Boğdan Sarayı
 Günümüze ulaşan kalıntısı | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Durum | Yıkılmış |
| Tür | Saray |
| Mimari tarz | Bizans |
| Konum | İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Koordinatlar | 41°01′47″K 28°56′32″D / 41.02972°K 28.94222°D |
Boğdan Sarayı, Türkiye'nin İstanbul kentinde bulunan eski bir saraydı. Bizans döneminde inşa edilen yapının orijinal adanışı bilinmemektedir. Osmanlı döneminde, Miralı Nikolaos'a adanan küçük yapı, Ayos Nikolaos tu Bogdansarayi (Ἅγιος Νικόλαος τοῦ Βογδανσαράγι) olarak biliniyordu[1][2] ve Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı Moldovalı hospodarın elçiliğinin Bâb-ı Âli'deki ikametgâhının bir parçasıydı.[1][2] Yer üstündeki kısımları neredeyse tamamen kaybolmuş olan bina, Konstantinopolis'teki Bizans mimarisinin küçük bir örneğidir.
Konumu
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kilisenin kalıntıları İstanbul'un Fatih ilçesinde, Salmatomruk semtinde, Edirnekapı'ya çok uzak olmayan, Kariye müzesinin 250 m doğusunda ve Kefeli Camii'nin 100 m kuzeyinde bulunmaktadır, ikisi de eski Bizans dini yapılarıdır.[1] Yapının çevresi, 2012 itibarıyla bir lastikçi dükkanı olarak kullanılmaktaydı.[3] 2022 yılında ilçe belediyesinin girişimiyle kalıntının çevresi kamulaştırılarak çocuk parkı haline getirilmiştir.[4]
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Bizans dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Bina, Haliç'e bakan Konstantinopolis'in altıncı tepesinin yamacına inşa edilmiştir. Bizans dönemindeki yapı hakkında hiçbir şey bilinmemektedir, ancak konumu nedeniyle büyük olasılıkla Kayadaki Vaftizci Yahya Manastırı'nın (Ἅγιος Ιωάννης Πρόδρομος ἐν τῇ Πὲτρα, pr. "Ayos Yoannis Prodromos en ti Petra") bir ekiydi, Konstantinopolis'in en büyük manastırlarından biriydi ve diğer kalıntıların yanı sıra İsa'nın Çilesi'nin aletleri de burada saklanıyordu.[5] Bununla birlikte, küçük boyutları nedeniyle binanın manastırın katholikonu (ana kilisesi) olması olası değildir.[5] Bazı kaynaklara göre, Komnenoslar döneminde, on ikinci yüzyılda inşa edilmiştir,[1][6] bazılarına göre ise on dördüncü yüzyılda bir Palaiologos vakfıdır.[2] Kuzey-güney yönü, başlangıçta bir kilise olarak değil, bir cenaze şapeli olarak inşa edildiğini göstermektedir.[1][2]
Osmanlı dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]
1453'te İstanbul'un fethinden sonra, 16. yüzyılda şapel, Boğdan voyvodası/hospodarının İstanbul'daki elçilerini ağırlamak için satın aldığı büyük arazi arazisinin bir parçası haline geldi ve buna göre Boğdan Sarayı olarak adlandırıldı.[1][6][7] Bu açıdan, bir patrici evinin özel şapeli olarak kullanımı Osmanlı şehrinde nadir görülen bir durumdur. 18. yüzyılın başlarında kompleks yüksek sınır duvarı onu yangınlardan koruduğu için gözde bir mülk olduğundan padişah tarafından birkaç yabancı elçinin ikametgahı olarak kiralandı, bunların arasında sırasıyla 1634 ve 1657-58'de İstanbul'da ikamet eden Osmanlı Babıali'ndeki İsveç elçileri P. Strasburg ve C. Rolomb da vardı.[2] Haziran 1760'ta Fenerli John Kallimahes, bunu Aynoroz Dağı'ndaki Rus St. Pantaleon manastırına bağışladı.[5] Kompleks 1784 yangınında yandı ve sonrasında arazi sadece bir pazar bahçesi olarak kullanıldı.[2] Kilisenin Aynoroz manastırına ait olduğu, Ocak 1795 ve Ağustos 1814'te Kallimahes'in akrabaları tarafından tekrar doğrulandı, ancak Rus rahipler muhtemelen Rus İmparatorluğu ile Bâb-ı Âli arasındaki savaş hali nedeniyle kilisenin restorasyonuna pek ilgi göstermediler.[5] 19. yüzyılda yapı giderek çürüdü ve 1894 İstanbul depreminden sonra harabeye döndü. 1918'de bir Alman arkeolog gizli kazılar yaptı ve mezar odasında üç isimsiz mezar buldu.[5] 20. yüzyılın ikinci yarısında binanın kalıntıları bir gecekonduya çevrilmişti ve günümüzde bir lastik dükkanının içinde yattıklarından bunlara erişim neredeyse imkansızdır.[8] 2012 itibarıyla yer üstündeki kısımlar neredeyse yok oldu ve yalnızca mezar odası hâlâ varlığını sürdürüyor.[5]
Mimarisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Yapı, kenarları 6,20 m ve 3,50 m olan dikdörtgen bir plana sahipti ve başlangıçta yer üstü bir şapel ve yer altı bir mezar odasından oluşan iki kattan oluşuyordu.[2] Şapel, duvarlar boyunca iki enine kemer üzerinde ısrar eden pandantifli bir kubbe ile örtülüydü ve kuzeye doğru bir Bema ve dışarıdan nişlerle süslenmiş çokgen bir apsis ile sonlanıyordu; mezar odası ise beşik tonozla örtülüydü ve basit bir apsisi vardı.[2] Yapının tuğla işi, üç veya dört sıra beyaz taştan oluşan sıraların bir sıra kırmızı tuğla ile dönüşümlü olarak kullanılmasından oluşuyordu ve geç Bizans dönemine özgü kromatik bir etki elde ediyordu. Kuzey-güney yönelimi, Konstantinopolis'teki kiliseler neredeyse her zaman doğu-batı yönünde olduğundan, binanın bir kiliseden ziyade bir cenaze şapeli olarak kullanıldığını düşündürmektedir. Yapıya dik duvar kalıntılarının geçmişte var olduğu doğrulanmış olması, bunun daha büyük bir kompleksin, büyük olasılıkla Konstantinopolis'in en büyük manastırlarından biri olan Petra'lı Aziz John Manastırı'nın bir parçası olma olasılığını göstermektedir.[2]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Genel
- Janin, Raymond (1953). La Géographie Ecclésiastique de l'Empire Byzantin. 1. Part: Le Siège de Constantinople et le Patriarcat Oecuménique. 3rd Vol. : Les Églises et les Monastères (Fransızca). Paris: Institut Français d'Etudes Byzantines.
- King, Charles (1999). The Moldovans: Romania, Russia, and the politics of culture. Stanford: Hoover Institution Press. ISBN 978-0817997922.
- Mamboury, Ernest (1953). The Tourists' Istanbul. İstanbul: Çituri Biraderler Basımevi.
- Müller-Wiener, Wolfgang (1977). Bildlexikon zur Topographie Istanbuls: Byzantion, Konstantinupolis, Istanbul bis zum Beginn d. 17 Jh (Almanca). Tübingen: Wasmuth. ISBN 9783803010223.
- Özel
- ^ a b c d e f Janin (1953), p. 384
- ^ a b c d e f g h i Müller-Wiener (1977), p. 108.
- ^ "700 yıllık şapelin lastik deposu olarak kullanıldığı ortaya çıktı". www.trthaber.com. 6 Aralık 2020. 6 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2025.
- ^ "Boğdan Sarayı Kalıntı Alanının Çevre Düzenleme Projesi" (PDF). Fatih Belediyesi. 11 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)11 Ocak 2025.
- ^ a b c d e f Janin (1953), p. 385
- ^ a b Mamboury (1953), p. 255
- ^ G. Balş, Buletinul Comisiunii Monumentelor Istorice, București, 1916, p.10.
- ^ King (1999), s. 17
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
OpenStreetMap'te Boğdan Sarayı ile ilgili coğrafi veriler
| Otorite kontrolü |
|
|---|