Güreşen, Borçka
| Güreşen | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Güreşen Güreşen'in Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Borçka |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[3] İhtiyar heyeti[3] |
| Rakım | 363 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 666 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08490 |
Güreşen, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Güreşen köyünün eski adı Beğlevani veya Beğlevan'dır. Bu yer adı Lazca ve Gürcüce Beğlevani (ბეღლევანი) olarak yazılır.[4] Türkçeye Beğlevan (بغلوان) olarak girmiştir.[5][6] Rus idaresi ise köyü 1886 yılında Beglevan (Беглеван) adıyla kaydetmiştir.[7]
Bir Laz köyü olan Beğlevani, antik çağda Kolheti olarak bilinen krallığın sınırları içinde yer alır. Erken ve geç Orta Çağ'da Gürcü krallıkları ve prenslikleri yönetiminde kalan Beğlevani, 16. yüzyılın ilk yarısında Osmanlıların eline geçti. Osmanlı döneminde köy Çıldır Eyaleti'nin sınırları içinde yer aldı.
Beğlevani, 19. yüzyılın ikinci yarısında, Trabzon Vilayeti'ne bağlı Lazistan sancağının Gönye (Gonio) nahiyesine bağlı bir köydü. 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre Beğlevani'nin nüfusu, 120 hanede yaşayan 280 kişiden oluşuyordu. Salnamede belirtilmemekle birlikte, bu tarihle Osmanlı idaresi sadece erkek nüfus tespit ediyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Beğlevani'nin nüfusunun yaklaşık 560 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Tarımla geçinen köyde bu tarihte hayvan varlığı olarak sadece 15 keçi ve 40 inek tespit edilmiştir.[8]
Beğlevani, üç yüz yılı aşkın bir süre Osmanlı egemenliğine kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından Rusların eline geçti. Rus idaresinin 1886 tarihli nüfus sayımına göre Beğlevani, Batum sancağında (okrug) Gonio kazasına (uçastok) bağlıydı. Gonio kazası içinde Kataphia nahiyesinin (сельское общество: kırsal topluluk) 13 köyünden biriydi. Beğlevani'de 72 kişi yaşıyordu ve bu nüfusun tamamı Lazlardan oluşuyordu. Nüfus açısından Beğlevani, bu nahiyenin Kataphia'dan sonraki en büyük ikinci köyüydü. 1876 yılına göre nüfusun bu kadar azalmış olması, köylülerin Rus idaresinden Osmanlı ülkesine göç etmiş olmasıyla açıklanabilir. Nitekim 1890'ların başlarında Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze Beğlevani'yi Lazistan'nın köyleri arasında saymış, köyde 20 hanenin yaşadığını ve köyün bir kısmının Osmanlı ülkesine göç ettiğini yazmıştır. 19. yüzyılda Lazların yaşadığı Beğlevani, Sucuna ve Ohordia ile Beğlevani vadisindeki köyler göçlerin sonucunda büyük ölçüde boşalmıştır. Boşalmış olan bu köylere daha sonra Rize bölgesinden yeni bir nüfus yerleştirilmiştir. Kocaeli ilinin İzmit ilçesine bağlı Çubuklubala köyüne yerleşen nüfusun bir kısmı Ohordia, Beğlevani ve Maradidi köylerinden göç etmiştir.[7][9][10]
Beğlevani, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusya'nın bölgeden çekilmesinden bir süre sonra, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin Tiflis hükûmetine verdiği ültimatom üzerine Gürcü idaresinin çekilmesinin ardından köy fiilen Türkiye'ye katıldı. Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin topraklarının işgal edilmesinin ardından Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti'nin 16 Mart 1921'de imzaladığı Moskova Antlaşması'yla Beğlevani köyünü de kapsayan Artvin ile Ardahan bölgeleri Türkiye'ye bırakıldı.[11]
Artvin vilayetinde 1925 yılında yer adları değiştirilirken, Beğlevani Rize vilayetine bağlı olduğu için adını korumuştur. Nitekim Beğlevani, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Beğlevan adıyla bu vilayete bağlı Hopa kazasının Kemalpaşa nahiyesine bağlıydı.[6] 1935 genel nüfus sayımında da "Beğlevan" adıyla kaydedilmiş olan köy, Çoruh vilayetinin Hopa kazasına bağlı Kemalpaşa nahiyesinin bir köyüydü. Köyün nüfusu 1.728 kişiden oluşuyordu. Bu tarihte Ohordia köyü Beğlevani'nin bir mahallesiydi. 1886 yılı nüfusuyla kıyaslandığında Beğlevani'nin nüfusunun yirmi dört kat artmış olması da buraya yeni bir nüfusun yerleştirildiğini göstermektedir.[12] Beğlevan, 20 Aralık 1938'te Hopa kazası Kemalpaşa nahiyesinden ayrılarak Borçka kazası Maradit nahiyesine bağlandı.[13] Beğlevani veya Beğlevan "yabancı kökten geldiği" için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Güreşen olarak değiştirilmiştir.[14] Nitekim köyün adı 1955 genel nüfus sayımında "Beylevan" olarak geçerken, 1960 genel nüfus sayımında "Güreşen (Bağlevan)" biçiminde yazılmıştır.[15][16]
Güreşen köyünde 2018 yılında, 523'ü erkek ve 451'i kadın olmak üzere, 974 kişi yaşıyordu.[17] Köyün nüfusu Rizeliler, Lazlar ve Gürcülerden oluşuyordu.[18]
Güreşen köyünde Beğlevani Deresi üzerinde beş adet eski taş köprü vardı. Bu köprülerden üçü günümüze ulaşmıştır. Günümüze ulaşan köprülerin adları sırasıyla Beğlevan Köprüsü, Suadiye Mahallesi Köprüsü ve Kesiktaş Köprüsü'dür.[19]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Köy; Artvin il merkezine 54 km, Borçka ilçe merkezine 22 km uzaklıktadır.[20]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 666[2] |
| 2020 | 716[2] |
| 2019 | 752[2] |
| 2018 | 974[2] |
| 2017 | 722[2] |
| 2016 | 715[2] |
| 2015 | 762[2] |
| 2014 | 812[2] |
| 2013 | 931[2] |
| 2012 | 903[2] |
| 2011 | 1.022[2] |
| 2010 | 1.391[2] |
| 2009 | 1.474[2] |
| 2008 | 1.467[2] |
| 2007 | 1.477[2] |
| 2000 | 1.898[20] |
| 1990 | 2.534[20] |
| 1985 | 2.728[20] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Güreşen, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Borçka Güreşen Köy Nüfusu". Nufusune.com. 24 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), 1913, Tiflis, s. 253" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Mart 2022.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 380, ISBN 9789157871117.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 622.
- ^ a b "Gonio kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2020.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 381, ISBN 9789157871117.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), 1913, Tiflis, s. 253" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Mart 2022.
- ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 190, 267 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 49" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
- ^ "Kararnameler" (PDF). Resmî Gazete. 4 Ocak 1939. 22 Ocak 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2023.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 618". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2021.
- ^ 1955 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1961, s. 144.
- ^ 1960 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1963, s. 74.
- ^ ""2018 Yılı Borçka İlçe Nüfusu", T.C. Borçka Kaymakamlığı. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020." 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020.
- ^ Eter Beridze, Nigali (Gürcüce), Tiflis, 2009, s. 229 24 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-409-02-8
- ^ "Tao-Klarceti: Tarih ve Kültür". 11 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
- ^ a b c d "Güreşen Köyü". YerelNet.org.tr. 8 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2018.