Krum
| Krum Bulgarca: Крум Yunanca: Κρούμος | |
|---|---|
| Birinci Bulgar İmparatorluğu Hanı | |
 | |
| Hüküm süresi | 803 öncesi-13 Nisan 814 |
| Önce gelen | Kardam |
| Sonra gelen | Omurtag |
| Ölüm | 13 Nisan 814 |
| Çocuk(lar)ı | Omurtag Budim |
| Hanedan | Dulo |
| Babası | Toktu |
Krum Han (Bulgarca: Крум) (ö. 13 Nisan 814), 803 öncesi - 13 Nisan 814 tarihleri arasında hüküm süren Birinci Bulgar İmparatorluğu hanı.
Sözkökü
[değiştir | kaynağı değiştir]Krum sözünün kökeni Eski Türkçe dönemine gitmektedir. Tarihi Türk dilinde krum, kurum, korum şekilleri bulunur. Anlamı ise kaya, kayalık, kayalık taş demektir.[1]. Günümüz Hakasçada ise kaya anlamında horum sözü bulunur.[2]
Kökeni
[değiştir | kaynağı değiştir]Krum Han, Ön Bulgarların Orta Asya uygarlığından çıkıp Slavlaşmaya başladığı bir yerde doğdu. Babası Toktu, Asya kökenli bir göçebe beyiyken annesi Slavdı. Krum da açık renk saçları ve açık renk gözleriyle Bulgarların Slavlaşması sürecinin örneklerindendir.
Yönetim dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Krum Han, Şarlman'ın zayıflattığı Avarlara ölümcül darbeyi vurdu ve 805'te Doğu Avrupa bozkırlarındaki en büyük güç haline geldi. Bu sayede hem Asyalıların hem Slavların dikkatini çekti. Batıda Karpatlar'ı ve güneyde Tuna Nehri'ni aşmış ve hem batının hem doğunun imparatorları için tehdit oluşturmuştur.
802'de tahta geçen Bizans İmparatoru I. Nikiforos hızla büyüyen Bulgar gücüne karşı harekete geçti. Bulgar topraklarına girip katliama girişen Bizanslılara karşı Krum Han, kadınları bile silahlandırarak direnişi örgütledi. Pliska Muharebesinde İmparator I. Nikiforos öldürüldü ve Krum, imparatorun kafatasını gümüşle kaplı bir şarap kadehi haline getirterek zaferinin simgesi olarak kullandı.[3]
I. Nikiforos'un yerine oğlu Stavrakios geçti. Ancak o da Krum'a karşı savaşırken boynuna aldığı yara yüzünden tahttan çekildi ve ardından öldü.
Trakya'yı istila eden Krum, Konstantinopolis'i bile tehdit edecek duruma gelmişti. Yeni imparator I. Mihail, Bulgarlarla Edirne yakınlarında karşılaştı. Ağır bir yenilgiye uğrayan Mihail canını zor kurtardı ve bu olaydan sonra tahtı bırakıp kendini dine verdi.
Bir sonraki imparator V. Leon, Krum'u barış görüşmesine davet etti. Ancak bu bir tuzaktı ve Krum yaralı olarak kaçmayı başardı. Öfkelenen Krum Bizans'ı yerle bir etmeye karar verdi, Trakya'yı yağmalayarak ülkesine döndü ve ertesi yıl saldırmak üzere dev bir ordu hazırladı. Ancak sefere çıkamadan öldü. Böylece Bizans İmparatorluğu, büyük bir tehlikeden kurtulmuş oldu.[4]
Krum'un Nikiforos İle Mücadelesi
[değiştir | kaynağı değiştir]811 yılında İmparator Nikiforos, Markeli Kalesi yakınlarında büyük ve seçkin bir ordu toplayarak Bulgaristan'a yeni bir sefer başlattı. Başarısından emin olan imparator, yanına oğlu Stavrakios'u ve birçok Bizans aristokratını da aldı. Krum Han, böyle bir orduyla başa çıkamayacağını anlayarak barış teklif etti, ancak Nikiforos, "kendi kötü niyetinin ve danışmanlarının telkinlerinin körüklediği gururla" bu teklifi reddetti (Theophanes). Bu durum karşısında Krum, başkent Pliska'yı savunmak için yaklaşık 12.000 kişiyi bırakarak şehri terk etti.
Pliska'nın düşüşü ve Bizans vahşeti
[değiştir | kaynağı değiştir].png)
"Anonim Vatikan Tarihi"ne göre, Bizanslılar Balkan Dağları'nı aştıktan sonra Pliska'yı fazla direnişle karşılaşmadan ele geçirdi. Bazı Bulgar tarihçilere göre, Tuna Bulgar Devleti'nin hükümdarı 50.000 kişilik bir milis gücü toplayarak direniş göstermeye çalıştı, ancak askerler yetersiz eğitimli ve zayıf silahlanmış oldukları için yenildi.[4] Tüm kronik yazarları, imparatorun zafer sonrasındaki "Hristiyan olmayan" davranışlarını eleştirir. Nikiforos, hanın sarayının yağmalanmasını, depoların yakılmasını emretti ve sivil halkın katledilmesine izin verdi.
Krum'un ikinci barış teklifi
[değiştir | kaynağı değiştir]Pliska'nın düşmesinden sonra Krum Han, ikinci kez barış teklif etti, ancak Nikiforos kendisini güçlü konumda görerek reddetti. Hatta ordusuyla tüm Mozya'yı geçip Konstantinopolis'e dönmeyi planlıyordu. Ancak Krum, ordusunu yeniden organize etti ve tüm Proto-Bulgar ve Slav milislerini silahlandırarak seferberlik ilan etti. Kadınlar dahil herkes silahlandırıldı ve birkaç Avar birliği de oluşturuldu. Balkan geçitleri (Vırbişki, Trevnenski vb.) ahşap barikatlar, siperler ve hendeklerle kapatıldı; Bulgarlar pusuya yattı.
Vırbişki Geçidi'nde Büyük Baskın (26 Temmuz 811)
[değiştir | kaynağı değiştir]Nikiforos tehlikenin farkına vararak doğrudan Balkan geçitlerinden (Trevnenski, Vırbişki) Konstantinopolis'e dönmeye karar verdi. Bizans ordusu, uzun bir yürüyüş kolu halinde dağılmıştı. İmparator, ana birlikleriyle Vırbişki Geçidi'nde konakladı.
26 Temmuz şafağında Krum'un birlikleri Bizanslıları kuşattı. Uyandığında durumu fark eden Nikiforos, "Kanatlı olsak bile, hiçbirimiz bu ölümden kurtulamayız" dedi. Bulgar askerleri Bizanslılara ok ve taş yağdırarak büyük bir katliam başlattı. İmparator hemen öldürüldü. Kuşatılanların bir kısmı, kaçmak için barikatları aşmaya çalıştı, ancak arkasında ölümcül bir hendekle karşılaştı. Çok az kişi kurtulabildi. Bu, bir Bizans imparatorunun "barbarlar" tarafından öldürüldüğü ikinci vakaydı.
Nikiforos'un kesik başı bir süre mızrağa geçirilerek sergilendi ("Krum'a gelen kabilelere gösteriş ve Bizanslılar için utanç kaynağı olsun diye" – Theophanes). Efsaneye göre, Krum Han, imparatorun kafatasını gümüşle kaplatarak bir kadeh yaptırdı. Bu, Proto-Bulgar inançlarına göre, öldürülen düşmanın "orandası"nı (gücünü) ele geçirmek anlamına geliyordu.
Savaşın sonuçları
[değiştir | kaynağı değiştir]Kesin zaferine rağmen Bulgar ordusu dinlenmeye ihtiyaç duyduğu için Krum, 811 yılında başka bir askerî harekât düzenlemedi.
Krum'un ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]13 Nisan 814'te, Krum Han beklenmedik bir şekilde öldü. Ölüm nedeni büyük olasılıkla bir kalp krizi, beyin kanaması veya felçti. Bazı kaynaklara göre, akşam yemeğinde ayı eti yedikten sonra rahatsızlanarak hayatını kaybetti. Gizemli Ölümüne Dair Söylentiler
- "Scriptor Incertus" (Bilinmeyen Yazar) adlı Bizans kaynağı, Krum'un "görünmez bir el tarafından kurban edildiğini" yazar.
- II. Basileios'un Menologion eserinin Slavca çevirisinde ise, Krum'un "işlediği zulümler yüzünden tanrı tarafından cezalandırıldığı" ifade edilir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Borovkov, A.K. (2002). Krum sözünün anlamı, ORTA ASYA'DA BULUNMUŞ KURAN TEFSİRİNİN SÖZ VARLIĞI (XII.-XIII.yüzyıllar). Ankara. s. 172.
- ^ Knüppel, Michael. Sibirische Studien I, Göttingen 2006,s.77
- ^ Georg Ostrogorsky (1999). 'Bizans Devleti Tarihi'. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay. ss. sf. 333-334. ISBN 975-16-0348-X.
- ^ Васил Николов Златарски (1970). [Andreev, Ürdün; Pantev, Andrey - Bulgar Hanları ve Çarları. Abagar 2016, s. 46 'История на българската държава през Средните векове']
|url=değerini kontrol edin (yardım) (Bulgarca). Sofya. ss. sf. 156-157.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Васил Н. Златарски, История на българската държава през средните векове, Част I, II изд., Наука и изкуство, София 1970, sf. 321–376.
- Norwich, John J. (1991). Byzantium: The Apogee. Alfred A. Knopf. ISBN 0-394-53779-3.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Borders of Bulgaria during the reign of Khan Krum
- History, Rulers of Bulgaria — Khan Krum
- Древняя Русь 21 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Г. В. Вернадский
- История южных и западных славян в средние века
- Kurum Han Döneminde Tuna Bulgarları, Doç.Dr. Osman Karatay
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Kardam |
 Tuna Bulgar Hanı 803 - 814 |
Sonra gelen: Omurtag |
