Batbayan
| Batbayan, Bayan, Bag Bayan (Bayan Bey) | |
|---|---|
| Onogur Bulgarları beyi | |
| Hüküm süresi | 665–668 |
| Önce gelen | Kubrat |
| Sonra gelen | Asparuh |
| Ölüm | 690 |
| Hanedan | Tuğluk |
| Babası | Kubrat |
Batbayan, Kubrat'ın 638'deki ölümünden sonra I. Büyük Bulgar Hanlığı'nın topraklarında kalarak burada egemenlik kuran Ön-Bulgar kumandan. Böylece Batbayan, doğudaki Bulgarların; kardeşi Asparuh ise batıdaki Bulgarların hanı olmuştur.[1]
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Bizans kaynaklarında Batbayan ismi, Batbaian şeklinde geçmektedir. Bu yüzden yaygın olarak, kendisi bu adla bilinmektedir.[2] Ancak Oi meta Theofanin, bu adı Bayan-os şeklinde kayda geçirmiştir. Buradan ismin aslında Proto-Türkçede zengin anlamına gelen "Bayan" olduğu düşünülmüştür.[2] Nitekim, bazı kaynaklarda Batbayan yerine Bag-Bayan yani Bayan Beg adı kullanılmıştır.[3] Bu durum, Hazar egemenliğine giren Bayan'ın han unvanı yerine beg yani bey unvanını kullandığını düşündürmektedir.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Batbayan, Kubrat'ın en büyük oğludur. Babasının vasiyeti üzerine, babası ölünce de babasının topraklarından ayrılmamıştır.[4] Böylece, babasının ölümüyle birlikte doğuda kalan Bulgarların hanı oldu.[1] Batbayan'ın küçük kardeşi Asparuh ise kendisine tabî Ogurların büyük bir kısmıyla birlikte Tuna Nehri dolaylarına doğru hareket etti.[5] Büyük Bulgar Hanlığı topraklarında kalsa da, Batbayan bu toprakların tek hâkimi olmayı başaramamış, Hazar Hanlığı'nın himayesine girmek zorunda kalmıştır.[6] Egemenliği süresince Ongur Bulgarları ve Macarlar üzerinde etkili olmuştur. Bazı bilim adamlarınca, Batbayan ve kendisine tabî olanların bugünkü Balkarları oluşturduğu düşünülmektedir.[7] Batbayan'ın hükmettiği tebaanın Kara Bulgarları oluşturduğu da iddia edilmiştir.[8]
Batbayan'ın yaşadığı coğrafya babasının ona miras bıraktığı; Azak Denizi ve Kuban Nehri arasındaki alandır.[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Jorma, Attila (2008), Tarih Kütüphanesi 17 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., s. 13.
- ^ a b Tekin, Talat (1987), Tuna Bulgarları ve Dilleri, TDK, s. 50.
- ^ Bagbayan maddesi, İnönü Ansiklopedisi, 7. cilt, MEB, s.39.
- ^ Türk Dünyası Araştırmaları 17 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 94-95. sayılar, s. 142.
- ^ Javād Hayʼat; Melek Müderriszade (1996), Türklerin Tarih ve Kültürüne Bir Bakış, T.C. Kültür Bakanlığı, s.37.
- ^ Mercia MacDermott (1998), Bulgarian Folk Customs, Jessica Kingsley Yayınları, s. 20.
- ^ Kafesoğlu, İbrahim (2015), Türk Millî Kültürü, Ötüken Neşriyat.
- ^ a b Memişoğlu, Hüseyin (2007), Bulgaristan'da Türk-İslam Kültürü ve Sanatı, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sanat Ürünleri, s. 5.
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Kubrat |
Büyük Bulgarya Hanı 665 - 668 |
Sonra gelen: Asparuh |