Türkiye'de insan hakları

Türkiye'de insan hakları, çeşitli uluslararası hukuk anlaşmaları ile koruma altına alınmıştır. 1982 Anayasasının 90. maddesine göre uluslararası hukuk kurallarının iç hukuka karşı üstünlüğü kabul edilmiştir. Fakat yaşam hakkı, işkence, ifade özgürlüğü, dini özgürlükler, örgütlenme özgürlüğü gibi konularda sorunlar ve tartışmalar sürmektedir. Bu nedenle Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinde yıllardır Rusya ile birlikte en çok sayıda davası görülen ülke konumundadır.

Türkiye Barolar Birliği İnsan Hakları 2019-2020 Raporunda, ülke genelinde son yıllarda artarak yaşanan insan hakları ihlallerinin hızı, bu ihlallerin hızlı gelişimi ve kamuoyunda infial yaratacak bir dereceye gelmesi, adil yargılanma açısından acil kaydıyla bir rapor hazırlanması ve kamuoyunun bilgisine sunulması gereği ortaya çıktığı belirtilmiştir.

Türkiye'de insan haklarını gösteren duvar. Listelenen haklar şunlardır: Tüketim hakkı, temiz çevre hakkı, bilgiye erişim hakkı, yaşam hakkı, oy hakkı, eğitim hakkı, düşünce özgürlüğü, sağlık hakkı, toplumsal eşitlik, habeas corpus.

Düşünce ifade özgürlüğü

Bu zamanın Türkiye'sinin kısmen bu hakka sahip olmasına rağmen, eskiden birçok siyasal sistemi eleştiren gazeteci yazar düşünür dahası 80 darbesini eleştiren ve konu hakkında hukuki süreç başlatmaya çalışan birçok avukat ve savcı görevden men edilmişti.

İfade özgürlüğüne ilişkin olarak, AB Komisyonu 2019 Türkiye Raporunda yapılan değerlendirmelerde ifade özgürlüğü ve toplantı ve gösteri yürüyüşüne ilişkin olarak gerilemenin sürdüğüne vurgu yapılmıştır. Ayrıca gazeteci, insan hakları savunucuları, avukatlar, yazarlara ilişkin davalar ve mahkûmiyet kararlarının devam ettiği dile getirilmiştir.

LGBT

Cinsel yönelim

Ana madde: Türkiye'de eşcinsellik

Ayrıca bakınız: Cinsel yönelimler ve askerlik hizmeti

Türkiye'de eşcinselliği yasaklayan bir yasa bulunmamaktadır, fakat eşitlik bakımından eşcinsel Türkler, karşıcinsel yurttaşlarıyla aynı düzeyde değiller. Türkiye'de cinsel azınlıklar için ayrımcılıktan korunma yasaları, evlilik hakkı, vs. yoktur. Eşcinsel olmak, Türk Silahlı Kuvvetleri'nde hizmet etmek için bir engel ve birinin eşcinselliğini ıspatlamak için anal ekzaminasyon gibi amacı "kanıt" bulmak olan tıbbi ve psikolojik testler yapılır ve bu testler sonucunda eşcinsel olan kişilere, uluslararası Dünya Sağlık Örgütü'nün hastalıklar sınıflandırmasında bulunmayan psikoseksüel bozukluk isimli hastalık tanısı koyulup askerlik hizmetine elverişli değildir ibaresi yazılır. 1 Ocak 1993 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü (WHO) eşcinselliği "Uluslararası Hastalıklar Sınıflandırması"ndan çıkarmıştır. ICD-10 maddesi "cinsel yönelim, tek başına, bir rahatsızlık/hastalık olarak kabul edilemez" şeklindedir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

Avrupa Birliği sürecinde Türkiye'den çok sayıda dava Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine götürülmüştür.

Bunlardan birkaçı şöyledir.

Bireysel Özgürlükler Açısından

• Türkiye Cumhuriyeti Yükseköğretim Kurumları'nda kılık kıyafet düzenlemesi.

Ekonomik Eşitsizlikler

• Özel sektörde aynı statüde çalışan kadın ve erkeğin farklı maaş alması.
• Kadınlara ücret konusunda 2. sınıf insanmış gibi muamale edilmesi.

İşkence Konusunda

• Kötü muamele ve gözaltında darpa bağlı ölüm olayları.

İletişim Özgürlüğü Konusunda

• Hapishanelerde uygulanan; mahkûmun akraba harici diğer kişilerle görüşme yapamaması.

İnternet Sitelerine Uygulanan Yasaklar

Avrupa Birliği sürecinde önemli konu maddelerinden biri olan iletişim ve bilgi alma hakkı ihlali olarak:

• YouTube'a Türkiye'den erişimin engellenmesi 16 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

AB Denetim Komisyonu tarafından değerlendirilmekte olup, AB süreci için önemli fasılların açılmasına engel durum teşkil etmektedir.

Ayrıca bakınız

• Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu
• Türkiye'de çocuk evliliği