Frigya Hanedanı döneminde Bizans İmparatorluğu
Bizans İmparatorluğu | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 820-867 | |||||||||
 Bulgaristan'ın Hristiyanlaştırılması'nın ardından Bizans İmparatorluğu sınırları (864). | |||||||||
| Yaygın dil(ler) | Orta Çağ Yunancası | ||||||||
| Resmî din | Hristiyanlık | ||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||
| İmparator | |||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
| Bizans İmparatorluğu tarihi dizisinin bir parçası |
|---|
 |
| Öncül |
| Erken dönem (330-717) |
| Orta dönem (717-1204) |
| Geç dönem (1204-1453) |
| Konularına göre |
| Kronoloji |
Frigya Hanedanı (kaynaklarda Amorion[1][2] ya da Amorium Hanedanı[3] olarak da geçer.), Bizans İmparatorluğu'nu 820'den 867'ye kadar yönetti. Frigya Hanedanı, kendisinden önceki hanedansız imparator V. Leon'un 813'te yeniden uygulamaya başladığı tasvir kırıcılık politikasını ("İkinci İkonoklazm" olarak anılır), Konstantiopolis patriği Methodios'un yardımını alan İmparatoriçe Theodora tarafından 842'de nihai olarak kaldırılıncaya değin sürdürdü.[4] İkonoklazmın yeniden başlaması, 800 yılında papalık tarafından Şarlman'ın (ve sonrasında varislerinin) "Roma İmparatoru" ilan edilerek taç giydirilmesinden bu yana zaten kötü giden Doğu ile Batı kiliseleri arasındaki ilişkileri daha da kötüleştirdi. İki kilise arası ilişkiler, Papa I. Nicolaus'un Fotios'un patriklik görevine getirilmesine karşı çıkışı sonucunda yaşanan ve Fotios Bölünmesi olarak adlandırılan dönemde daha da kötüleşti. Ancak bu bölünme esnasında imparatorluk yapan III. Mihail döneminde ikonoklazmın sona ermesi dolayısıyla entelektüel faaliyetlerde bir canlanma da yaşandı[2] ve bu durum ilerleyen yıllarda Makedon Rönesansı'nın doğmasına sebebiyet verdi.
İkinci İkonoklazm sırasında İmparatorluk, feodalizme benzeyen sosyoekonomik sistemlerin ortaya çıkmasına tanık olmaya başladı; merkezi hükûmete askeri hizmet sunup, karşılığında toprak alan ve bunun sonucunda geniş alanları idare etmeye başlayan yerel toprak sahipleri giderek daha belirgin hale geldi.[5] Benzer sistemler, üçüncü yüzyılda başa geçen imparator Alexander Severus'un saltanatından beri Roma İmparatorluğu'nda da mevcuttu; bu dönemde Roma askerlerine (ve onların mirasçılarına) İmparator'a hizmet etmeleri koşuluyla toprak veriliyordu.[6]
II. Mihail
[değiştir | kaynağı değiştir]
Mihail, aslında Nikiforos Hanedanı mensubu olan İmparator I. Mihail Rangabe'nin emrinde görev yapan yüksek rütbeli bir askerdi. V. Leon'un I. Mihail'i devirerek imparator olmasına yardım etti. Fakat Leon ile Mihail arasındaki ilişkiler kötüleşince imparator Leon, Mihail'i ölüme mahkûm etti. Bunun üzerine Mihail, 820 Noel'inde Leon'nun suikastıyla sonuçlanan bir komploya öncülük etti.[1] Tahta kendisi geçen II. Mihail, kısa bir süre sonra Slav Thomas'ın isyanıyla karşı karşıya kaldı; bu isyan dört yıl boyunca sürdü ve Mihail'in tahttan indirilme tehlikesiyle karşı karşıya kaldığı bir iç savaşa dönüştü. Mihail, önceki imparator tarafından yeniden canlandırılan tasvir kırıcılık uygulamasını sürdürdü.
II. Mihail'in saltanatı, İmparatorluk üzerinde kalıcı etkileri olacak iki büyük askeri felakete tanık oldu: Müslümanların Sicilya'yı fethetmeye başlaması ve yine Müslümanlar tarafından Girit'in ele geçirilmesi.
Mihail, İkona taraftarı din adamları arasında pek sevilmiyordu; ancak yetenekli bir devlet adamı ve idareci olduğunu kanıtladı. Onlarca yıl süren çekişmelerin, savaşların ve hatta orduda yapılan iyileştirme çalışmalarının ardından imparatorluğa çok ihtiyaç duyulan istikrarı getirdi. 829'daki ölümünden sonra yerine tek oğlu Theofilos geçti.
Theofilos
[değiştir | kaynağı değiştir]
Theofilos, 829 yılında II. Mihail'in yerine tahta çıktı ve ikonoklazmı destekleyen son Bizans İmparatoru oldu.[1][2] Theofilos, saltanatı boyunca Araplara karşı savaştı; Sicilya'nın Ağlebiler tarafından istilası ve Abbasi ordularının Doğu'dan ilerlemeye devam etmesi nedeniyle iki cephede savaşmak zorunda kaldı. Abbasi Halifesi Memun'un 830 yılında Anadolu'yu işgal etmesinin[7][8] sonucunda pek çok Bizans kalesi düştü. Bunun üzerine savunma bizzat imparator tarafından yürütüldü. 831 yılında Theofilos büyük bir orduyla Kilikya'ya girip Tarsus'u ele geçirerek Müslümanlara misilleme yaptı.[7][8] İmparator kazandığı zaferle Konstantinopolis'e döndü ancak sonbaharda Kapadokya'da Halifenin oğlu Abbas tarafından mağlup edildi.[7] Aynı bölgede 832 yılında yaşanan bir diğer yenilgi[7] Theofilos'u barış istemeye zorladı ancak barışın sağlanması ertesi yıl Memun'un ölümünden sonra mümkün olabildi.
833'te yapılan ateşkes uzun süreli olmadı. Bulgarlar ile yaşanan birkaç savaşın ardından[3] Theofilos, 837'de ordularını bizzat Mezopotamya'ya hareket ettirdi ve 70.000 kişilik büyük bir orduyla Melitene ve Arsamosata'yı ele geçirdi.[9] Theophilos'un 842 yılında hastalıktan ölmesine kadar olan süre boyunca Abbasilerle savaş olanca şiddetiyle devam etti. Ancak 837'den sonraki çatışmalar Bizans için sürekli yenilgiyle sonuçlandı ve sınırlardan çıkıp Anadolu içlerine doğru yayıldı.[2] Savaşlarda yenilen imparator başkente çekilirken Abbasi halifesi Mutasım hanedanın memleketi olan Amorion'a girdi.[1][2][10] İmparatorun vefatının ardından yerine küçük yaştaki oğlu III. Mihail tahta çıktı.
III. Mihail
[değiştir | kaynağı değiştir]
III. Mihail, Bizans İmparatorluğu'nun 9. yüzyıldaki yeniden canlanması sürecinde önemli bir rol oynayacaktı. Babası öldüğünde Mihail henüz iki yaşında olduğu için imparatorluk annesi Theodora, annesinin akrabası Sergios ve üst düzey devlet görevlisi Theoktistos'un başkanlık ettiği bir naiplik heyeti tarafından yönetildi. İmparatoriçe tasvir taraftarıydı ve 843 yılında ikonoklast (tasvir karşıtı) Konstantinopolis patriği VII. İoannis Grammatikos'u azledip[1] yerine kendisi gibi tasvir taraftarı olan I. Methodios'u atadı. Bu eylem, zaten güçten düşmüş olan[3] ikonoklazm hareketinin ikinci dönemine son verdi.[11] Mihail, destekçileriyle birlikte 857 yılında bu naipliği ortadan kaldırarak gerçek anlamda İmparator oldu.[12]
III. Mihail'in saltanatı boyunca doğuda Abbasilere ve batıda (Sicilya) Ağlebilere karşı olan savaş devam etti.[2] Kilise, gücünü bir hayli zayıflatan tasvir kırıcılık tartışmasının bitmesi nedeniyle gözünü başta Bulgarlar olmak üzere Slav topluluklarına çevirdi ve bu topluluklara yönelik misyonerlik faaliyetleri başlattı.[1] Artan misyonerlik çabaları sonucunda Bulgar hükümdarı I. Boris Hristiyan oldu (864) ve halkını Hristiyanlaştırmak için uğraş verdi. Başkentin 860'da Ruslar tarafından muhasara edilmesi sonrasında Rum misyonerler bu tehlikenin bertaraf olması için Ruslar arasında da Hristiyanlığı yaymaya başladılar.[2] Bu çalışmalar uzun vadede sonuçlar verecek ve hem Slav topluluklarının imparatorluğa çıkardığı zorluklar din birliği vasıtasıyla hafifletilecek hem de Rum kültürü kendisine yayılma alanı bularak Bizans'ın kültürel hegemonyasını güçlendirecekti.
İmparator Mihail, 867 yılında eski seyisi ve aynı zamanda eş-imparator olan Basileios'un tertip ettiği bir suikast sonucu varissiz olarak hayatını kaybetti. Müşterek imparator Basileios, Frigya hanedanının nesli tükendiği için tek imparator olarak tahta çıktı. Mihail'in zevk düşkünü yapısı nedeniyle, katili ve ardılı Basileios'a sempati duyan tarihçiler tarafından ilerleyen yıllarda kendisine "Sarhoş/Ayyaş" lakabı takıldı.[1][3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f g Gregory, Timothy E. (2024) [İlk olarak 2010'da İngilizce olarak yayınlanmıştır.]. Bizans Tarihi. Ermert, Esra tarafından çevrildi. Yapı Kredi Yayınları. ss. 227-234. ISBN 978-975-08-1507-2.
- ^ a b c d e f g "BİZANS". TDV İslâm Ansiklopedisi. 8 Ekim 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2024.
- ^ a b c d Bamyacı, M. E. (2018). AMORİUM HANEDANI DÖNEMİNDE (820-867) BİZANS İMPARATORLUĞU’NUN SİYASİ YAPISI. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 5(24), 1721-1728.
- ^ Parry, Kenneth (1996). Depicting the Word: Byzantine Iconophile Thought of the Eighth and Ninth Centuries. Leiden and New York: Brill. pp 11-15. 90-04-10502-6.
- ^ A. A. Vasiliev, History of the Byzantine Empire: 324–1453, p. 564.
- ^ A.A. Vasiliev, History of the Byzantine Empire, p. 566.
- ^ a b c d "ME'MÛN". TDV İslâm Ansiklopedisi. 11 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2024.
- ^ a b Güneş, Hasan Hüseyin. Halife El-Me'mun Dönemi, Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, 2009
- ^ W. Treadgold, A History of the Byzantine State and Society, 440
- ^ "Mu'tasım-Billâh". TDV İslâm Ansiklopedisi. 18 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2024.
- ^ Treadgold, p. 447
- ^ Treadgold, p. 450
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- [1] Güneş, Hasan Hüseyin. Halife El-Me'mun Dönemi, Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, 2009 (Kırıkkale Üniversitesi Akademik Arşivine doğrudan bağlantı)
- [2] Bamyacı, Mehmet Emin. Amorium Hanedanı Döneminde (820-867) Bizans İmparatorluğu'nun Siyasi Yapısı. Journal of Social and Humanities Sciences Research (Makaleye doğrudan bağlantı)
