Bem

Bem بم
Şehristan merkezi
Bem Şehrin İran'daki konumu
Ülke	İran
Eyalet	Kirman Eyaleti
Şehristan	Bem şehristanı
Şehristan	Bem merkezî bahşı
Nüfus  (2006)
• Toplam	78.823
Zaman dilimi	UTC+03.30 (IRST)
• Yaz (YSU)	UTC+04.30 (IRST)
Resmî site
Deprem öncesinde Bem.
UNESCO Dünya Mirası
Konum	İran
Kriter	Kültürel: ii, iii, iv, v
Referans	701
Tescil	2004 (28. oturum)
Tehlike	2004 — Günümüz
Bölge	Asya-Pasifik

Bem (Farsça: بم), İran'ın Kirman Eyaleti'nde şehir.

Kendi adını taşıyan Bem şehristanı'nın da idari merkezi olan kent 2003 yılında büyük bir deprem geçirmiştir. Oldukça kurak bir iklime sahip Bem, Lut Çölü'nün güneybatı kıyısında yer alır. Tarihi ve yerel özellikleriyle İran'ın en fazla dikkat çeken kentlerinden birisidir.

Geçmişi ve Bem Kalesi

Parthian döneminde (M.Ö 247- M.S. 224) kurulduğu tahmin edilen ve Pers İmparatorluğu devrinde önemli bir merkez olan şehre 10. yüzyılda gelen Arap seyyah İbn-i Heval, Surat-ul Arz adlı kitabında, şehrin kalesinden ve el dokuması elbiselerinin güzelliğinden bahseder. Şehrin bu el dokuması elbiseleri o kadar meşhurmuş ki kitapta Horasan, Mısır, Irak gibi ülkelere gönderildiği yazılıdır. Perslerin kurduğu şehir Safevi devleti zamanında çok gelişti. Şehir çöl ortasında kurulmasına rağmen, sulama kanalları (künk) sayesinde bugün olduğu kadar eski zamanlarda da bir tarım merkeziydi. Hakim bir kaleye sahip olması da şehrin askeri önemini arttırmıştır.

Şehrin geçmişinde kalesini ayrı bir yere koymak gerekir. Bam Kalesi 6 km² alana kurulu ve 12. yüzyıla tarihlendirilen bir yapıdır. Kerpiçten inşa edilen kalenin içi 13.000 kişinin yaşamını sağlayabileceği kadar büyüktür. 1850 yılına kadar içinde yerleşim bulunan kale, depremde büyük hasar görmüştür.

2000 yıllık bir tarihe sahip Bem Kalesi, dünyanın en büyük kerpiçten inşa edilmiş kompleksi sayılmaktadır. Kerpiç tuğla, saman ve palmiye ağacı dallarının karışımı ile yapılmış kalenin ilk olarak Sasaniler döneminde (224-637) kurulduğu tahmin ediliyor. Günümüze kadar gelen kalıntılardan bir kısmı 12. yüzyıla, diğer bir kısmı ise Safavi dönemine (16-18.yy) aittir. Bu kalıntılar arasında bazı bölümleri sağlam kalmış veya sonradan restore edilmiş kervansaray, okul, cami, sinagog, hamam, elliye yakın dükkânın bulunduğu kapalı çarşı ve pek çok ev bulunuyor. Ayrıca antik kentin en önemli özelliklerinden biri ise şu an kalıntıları yok olsa da yüzyıllar içinde ön İslamiyet, Selçuklu veya Moğol ve Afgan dönemlerinde de mimari bölümlerin eklenmiş olmasıdır.

Safavi döneminde şehir altı kilometre karelik bir alanı kaplıyordu ve şehri 36 tane kule çevreliyordu ve 400'ün üzerinde ev vardı. Halkın %70'i, yani yaklaşık 9000 ile 13.000 kişi kalenin içinde yaşıyordu. Şehir, güneydeki Arap Yarımadası'ndan İslamiyet'in gelişi ile Zerdüşt, Hristiyan, Yahudi ve yoğun olarak Müslümanların yaşadığı çok kültürlü bir yerdi. Hatta burası erken Sassaniler döneminde, Zerdüştlerin ateş tapınağını ziyaret eden hacıların önemli kutsal mekanlarındandı. İpek yolu üzerinde bulunduğu için ticaret ve alışveriş merkeziydi. Ayrıca tekstil ürünleri üretimi ile ünlüydü. İslam dünyasında bu ürünler pek revaçtaydı.

Halk, 19. yüzyılda kale şehri terk etse de askeriye 1932 yılına kadar burayı kullandı. 1938 yılında restorasyon çalışmaları geç de olsa başladı ve 1953 yılında önem kazandı. 1993 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası listesi listesine dahil edildi ve koruma altına alındı.

Ekonomi

Şehrin ekonomisi turizm ve tarıma dayalıdır. Bem ve çevresi, İran'da en çok hurma üretimi yapılan bölgedir. Hurmadan başka narenciye ve pamuk üretimi de önemli seviyededir. Bem, yakınında bulunan Bender Abbas limanı üzerinden hurma, kına ve pamuk ihraç eder.

Bem depremi

Ana madde: 2003 Bam depremi

Şehirde, 26 Aralık 2003 yılında yerel saatle 05.26'da, 6.6 büyüklüğünde bir deprem meydana gelmiş ve şehir büyük oranda zarar görmüştür. 26.000 kişinin öldüğü, 30.000 civarında kişinin yaralandığı deprem sabahın erken saatlerinde meydana geldiği ve yapıların çoğunun dayanıksız malzemeden (kerpiç) yapıldığı için fazla can almıştır.

Ayrıca bakınız

• Bem Kalesi
• 2003 Bam depremi
• Bam Havaalanı

Dış bağlantılar

• (Türkçe) Bem depremi hakkında bir makale www.eies.itu.edu.tr)
• (İngilizce) Kentin haritası (Maplandia) 20 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Travel magazine story on Bam as a tourist destination
• Newspaper item: "The Lost Beauty that was Bam" 5 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• BBC story: "Bam: Jewel of Iranian heritage" 3 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Population figures from World-Gazetteer.com 24 Eylül 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Digital Silk Roads Project – Citadel of Bam. Photos and movies 1 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• To Bam & back by Asghar Riahi 12 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.