlendirdi, önce Basileios'a kendi karısından boşandırdı.[11] Aynı yılın baharında, Bardas, Girit'in Sarazen kalesine karşı büyük ölçekli bir sefer düzenlemeye başladı. Mihail, Basileios ve saray eşliğinde Bardas, ordunun toplandığı Milet'e geldi. Orada, 21 Nisan 866'da, görünüşte imparatora karşı komplo düzenlediği için Basileios tarafından öldürüldü.[1][11]
Mihail ve Basileios seferi bırakarak Konstantinopolis'e döndüler ve burada Mihail arkadaşını evlat edindi ve onu ortak imparator yaptı. Eylül 867'de Basileios, III. Mihail'i de öldürerek Frigya Hanedanı'nı sona erdirdi ve Bizans tarihinde Makedon Hanedanı'nı başlattı.[12]
Aile
[değiştir | kaynağı değiştir]Bardas iki kere evlenmiştir. 855 yılından önce ölmüş olan ilk karısının ismi günümüze ulaşmamıştır. O evlilikten, iki oğlu, iki kızı olmuştur. Oğullarından birini adı Antigonos, kızlarından birinin adı İrini'dir. Adı bilinmeyen kızı Simbatios ile evlenmiştir (İrini ile özdeş olsa da).[1] Yaklaşık 855 yılında, Bardas tekrar evlenmiştir fakat Theodosia ismindeki bu karısından 862 yılında boşanmıştır.[2] Bardas'ın oğullarından Antigonos, daha çocukken Domestikos ton sholon olarak atandı ve babasının öldürüldüğü sırada bu görevi sürdürüyordu,[13] diğer oğul hakkında az sayıda bilenenlerden biri 858'de Bardas'ın Theodosia ile evlenmek için bir kenara attığı metresine yardım ettiği ve İmparatorluğun Avrupa vilayetlerinin monostratigos ("tek-general") olarak atandığıdır. Bardas'ın ikinci kızı patrikios ve logothetis Simbatios ile evlendi. Simbatios, onun yerine geçmeyi umarak Bardas'a suikast düzenlenmesi planına katıldı. Basileios ortak imparator olduğunda isyan çıkardı, ancak yenildi, sakat bırakıldı ve sürgüne gönderildi.[14]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q PmbZ, Bardas (#791/corr.).
- ^ a b c d e ODB, "Bardas" (P. A. Hollongsworth, A. Cutler), pp. 255–256.
- ^ ODB, "Mamikonean" (N. G. Garsoïan), pp. 1278–1279.
- ^ Treadgold 1997, s. 446.
- ^ a b Treadgold 1997, s. 447.
- ^ Treadgold 1997, ss. 447-450.
- ^ a b Treadgold 1997, s. 450.
- ^ a b Treadgold 1997, ss. 450-451.
- ^ Treadgold 1997, ss. 451-453.
- ^ Treadgold 1997, ss. 451-454.
- ^ a b c Treadgold 1997, s. 453.
- ^ Treadgold 1997, ss. 453-455.
- ^ PmbZ, Antigonos (#503).
- ^ PmbZ, Symbatios (#7169).
- Genel
- Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
- Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Pratsch, Thomas; Zielke, Beate (2013). Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Nach Vorarbeiten F. Winkelmanns erstellt (Almanca). Berlin ve Boston: De Gruyter.
- Treadgold, Warren (1997). A History of the Byzantine State and Society (İngilizce). Stanford, Kaliforniya: Stanford University Press. ISBN 0-8047-2630-2.
