Bilirkişi
Bilirkişi, mahkemeler veya idari makamlar tarafından, uzmanlık gerektiren konularda teknik veya bilimsel görüşüne başvurulan kişidir.[1] Bilirkişilik, hukuk sistemlerinde genellikle tarafsız bir uzman tarafından yürütülmesi gereken bir süreç olarak değerlendirilir ve farklı ülkelerde değişen yasal düzenlemelere tabidir.[2]
Bilirkişiler konunun uzmanı kişiler olabileceği gibi, o konu ile ilgili resmi kurum veya özel kuruluşlar da olabilir.
Bilirkişiliğin genel esasları
[değiştir | kaynağı değiştir]Bilirkişilik kurumu, hukuki süreçlerde uzman bilgisi gerektiren teknik veya bilimsel konuların açıklığa kavuşturulmasını amaçlar. Bilirkişiler; tıp, mühendislik, muhasebe, finans, adli bilimler gibi birçok alanda uzmanlaşabilir.[3] Bilirkişilik sisteminin temel esasları şunlardır:
Uzmanlık: Bilirkişinin, atanmış olduğu konuda akademik veya mesleki uzmanlığa sahip olması gerekir.[2]
Tarafsızlık: Bilirkişinin, raporlarını ve görüşlerini objektif ve bağımsız bir şekilde sunması beklenir.[1]
Yazılı rapor hazırlama: Çoğu hukuk sisteminde bilirkişinin görüşü, yazılı rapor şeklinde sunulmak zorundadır.[4]
Mahkemeye yardımcı olma: Bilirkişi, mahkemeye teknik konular hakkında bilgi vererek karar sürecini destekler. Ancak bilirkişi raporu bağlayıcı değildir; nihai karar, hâkime aittir.[1]
Bilirkişilik uygulamaları ve hukuki çerçeve
[değiştir | kaynağı değiştir]Bilirkişilik, hukuk sistemlerine göre farklı şekillerde uygulanır. Anglo-Sakson hukukunda, ABD ve İngiltere'de taraflar, kendi uzman tanıklarını mahkemeye sunabilir. Tarafsız bilirkişi ataması genellikle nadirdir.[1] Kıta Avrupası hukukunda Fransa, Almanya ve İtalya gibi ülkelerde mahkemeler tarafsız bilirkişileri kendileri atar.[2] Uluslararası hukukta ve uluslararası mahkemelerde bilirkişi görüşleri, özellikle ticari davalar ve insan hakları davalarında önemli bir rol oynar.[3]
Ülkelerde bilirkişilik
[değiştir | kaynağı değiştir]![[icon]](/wiki/Dosya:Wiki_letter_w_cropped.svg){kind=small} | Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Türkiye
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkiye’de bilirkişilik, "6754 sayılı Bilirkişilik Kanunu" ile düzenlenmektedir. T.C. Adalet Bakanlığı'na bağlı Bilirkişilik Daire Başkanlığı, bilirkişilerin yetkilendirilmesi ve denetlenmesinden sorumludur.[5] Adli Tıp Kurumu, ülke mahkemelerinin resmi bilirkişilik kurumudur.
Türkiye'de bilirkişinin temel görevleri, mahkemenin belirlediği sorulara bilimsel ve teknik yanıtlar vermek, rapor hazırlamak ve mahkemeye sunulan delilleri teknik açıdan değerlendirmektir.[3]
Bilirkişiler, verdikleri görüşlerden doğabilecek zararlardan sorumludur. Yanıltıcı veya kasıtlı olarak hatalı rapor sunan bilirkişiler hakkında Türk Ceza Kanunu'nun 276. maddesi uyarınca ceza davası açılabilir.[4] Türkiye'de bilirkişiler kendilerine tevdi edilen dava dosyasına ilişkin sunacakları raporda hukuki değerlendirme yapamazlar.[6]
Bilirkişilik sistemi, zaman zaman tarafsızlık, uzmanlık ve rapor kalitesi açısından eleştirilmektedir.[1] Başlıca eleştiriler arasında bilirkişilerin uzmanlık seviyesinin yetersiz olabileceği, raporların mahkemeye olan etkisinin fazla olabileceği, bazı durumlarda bilirkişi raporlarının objektifliğinin sorgulanabileceği vardır.[2]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e Erdoğan, Erdem; Üçüncü, Hilal (2020). "Bilirkişilik Kurumu ve Bilirkişi Raporunun Delil Değerine Hakimin Serbestçe Değerlendirmesi". Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi. 10 (1). ss. 354-387. 7 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi22 Mart 2025.
- ^ a b c d Kaya, Mehmet (2023). Medenî Usûl Hukukunda Bilirkişi Kurumu (PDF) (Yüksek Lisans Tezi).
- ^ a b c Koç, Sermet (2004). "Bilirkişilik ve Adli Tıp Kurumu". TBB Dergisi, 50.
- ^ a b "Bilirkişi Raporlarının Hazırlanmasında Dikkat Edilmesi Gereken Bazı Hususlar". İzmir Bilirkişilik Bölge Kurulu. 2024. 6 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2025.
- ^ "Bilirkişilik Daire Başkanlığı Resmi Web Sitesi". 2 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2025.
- ^ "AYM" (PDF). 22 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Mart 2025.
