Bitcoin'in çevresel etkisi
Bitcoin'in çevresel etkisi kayda değerdir. Bitcoinlerin üretildiği ve işlemlerin onaylandığı süreç olan Bitcoin madenciliği, yüksek enerji tüketimine neden olur ve karbon emisyonları oluşturur, çünkü 2025'te kullanılan elektriğin yaklaşık yarısı fosil yakıtlardan elde edilmiştir. Ayrıca, Bitcoin madenciliği özel bilgisayar donanımlarıyla yapıldığından elektronik atık da ortaya çıkar. Akademisyenler, Bitcoin madenciliğinin rüzgâr ve güneş gibi yenilenebilir enerji kaynaklarından gelen fazla elektriği kullanarak bu enerjilerin gelişimine katkı sağlayabileceğini savunmaktadır. Bitcoin'in çevresel etkisi, düzenleyici kurumların da dikkatini çekmiş ve çeşitli ülkelerde teşviklere ya da kısıtlamalara yol açmıştır.
Sera gazı emisyonları
[değiştir | kaynağı değiştir]Elektrik yoğun bir süreç olarak madencilik
[değiştir | kaynağı değiştir]
Bitcoin madenciliği, son derece elektrik tüketen bir emek ispatı sürecidir.[1][2] Madenciler, her 10 dakikada bir oluşturulan bloğu ilk çözen olmak için özel yazılımlar çalıştırarak birbirleriyle yarışırlar ve karşılığında Bitcoin ödülü kazanırlar.[3] Daha iyi enerji verimliliğine sahip olan hisse ispatı protokolüne geçiş, Bitcoin'in mevcut sistemine sürdürülebilir bir alternatif ve çevresel sorunlarına olası bir çözüm olarak tanımlanmıştır.[2] Ancak Bitcoin savunucuları, ağın güvenliğini sağlamak için emek ispatının gerekli olduğunu savunarak bu değişime karşı çıkmaktadır.[4]
Bitcoin madenciliğinin dağınık yapısı, araştırmacıların madencilerin konumunu ve elektrik kullanımını belirlemesini zorlaştırır. Bu nedenle, enerji tüketimini karbon emisyonlarına çevirmek zordur.[5] 2025 itibarıyla, Cambridge Alternatif Finans Merkezi (CCAF) tarafından hakemli olmayan bir çalışmada, Bitcoin'in yıllık 138 TWh (500 PJ) enerji tükettiği tahmin edilmiştir. Bu, dünya elektrik tüketiminin %0,5'ine ve yıllık 39,8 Mt CO2 sera gazı emisyonuna denk gelmektedir; bu oran küresel emisyonların %0,08'ine karşılık gelir ve Slovakya'nın yıllık emisyonlarıyla kıyaslanabilir düzeydedir.[6]
Bitcoin madenciliğinde enerji karması
[değiştir | kaynağı değiştir]2021'e kadar, Bitcoin madenciliğinin büyük bir bölümü Çin'de gerçekleştiriliyordu.[3] Çinli madenciler, sonbaharın sonundan ilkbaharın sonuna kadar Sincan ve İç Moğolistan gibi ucuz kömür enerjisine dayalı bölgelerde faaliyet gösteriyor, Mayıs ile Ekim ayları arasında ise düşük maliyetli hidroelektrik kapasitesinin yüksek olduğu Siçuan ve Yünnan gibi bölgelere göç ediyorlardı.[7] Çin'in Haziran 2021'de Bitcoin madenciliğini yasaklamasının ardından madencilik operasyonları başka ülkelere taşındı.[3] Ağustos 2021 itibarıyla madencilik faaliyetlerinin %35'i ABD'de, %18'i Kazakistan'da ve %11'i Rusya'da yoğunlaştı.[8] Scientific Reports dergisinde yayımlanan bir çalışmaya göre, 2016-2021 arasında çıkarılan her bir ABD doları değerindeki Bitcoin, ortalama 35 sentlik iklim zararı yaratmıştır. Bu rakam kömür için 95 sent, benzin için 41 sent, sığır eti için 33 sent, altın madenciliği için 4 senttir.[9] Çin'deki kömürden Kazakistan'daki kömüre geçiş, Bitcoin'in karbon ayak izini artırmıştır. Çünkü Kazakistan'daki santraller, kömür türleri arasında en yüksek karbon içeriğine sahip olan taş kömürü kullanmaktadır.[7] Yasağa rağmen, gizli madencilik faaliyetleri zamanla Çin'e geri dönmüş ve 2022 itibarıyla Çin, küresel hash oranının %21'ini oluşturmuştur.[10]
Bitcoin'in çevresel etkisi yalnızca temiz enerji kaynakları kullanılarak azaltılabilir.[11] 2023'te Bloomberg Terminal için yazan kripto analisti Jamie Coutts, küresel Bitcoin madenciliği kaynaklarının yaklaşık yarısının yenilenebilir enerji olduğunu belirtmiştir.[12] Öte yandan, kâr amacı gütmeyen teknoloji şirketi WattTime tarafından yapılan bir araştırmaya göre, ABD'deki madenciler kullandıkları elektriğin %54'ünü fosil yakıtlardan sağlamaktadır.[4] Avrupa Menkul Kıymetler ve Piyasalar Otoritesi ile Avrupa Merkez Bankası, madencilikte yenilenebilir enerjinin kullanılmasının, genel halk için temiz enerji arzını kısıtlayabileceğini öne sürmektedir.[1][13][14] 2025 itibarıyla Cambridge Alternatif Finans Merkezi'ne (CCAF) göre madencilikte kullanılan başlıca enerji kaynakları şu şekildedir: yenilenebilir enerji (%43), doğalgaz (%38), nükleer enerji (%10) ve kömür (%9).[6]
Bitcoin madenciliği sektörü, rüzgâr ve güneş enerjisi şirketleri için fırsatlar yarattıklarını savunarak,[15] Bitcoin'in çevresel, sosyal ve yönetişim yatırımı olup olamayacağı yönünde bir tartışma başlatmıştır.[16] 2023'te ACS Sustainable Chemistry & Engineering dergisinde yayımlanan bir makale, rüzgâr ve güneş gibi Değişken yenilenebilir enerji kaynaklarından gelen fazla elektriğin Bitcoin madenciliğine yönlendirilmesinin, elektrik kesintini azaltabileceğini, şebeke dengesini sağlamaya yardımcı olabileceğini ve yenilenebilir enerji santrallerinin kârlılığını artırabileceğini ileri sürmüştür. Bu da sürdürülebilir enerji geçişini hızlandırabilir ve Bitcoin'in karbon ayak izini azaltabilir.[17] 2023'te Resource and Energy Economics dergisinde yayımlanan bir derleme de benzer şekilde, Bitcoin madenciliğinin yenilenebilir enerji kapasitesini artırabileceğini ancak aynı zamanda karbon emisyonlarını da artırabileceğini ve talep yanıtını sağlamak için Bitcoin madenciliğinin çevresel etkisini büyük ölçüde azaltabileceğini belirtmiştir.[18] 2023 ve 2024'te Fengqi You tarafından yürütülen iki çalışmaya göre, şebekeye henüz entegre edilmemiş rüzgâr veya güneş enerjisi santrallerinin ticaret öncesi aşamalarında, bu elektriğin Bitcoin madenciliği için kullanılması ek kâr sağlayabilir. Bu da yenilenebilir enerji gelişimini destekleyebilir ve iklim değişikliğiyle mücadeleye katkı sağlayabilir.[19][20] You'nun 2024'te Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America dergisinde yayımladığı başka bir çalışmada ise, yeşil hidrojen altyapısının Bitcoin madenciliğiyle eşleştirilmesinin güneş ve rüzgâr enerjisi kurulumlarının hızlandırılmasını sağlayabileceği gösterilmiştir.[21][22] 2024'te Heliyon dergisinde yayımlanan başka bir çalışmada, güneş enerjisiyle çalışan bir Bitcoin madenciliği sisteminin yatırım geri dönüş süresinin yalnızca 3,5 yıl olduğu, oysa bu elektriğin şebekeye satılmasının geri dönüş süresinin 8,1 yıl olduğu ve bu yöntemin yılda 50.000 ton CO2 emisyonunu önleyebileceği hesaplanmıştır.[23] Çalışmanın yazarları, hisse kanıtı algoritmasına sahip kripto paraların bu tür teşvikler sağlayamadığını da not etmiştir.[23]
Metan emisyonları
[değiştir | kaynağı değiştir]Bitcoin, bazen doğrudan atmosfere salınan ya da yakılarak bertaraf edilen, ham petrol sondajı sırasında ortaya çıkan metan açısından zengin bir yan ürün olan ilişkili petrol gazından (APG) üretilen elektrik aracılığıyla da madencilikle çıkarılmıştır.[24] Metan, küresel ısınma potansiyeli CO
2'ye göre 28 ila 36 kat daha yüksek olan bir sera gazıdır.[25] APG jeneratörleri, yalnızca yakmaya göre daha fazla metanı CO
2'ye dönüştürdüğünden, APG'nin sera etkisine katkısını azaltır, fakat bu uygulama yine de çevreye zarar verir.[25] Alevle yakmanın yasak olduğu yerlerde bu yöntem, petrol kuyularının çalışmaya devam edebilmesini sağlayarak maliyetleri düşürmekte ve fosil yakıtların kullanımdan kaldırılmasını geciktirmektedir.[25] 2022'de ExxonMobil ile yürütülen bir pilot projeyi değerlendiren siyaset bilimci Paasha Mahdavi, bu sürecin petrol şirketlerine gaz kaçaklarını satarak daha düşük emisyon raporlamalarına imkân tanıyabileceğini; bunun sonucunda şirketlerin sorumluluğu alıcılara devredip gerçek bir emisyon azaltım taahhüdünden kaçınmalarına olanak tanıyabileceğini ifade etmiştir.[26] 2024'te, Journal of Cleaner Production dergisinde yayımlanan bir makaleye göre ise Bitcoin madenciliği, çöp sahalarındaki metan gazının azaltılmasına yönelik projeleri finanse etme potansiyeline sahiptir.
[27]
Diğer ödeme sistemleriyle karşılaştırılması
[değiştir | kaynağı değiştir]2023'te Ecological Economics dergisinde yayımlanan bir araştırmada, Uluslararası Para Fonu (IMF) araştırmacıları küresel ödeme sistemlerinin, dünya elektrik tüketiminin yaklaşık %0,2'sini oluşturduğunu belirtmiş, bu tüketimin Portekiz veya Bangladeş'in yıllık tüketimine eşdeğer olduğunu ifade etmiştir.[28] Bitcoin için, her işlem başına enerji tüketimi yaklaşık 500 kWh olarak tahmin edilmektedir. Bu oran, kredi kartlarının 0,001 kWh'lik tüketimiyle karşılaştırıldığında çok yüksektir (bu rakam, ödemeyi alan tarafın bankasının tüketimini kapsamaz).[28] Ancak, Bitcoin'in enerji tüketimi işlem sayısına doğrudan bağlı değildir. Lightning Network gibi 2. katman çözümleri ve toplu işleme yöntemleri sayesinde, zincir üzerindeki işlem sayısının çok üzerinde ödeme işlenebilmektedir.[28][29] Örneğin, 2022'de Bitcoin yılda 100 milyon işlem gerçekleştirmiş, ancak bu işlemler 250 milyon ödemeyi temsil etmiştir.[28]
Elektronik atıklar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Bitcoin'ler genellikle yalnızca Bitcoin madenciliği amacıyla kullanılan uygulamaya özel tümleşik devreler adı verilen özel donanımlarda üretilir. Bu donanımların başka bir kullanım alanı bulunmaz.[30] Bitcoin ağının işlem gücünde sürekli artış olması nedeniyle, 2021'de yapılan bir çalışmada, madencilik cihazlarının ortalama ömrünün 1,3 yıl olduğu ve bu sürenin sonunda artık kârlı olmadığı için değiştirilmeleri gerektiği belirtilmiştir. Bu durum, ciddi miktarda elektronik atık oluşumuna yol açmaktadır.[30] Aynı çalışmada, Bitcoin madenciliğinden kaynaklanan yıllık elektronik atığın 30.000 tonun üzerinde olduğu (bu miktar, Hollanda'nın küçük bilişim ekipmanı atığına eşdeğer) ve her bir işlemin ortalama 272 g (9,6 oz) elektronik atık oluşturduğu tahmin edilmiştir.[30] Ancak 2024'te yapılan bir sistematik inceleme, bu tahmini eleştirmiş; piyasa satışları ve halka arz verileri temel alınarak, madencilik donanımının ömrünün 4-5 yıl olduğunu ileri sürmüştür.[31] CCAF'ye göre ise, 2024'te e-atık miktarı çok daha düşüktür ve yıllık yaklaşık 2.300 ton olarak tahmin edilmektedir; çünkü donanımların %87'si geri dönüştürülmekte, satılmakta veya yeniden kullanılmaktadır.[6]
Su ayak izi
[değiştir | kaynağı değiştir]2023'te yayımlanan, hakemli olmayan bir yoruma göre Bitcoin'in su ayak izi, hem doğrudan madencilik tesislerinde tüketilen su hem de elektrik üretimi sırasında dolaylı olarak tüketilen su nedeniyle, 2021'de 1.600 gigalitre (5,7×1010 cu ft) olmuştur.[32] Yazar, bu su tüketiminin daldırma soğutma sistemleri ve tatlı su gerektirmeyen enerji kaynakları (örneğin rüzgâr, güneş ve kuru soğutmalı termoelektrik üretim sistemleri) kullanılarak azaltılabileceğini belirtmiştir.[32]
Düzenleyici tepkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Çin'in 2021'deki bitcoin madenciliği yasağı, kısmen yasadışı kömür madenciliğindeki rolü ve çevresel endişeler nedeniyle alınmıştır.[33][34]
Eylül 2022'de ABD Bilim ve Teknoloji Politikası Ofisi, elektrik kullanımı, sera gazı emisyonları ve e-atıklar hakkında daha fazla şeffaflık sağlanması gerektiğini vurgulamıştır.[35] Kasım 2022'de ise ABD Çevre Koruma Ajansı, kripto para madenciliğinin iklim üzerindeki etkileri üzerine çalışmalar yürüttüğünü açıklamıştır.[36] New York eyaleti, çevresel kaygıları gerekçe göstererek iki yıllık bir moratoryum ile yeni fosil yakıtla çalışan madencilik tesislerini yasaklamıştır.[25] Buna karşılık, Iowa, Kentucky, Montana, Pensilvanya, Rhode Island, Teksas ve Wyoming eyaletleri, Bitcoin madenciliğini vergi indirimleriyle teşvik etmektedir.[25][37] Özellikle Teksas, alevlenmiş gazdan kaynaklanan metan emisyonlarını azaltmak amacıyla Bitcoin madenciliğini desteklemektedir.[37] Ocak 2024'te ABD Enerji Bilgi İdaresi, kripto para madencilerinin enerji kullanımına ilişkin zorunlu bir anket başlatmış; ancak bu uygulama, Teksas Batı Bölge Mahkemesi'nde madenciler tarafından açılan davada başarıyla itiraz edilmesi üzerine bir ay sonra askıya alınmıştır.[38]
Kanada'da, sektörün artan talebi ve yenilenebilir elektriğin daha verimli kullanılması gerektiği endişesiyle Manitoba ve Britanya Kolumbiyası eyaletleri, 2022 sonlarında Bitcoin madencilik tesislerinin hidroelektrik şebekesine yeni bağlantılarını 18 aylığına duraklatmıştır. Bu süreçte Hydro-Québec, Bitcoin madencileri için fiyatları artırmış ve kullanımı sınırlamıştır.[39]
Ekim 2022'de, küresel enerji krizi nedeniyle Avrupa Komisyonu, üye devletlere kripto varlık madencilerinin elektrik tüketimini azaltmaları ve vergi indirimi gibi teşvikleri sonlandırmaları yönünde çağrıda bulunmuştur.[40]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Huang, Jon; O'Neill, Claire; Tabuchi, Hiroko (3 Eylül 2021). "Bitcoin Uses More Electricity Than Many Countries. How Is That Possible?". The New York Times. ISSN 0362-4331. 17 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2022.
- ^ a b Wendl, Moritz; Doan, My Hanh; Sassen, Remmer (15 Ocak 2023). "The environmental impact of cryptocurrencies using proof of work and proof of stake consensus algorithms: A systematic review". Journal of Environmental Management. 326 (Pt A): 116530. Bibcode:2023JEnvM.32616530W. doi:10.1016/j.jenvman.2022.116530. ISSN 0301-4797. PMID 36372031. 18 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi18 Kasım 2023.
- ^ a b c de Vries et al. 2022, s. 498.
- ^ a b Dance, Gabriel J. X.; Wallace, Tim; Levitt, Zach (10 Nisan 2023). "The Real-World Costs of the Digital Race for Bitcoin". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 10 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2023.
- ^ Neumueller, Alexander (31 Ağustos 2023). "Bitcoin electricity consumption: an improved assessment". Cambridge Judge Business School (İngilizce). 7 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2023.
- ^ a b c "Cambridge Digital Mining Industry Report: Global Operations, Sentiment, and Energy Use - CCAF publications". Cambridge Judge Business School (İngilizce). 29 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2025.
- ^ a b de Vries et al. 2022, s. 499.
- ^ de Vries et al. 2022, Data S1.
- ^ Jones, Benjamin A.; Goodkind, Andrew L.; Berrens, Robert P. (29 Eylül 2022). "Economic estimation of Bitcoin mining's climate damages demonstrates closer resemblance to digital crude than digital gold". Scientific Reports (İngilizce). 12 (1): 14512. Bibcode:2022NatSR..1214512J. doi:10.1038/s41598-022-18686-8. ISSN 2045-2322. PMC 9522801
. PMID 36175441.
- ^ Akhtar, Tanzeel; Shukla, Sidhartha (17 Mayıs 2022). "China Makes a Comeback in Bitcoin Mining Despite Government Ban". Bloomberg News (İngilizce). 1 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2023.
- ^ de Vries et al. 2022, ss. 501-502.
- ^ Coutts, Jamie Douglas (14 Eylül 2023). "Bitcoin and the Energy Debate: Bitcoin's Energy Narrative Reverses as Sustainables Exceed 50%". Bloomberg Terminal.
- ^ Szalay, Eva (19 Ocak 2022). "EU should ban energy-intensive mode of crypto mining, regulator says". Financial Times. 2 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2022.
- ^ Gschossmann, Isabella; van der Kraaij, Anton; Benoit, Pierre-Loïc; Rocher, Emmanuel (11 Temmuz 2022). "Mining the environment – is climate risk priced into crypto-assets?". Macroprudential Bulletin (İngilizce). European Central Bank (18). 26 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi26 Ekim 2022.
- ^ Yaffe-Bellany, David (22 Mart 2022). "Bitcoin Miners Want to Recast Themselves as Eco-Friendly". The New York Times. 5 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2023.
- ^ Mundy, Simon; Yoshida, Kaori (12 Aralık 2023). "COP28: The struggle to say 'fossil fuels' out loud". Financial Times. 2 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2025.
- ^ Velický, Matěj (27 Şubat 2023). "Renewable Energy Transition Facilitated by Bitcoin". ACS Sustainable Chemistry & Engineering (İngilizce). 11 (8): 3160-3169. doi:10.1021/acssuschemeng.2c06077. ISSN 2168-0485.
- ^ Bruno, August; Weber, Paige; Yates, Andrew J. (August 2023). "Can Bitcoin mining increase renewable electricity capacity?". Resource and Energy Economics. 74: 101376. Bibcode:2023REEco..7401376B. doi:10.1016/j.reseneeco.2023.101376. hdl:10419/266008. ISSN 0928-7655.
- ^ Lal, Apoorv; Zhu, Jesse; You, Fengqi (13 Kasım 2023). "From Mining to Mitigation: How Bitcoin Can Support Renewable Energy Development and Climate Action". ACS Sustainable Chemistry & Engineering (İngilizce). 11 (45): 16330-16340. doi:10.1021/acssuschemeng.3c05445. ISSN 2168-0485. 23 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi23 Kasım 2023.
- ^ Lal, Apoorv; Niaz, Haider; Liu, J. Jay; You, Fengqi (1 Şubat 2024). "Can bitcoin mining empower energy transition and fuel sustainable development goals in the US?". Journal of Cleaner Production (İngilizce). 439: 140799. Bibcode:2024JCPro.43940799L. doi:10.1016/j.jclepro.2024.140799. 27 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi22 Mayıs 2025.
- ^ Lal, Apoorv; You, Fengqi (2 Nisan 2024). "Climate sustainability through a dynamic duo: Green hydrogen and crypto driving energy transition and decarbonization". Proceedings of the National Academy of Sciences (İngilizce). 121 (14): e2313911121. Bibcode:2024PNAS..12113911L. doi:10.1073/pnas.2313911121. ISSN 0027-8424. PMC 10998610 . PMID 38527203.
- ^ "Crypto, green hydrogen form 'dynamic duo' to thwart climate change". Cornell Chronicle (İngilizce). 23 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2024.
- ^ a b Hakimi, Ali; Pazuki, Mohammad-Mahdi; Salimi, Mohsen; Amidpour, Majid (30 Kasım 2024). "Renewable energy and cryptocurrency: A dual approach to economic viability and environmental sustainability". Heliyon (İngilizce). 10 (22). doi:10.1016/j.heliyon.2024.e39765. ISSN 2405-8440. PMC 11693900 . 2 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi22 Mayıs 2025.
- ^ Lorenzato, Gianni; Tordo, Silvana; Howells, Huw Martyn; Berg, Berend van den (20 Mayıs 2022). Financing Solutions to Reduce Natural Gas Flaring and Methane Emissions (İngilizce). Dünya Bankası. ss. 98-104. ISBN 978-1-4648-1850-9. 21 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2023.
- ^ a b c d e Stoll, Christian; Klaaßen, Lena; Gallersdörfer, Ulrich; Neumüller, Alexander (June 2023). Climate Impacts of Bitcoin Mining in the U.S. Working Paper Series. MIT Center for Energy and Environmental Policy Research. 18 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2023.
- ^ Calma, Justine (4 Nisan 2022). "Why fossil fuel companies see green in Bitcoin mining projects / And why it's risky business". The Verge. 31 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2023.
- ^ Rudd, Murray A.; Jones, Matthew; Sechrest, Daniel; Batten, Daniel; Porter, Dennis (28 Ağustos 2024). "An integrated landfill gas-to-energy and Bitcoin mining framework". Journal of Cleaner Production (İngilizce): 143516. doi:10.1016/j.jclepro.2024.143516. 16 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi22 Mayıs 2025.
- ^ a b c d Agur, Itai; Lavayssière, Xavier; Villegas Bauer, Germán; Deodoro, Jose; Martinez Peria, Soledad; Sandri, Damiano; Tourpe, Hervé (Ekim 2023). "Lessons from crypto assets for the design of energy efficient digital currencies". Ecological Economics (İngilizce). 212: 107888. Bibcode:2023EcoEc.21207888A. doi:10.1016/j.ecolecon.2023.107888. 11 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi25 Kasım 2023.
- ^ Heinonen, Henri T.; Semenov, Alexander; Veijalainen, Jari; Hamalainen, Timo (14 Temmuz 2022). "A Survey on Technologies Which Make Bitcoin Greener or More Justified". IEEE Access. 10: 74792-74814. Bibcode:2022IEEEA..1074792H. doi:10.1109/ACCESS.2022.3190891.
- ^ a b c de Vries, Alex; Stoll, Christian (December 2021). "Bitcoin's growing e-waste problem". Resources, Conservation and Recycling. 175: 105901. Bibcode:2021RCR...17505901D. doi:10.1016/j.resconrec.2021.105901. ISSN 0921-3449. 23 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi6 Ekim 2022.
- ^ Sai, Ashish Rajendra; Vranken, Harald (2024). "Promoting rigor in blockchain energy and environmental footprint research: A systematic literature review". Blockchain: Research and Applications. 5 (1): 100169. doi:10.1016/j.bcra.2023.100169. ISSN 2096-7209.
- ^ a b de Vries, Alex (29 Kasım 2023). "Bitcoin's growing water footprint". Cell Reports Sustainability. 1. doi:10.1016/j.crsus.2023.100004.
- ^ "China's Crypto Mining Crackdown Followed Deadly Coal Accidents". Bloomberg.com (İngilizce). 26 Mayıs 2021. 25 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2023.
- ^ Zhu, Mingzhe (15 Nisan 2023). "The 'bitcoin judgements' in China: Promoting climate awareness by judicial reasoning?". Review of European, Comparative & International Environmental Law (İngilizce). 32 (1): 158-162. doi:10.1111/reel.12496. ISSN 2050-0386. 13 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi22 Mayıs 2025.
- ^ OSTP (8 Eylül 2022), Climate and Energy Implications of Crypto-Assets in the United States (PDF), Beyaz Saray Bilim ve Teknoloji Politikası Ofisi, 5 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)28 Aralık 2022
- ^ Lee, Stephen (21 Kasım 2022). "EPA Acknowledges Plans to Look at Crypto Energy Usage, Emissions". Bloomberg Law (İngilizce). 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2023.
- ^ a b Bologna, Michael J. "Texas Offers New Tax Benefit to Attract Bitcoin Miners". Bloomberg Tax (İngilizce). 12 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2023.
- ^ "EIA to temporarily suspend bitcoin miner survey after lawsuit -court document". Reuters. 23 Şubat 2024. 28 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2025.
- ^ Paas-Lang, Christian (18 Mart 2023). "Crypto at a crossroads: Some provinces are wary of the technology's vast appetite for electricity". Canadian Broadcasting Corporation. 4 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2023.
- ^ Dekeyrel, Simon; Fessler, Melanie (27 Eylül 2023). "Digitalisation: an enabler for the clean energy transition". Journal of Energy & Natural Resources Law (İngilizce). 42 (2): 185-209. doi:10.1080/02646811.2023.2254103. ISSN 0264-6811. 11 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi11 Aralık 2023.
Alıntı yapılan eserler
[değiştir | kaynağı değiştir]- de Vries, Alex; Gallersdörfer, Ulrich; Klaaßen, Lena; Stoll, Christian (16 Mart 2022). "Revisiting Bitcoin's carbon footprint". Joule. 6 (3): 498-502. Bibcode:2022Joule...6..498D. doi:10.1016/j.joule.2022.02.005. ISSN 2542-4351.