Türk Ceza Kanunu'nun 299. maddesi
| Makale serilerinden |
 |
(Pembe: Kovuşturma. Kırmızı: Mahkumiyet)
Türk Ceza Kanunu'nun 299. maddesi, 5237 nolu Türk Ceza Kanunu'nun ikinci kitap, dördüncü kısım, üçüncü bölümünde yer alan ve cumhurbaşkanına hakaret suçunu düzenleyen kanun maddesidir. "Devletin Egemenlik Alametlerine ve Organlarının Saygınlığına Karşı Suçlar" başlığı altında ele alınmaktadır. Suçu sabit görülen kişi bir yıldan dört yıla kadar hapis cezasına mahkûm edilir. Suçun alenen işlendiği durumlarda ise cezada altıda bir oranında artırım uygulanır. Bu suçtan dolayı adalet bakanının izni olmadan kovuşturma yapılamaz.[2] Günümüzde bu madde hakkında pek çok tartışma yaşanmaktadır.
Karşıyaka 7. Asliye Ceza Mahkemesi ve İstanbul 43. Asliye Ceza Mahkemesi, 2016 yılında Anayasa Mahkemesi'ne başvurarak TCK'nin 299. maddesinin Anayasa'daki "hukuk devleti" ve "kanun önünde eşitlik" ilkelerine aykırı olduğunu öne sürerek maddenin iptalini talep etti. Anayasa mahkemesi ise bu talebi oybirliğiyle reddetti.[3]
2017'deki anayasa değişikliği sonucunda önceden tarafsız olan cumhurbaşkanının siyasi parti üyesi olabilmesinin önünün açılmasıyla TCK'nin 299. maddesinin amacından uzaklaştığı öne sürülmektedir.[4] Ankara 46. Asliye Ceza Mahkemesi, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a yönelik söylediği söz nedeniyle yargılanan bir kişiye, sözlerin siyasi parti genel başkanı olan cumhurbaşkanının siyasi eylemlerini hedef alması gerekçesiyle cumhurbaşkanına hakaret suçu yerine olağan hakaret suçundan ceza verdi, savcılık istinaf mahkemesinde karara itiraz etti.[5] Anayasa Mahkemesi, 2021 yılında verdiği bir kararda siyasetçilerin eleştirilere katlanmak zorunda olduklarını belirterek başvurucunun cumhurbaşkanına hakaretten cezalandırılmasını ifade özgürlüğünün ihlali olarak değerlendirdi.[6]
Soruşturma aşamasında şüpheliler hakkında tutuklama tedbirine başvurulması da eleştirilen bir diğer konudur. Ceza Muhakemesi Kanunu'nun tutuklamayı düzenleyen 100. maddesindeki şartların bu suç bakımından uygulanabilir olmadığı, kovuşturması adalet bakanının iznine bağlı olan bir suç için tutuklama yapılamayacağı öne sürülmektedir.[7][8]
Adalet Bakanlığı verilerine göre 2014-2019 yılları arasında TCK 299 kapsamında 160.169 soruşturma başlatılırken 35.507 ceza davası açıldı, bu davalarda 38.608 kişi yargılandı.[9] Yargılananların 33 bini cezaya çarptırıldı.[10]
Sınır Tanımayan Gazeteciler, Ekim 2020'de lèse-majesté olarak nitelendirdiği kanun maddesinin yürürlükten kaldırılması çağrısı yaptı.[11] Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Ekim 2021'de Vedat Şorli-Türkiye davasında verdiği kararda ifade özgürlüğünü ihlal ettiğini ve Avrupa hukuk normlarına ters düştüğünü hüküm altına aldığı TCK'nin 299. maddesinin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve mahkemenin yerleşik içtihadı doğrultusunda değiştirilmesini talep etti.[12][13][14][15][16]
Ocak 2022'de Cumhuriyet Halk Partisi tarafından 299. maddenin TCK'den kaldırılması için kanun teklifi hazırlandı.[17] Teklifin gerekçesi olarak partili cumhurbaşkanlığı sisteminde bu maddenin "suistimal edilmesi" gösterildi.[18]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Erdoğan sued 38,581 people for 'insulting the president' in six years". 27 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2025.
- ^ "Türk Ceza Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 19 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- ^ "Dava sayısı 30 bini geçti! Kerem Altıparmak". 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- ^ "T.C. Anayasa Mahkemesi". 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- ^ "Wayback Machine" (PDF). 28 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- ^ "Erdoğan'ın 'yok' dediği davaları Bakanlığın istatistikleri yalanladı". 30 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- ^ "Zeynel Emre". 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- ^ ""Cumhurbaşkanı'na hakareti düzenleyen yasayı kaldırın"". 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- ^ "Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi: TCK 299 değişmeli". DW. 19 Ekim 2021. 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- ^ "AİHM'den Türkiye'ye tavsiye: Cumhurbaşkanına hakaret suçunu düzenleyen yasa değişsin". 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- ^ "AİHM'nin ilk Cumhurbaşkanına hakaret kararı: TCK 299 değiştirilmeli". 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- ^ "AİHM'nin Cumhurbaşkanına hakaret suçu ile ilgili 19.10.2021 tarihli Vedat Şorli ihlal kararı hakkında not". 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- ^ https://tr.sputniknews.com/20211019/ankaradan-cumhurbaskanina-hakaret-yasasini-degistirmesini-isteyen-aihm-boyle-bir-imtiyaz-verilemez-1049977387.html 23 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [yalın URL]
- ^ "'Cumhurbaşkanına hakaret' suçu TCK'den kaldırılsın". 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- ^ "CHP". 24 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2022.