Börçigin

Börçigin ᠪᠣᠷᠵᠢᠭᠢᠨ Moğolca: Боржигин
Ülke	Moğol İmparatorluğu, Kuzey Yuan Hanedanı, Moğolistan
Aktif bölge(ler)	Moğolistan, Rusya, Orta Asya, İran ve Çin
Köken yeri	Hamag Moğol
Kuruluş	y. 900
Kurucu	Bodonçir
Devriliş	1930
Son hükümdar	Şahin Giray (Avrupa'da) Maksut Şah (Asya'da)
Unvan(lar)	Kağan, Han, Noyan, Çar
Alt kolları	Cucidler (Giraylar, Şeybânîler, Töre), Yuan, Hülagü Hanedanı, Çağatay Hanedanı

Börçigin (Moğolca: Боржигин, Borçigin; Çince: 博爾濟吉特; pinyin: Bó'ěrjìjítè Eski Türkçe: Börü Tegin), Cengiz Han ve ardıllarının üyesi olduğu boydur. Ayrıca "Altan Urug" (Moğolca: Алтан ураг), yani "altın soy" ve Munkak olarak da bilinir.

Esasen Bodonçar'ın sülalesi için kullanılan Börçigin adı, Moğol İmparatorluğu kurulduktan sonra Kiyat boyundan sadece Cengiz, Cuci Kasar, Kaçiun ve Temüge Oççigin olmak üzere dört kardeşin sülalesinden gelenler ("Altan Uruk") için kullanılmaya başlamıştır.

1271'de Cengiz Han'ın torunu olan Kubilay Han Çin'de Yuan Hanedanını kurdu. Börçiginler 14. yüzyılın büyük bölümü boyunca da Moğol İmparatorluğu'nda, Çin'de ve Asya'nın diğer kısımlarında hüküm sürdüler. 1368'de Togan Timur yönetimindeyken Börçiginler Çin hakimiyetini kaybettiler ama aile mensupları 17. yüzyıla kadar Moğolistan'ı yönetmeye devam etmiştirler ve Çin'in Kin Hanedanı'ndaki 49 Moğol sancağının en güçlüsüydüler. Börçigin günümüz Moğolistan'ında yaygın bir soyadıdır.

Âl-i Cengiz

Ana madde: Cengiz Han Soyu

Cengiz Han Soyu'nun izlerini özellikle Orta Asya'da bulmak mümkündür. Onun dört oğlu ve onun hemen ardından gelen vârisleri adları ve yaptıklarıyla şöhret sahibidirler. Daha sonraki Asyalı hükümdarlar çürük dayanaklarla kendilerini bu soydan gelmiş göstermeye çalışmışlardır. 14. yüzyılda geçerli kaynaklar (ki bunlar büyük oranda Reşidüddin'e ve diğer Arap tarihçilerine dayanmaktaydı) bu konuda bilgi verememektedir. Genbilimsel DNA testinin yakın zamanda gördüğü revaçla birlikte daha çok insan bu büyük Kağan'ın soyundan geldiğini iddia etmeye başlamıştır.

Cengiz Han soyundan inen Asya hanedanları arasında şunlar vardır: Çin'de Yuan Hanedanı, İran'da İlhanlılar, Deşt-i Kıpçak'ta Altın Ordu (Cuci ulusu), Kuzey Asya ve Orta Asya'da Sibir Hanlığı, Şeybânî Hanlığı ve Astrahan Hanlığı Cungarya ve Altaylarda Ögeday Hanlığı. Kural olarak Cengiz soyu Tatar politikalarında çok büyük önem arz ediyordu.

Örneğin Mamay Mirza yetkisini kukla hanlar eliyle kullanabiliyor ama kendisi Cengiz soyundan gelmediği için han unvanını kullanamıyordu.

dipnot: Börçigin; Börü Tigin'den türemiş olup "kurt prens" anlamına gelir.

Güncel ilgisi

Boy teşkilatlanmasının 20. yüzyılda uygulanan bir bağı kalmamıştır ama hâlen pek çok Moğol için bir şeref ve gurur meselesi sayılmaktadır. 1920'lerde komünist rejim boy adlarının kullanılmasını yasaklamıştı. Bu yasak 1997'de yürürlükten kaldırıldığında ailelerin çoğunluğu boy bağları hakkındaki bilgilerini yitirmişlerdi. Bu nedenle de aşırı sayıda aile nüfus kaydını en prestijli boy ismi olan Börçigin mensubu olarak yapmıştır ki bunların pek çoğunun tarihi bir temeli yoktur.

Soy ağacı

Börte Çinoa (Gri lekeli Kurt)

Goa Maral (Beyaz Geyik)

Moğolların Gizli Tarihi''ne göre

Bataçi Han

Tamaça

Horiçar-Mergan

A'ucan-Boro'ul

Sali-Haça'u

Yeke-Nidun

Semsoçi

Harçu

Borcigindai-Mergan

Mangholcin-ho'a

Borohcin-ho'a

Toroholcin

Duva-Sohor

Dobun Mergen

Alan Ho'a

"Nur"

Bodonçar

Kabiçi Ba'atur

Menen Tudun

Kaçi Külük

Haidu

Baişinghor-Dohşin

Tambinai-Seçen

Kabul Han

Ambagai

Bartan Ba'atur

Kutla Han

Yesügey Bahadır

Cengiz