Tuna
| Tuna | |
|---|---|
.jpg) | |
| Konum | |
| Ülke(ler) |  Almanya Avusturya Slovakya Macaristan Hırvatistan Sırbistan |
| Genel bilgiler | |
| Kaynak | Kara Orman, Almanya |
| Kaynak rakımı | 1078 m |
| Ağız | Karadeniz |
| Uzunluk | 2857 km |
| Havza alanı | 801.463 km² |
| Debi | 6.460 m³/s |
Tuna, Almanya'nın güneyinde Kara Orman bölgesinde Donaueschingen kasabasında Brigach ve Breg nehirlerinin birleşmesiyle meydana gelen nehir.[1]
Tuna nehri havzası, 801.463 km2 toplam alanıyla Volga Nehri'nden sonra Avrupa'nın en büyük ikinci nehir havzasıdır. Nehir 11 ülkeyi katederek Karadeniz'e dökülmektedir. Tuna nehri havzası, 19 ülkeden 80 milyondan fazla insan tarafından paylaşılmakta olup, bu özelliği onu dünyanın en uluslararası nehir havzası yapmaktadır.[1]
Eğim durumuna göre Tuna nehri havzası; üst, orta ve aşağı havzalar olmak üzere üç alt bölgeye ayrılmaktadır. Üst havzası Almanya'daki kaynağından, Slovakya'dan Bratislava'ya kadar uzanır. Orta havza üç alt bölgeden en büyüğü olup, Bratislava' dan Sırbistan ve Romanya sınırındaki Demirkapı barajına kadar uzanmaktadır. Romanya ve Bulgaristan arasındaki ovalar, platolar ve dağlar Tuna nehrinin Alt havzasını oluşturmaktadır. Karadeniz'e ulaşmadan önce nehir 3 ana kola ayrılmakta ve 6.750 km² lik Tuna Deltası'nı şekillendirmektedir.[1]
Tuna deltasından nehrin yukarısına doğru 2.411 km boyunca gemilerle nehirde yol almak mümkün olup, bu da toplam nehir uzunluğunun % 87' sine tekabül etmektedir. Tuna nehri üzerinde, Kelheim ve Karadeniz arasında gemiler için 78 adet liman bulunmaktadır.[1]
Tuna nehrine doğuş yeri Kara Orman’dan Karadeniz arasında 27 büyük, 300 den fazla küçük dere mansaplanmaktadır. Bunlar arasında Tisa 966 km ile en uzun kolu oluşturmakta ve en büyük havza alanına sahiptir. Ayrıca 500 km den uzun kolları; Prut (950 km), Drava (893 km), Sava (861 km), Olt (615 km), Siret (559 km) ve Inn (515 km) nehirleri oluşturmaktadır.[1]
Tuna nehri havzasını oluşturan ülkelere göre alan dağılımı şöyledir: Romanya (%29), Macaristan (%11,6), Sırbistan (%10,2), Avusturya (%10), Almanya (%7), Bulgaristan (%5,9), Slovakya (%5,9), Bosna-Hersek (%4,6), Hırvatistan (%4,4), Ukrayna (%3,8), Çekya, (%2,9), Slovenya (%2), Moldova (%1,6), Karadağ (0,9), İsviçre (%0,2) ve diğer (<%0,1 Arnavutluk, Makedonya, İtalya ve Polonya)[2]
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]İçme suyu
[değiştir | kaynağı değiştir]Tuna Nehri, seyri boyunca yaklaşık 20 milyon insanın içme suyu kaynağıdır.[3][4] Almanya'nın Baden-Württemberg, Stuttgart, Bad Mergentheim, Aalen ve Alb-Donau kentleri arasındaki bölgenin suyunun neredeyse yüzde 30'u (2004 itibarıyla) Tuna Nehri'nin arıtılmış suyundan geliyor. Ulm ve Passau gibi diğer şehirler de Tuna Nehri'nden gelen suyun bir kısmını kullanıyor.
Avusturya ve Macaristan'da suyun çoğu toprak ve kaynak kaynaklarından çekilmektedir ve yalnızca nadir durumlarda Tuna Nehri'nden gelen su kullanılmaktadır. Çoğu eyalet, yoğun kirlilik nedeniyle suyu temizlemenin de çok zor olduğunu düşünüyor; Romanya'nın yalnızca suyun daha temiz olduğu kısımları hâlâ Tuna Nehri'nden düzenli olarak içme suyu alıyor.[5]
Navigasyon ve ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]19. yüzyılda Tuna önemli bir su yoluydu ama The Times of London'ın belirttiği gibi "her yıl büyük bir gemiyi sudan kaldıracak veya onu bir havuçmuş gibi ikiye bölecek buzla sürükleniyordu."
Bugün Avrupa Birliği'nin "Koridor VII" si olan Tuna, önemli bir ulaşım güzergahıdır. Ren-Ana-Tuna Kanalı'nın açılmasından bu yana nehir, Rotterdam Limanı'nı ve Batı Avrupa'nın sanayi merkezlerini Karadeniz'e ve ayrıca Tuna-Karadeniz Kanalı üzerinden Köstence Limanı'na bağlamaktadır.
Su yolu, büyük ölçekli iç gemiler (110 × 11,45 m ) için tasarlanmıştır ancak rotasının çoğunda çok daha büyük gemileri taşıyabilir. Tuna Nehri kısmen Almanya'da (5 kilit) ve Avusturya'da (10 kilit) kanalize edilmiştir. Navigasyonu iyileştirmek için bir dizi yeni kilit inşa etme teklifleri, kısmen çevresel kaygılar nedeniyle ilerleme kaydetmedi.
Viyana'daki Freudenau kanallarının aşağısında, Tuna Nehri'nin kanalize edilmesi Gabčíkovo barajı ve Bratislava yakınındaki kanallar ve Tuna Nehri'nin Sırbistan ile Romanya arasındaki sınır bölgesindeki iki çift Demir Kapı kanalıyla sınırlıydı. Bu kilitlerin boyutları daha büyüktür. Demir Kapı'nın aşağısında nehir, 860 kilometreden (530 mil) fazla bir mesafe olan Karadeniz'e kadar serbestçe akıyor.
Tuna, Kelheim'daki Ren-Main-Tuna Kanalı'na, Viyana'daki Donaukanal'a ve Cernavodă'daki Tuna-Karadeniz Kanalı'na bağlanır.
Gemi taşımacılığına elverişli birkaç ikincil kol dışında, Tuna Nehri'ne bağlanan gemi taşımacılığına elverişli tek büyük nehirler Drava, Sava ve Tisa'dır. Sırbistan'da bir kanal ağı da nehre bağlanıyor; Tuna-Tisa-Tuna Kanalları olarak bilinen ağ, akış aşağısındaki bölümleri birbirine bağlar.
Tuna Nehri'nin Avusturya ve Almanya kesimlerinde, nehir boyunca kullanılmak üzere Zille adı verilen düz tabanlı bir tekne türü geliştirildi. Zillen bugün hala bu bölgede balıkçılık, feribot ve diğer mal ve insan taşımacılığı için kullanılıyor.
Tuna Nehri'nin isimleri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Tuna üzerinde Osmanlı-Rus Savaşını temsil eden bir resim -
Tuna kıyısındaki Estergon Şehri, 19. yüzyıl sonu -
Alman İmparatorluğu tarafından nehir üzerinde planlanan kanal ve baraj projeleri, 1903
Kısımları
[değiştir | kaynağı değiştir]
Tuna Nehri üç bölüm olarak incelenir. Bunlar;
- Yukarı Tuna, nehrin kaynağından Devin Geçiti'ne kadar olan kısımdır.
- Orta Tuna, Yukarı Tuna Bölümünün sonundan başlayarak, Sırbistan-Romanya sınırındaki Demir Geçit'e son bulur.
- Aşağı Tuna, bu kısım Demir Geçit'ten Karadeniz kıyısındaki Rumen şehri Sulina'ya kadardır.
Adalar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Tuna Nehrindeki bazı önemli adalar;
- Adakale, geçmişte Türk nüfusun yaşadığı ama şimdi baraj suları altında kalan ada
- Csepel Adası, Tuna'nın en büyük adası.
- Siga Island, Liberland'ın başkenti.
Kanallar
[değiştir | kaynağı değiştir]Nehir birçok kanal vasıtası ile su yolu taşımacılığı için daha uygun hale getirilmiştir. Başlıca kanallar;
- Ren-ana-Tuna Kanalı (Almanca: Rhein-Main-Donau-Kanal)
- Tuna-Karadeniz Kanalı (Rumence: Canalul Dunăre – Marea Neagră)
- Tuna-Tisza-Tuna Kanalı (Sırpça: Kanal Dunav-Tisa-Dunav/ Канал Дунав-Тиса-Дунав)
Kültür
[değiştir | kaynağı değiştir]Sultanlar Yolu trekking parkuru Tuna nehri boyunca oluşturulan uzun menzilli kültür rotasıdır. Sultanlar Yolu Tuna nehri kıyılarında Viyana'dan başlayarak Sırbistan'da Smeredevo şehrine kadar Tuna boyunu takip eder. Smederevo'da Tuna nehrinden ayrılarak İstanbul'da sonlanır.
Resimler
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Şubat ayında donan Tuna, Almanya -
Viyana yakınları -
Tuna ile birleşen Morava Nehri, Slovakya -
Budapeşte'den, gece sırasında çekilmiş Tuna'nın görüntüsü -
-
-
Tuna üzerine yapılan ilk köprü olan Roma Dönemi Trajan Köprüsü -
Karadeniz kıyısındaki Tuna Deltası -
Tuna-Karadeniz Kanalı, Romanya
.jpg)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e "The International Commission for the Protection of the Danube River (ICPDR)". 1 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2013.
- ^ "The International Commission for the Protection of the Danube River (ICPDR)". 4 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2013.
- ^ "About Us | ICPDR - International Commission for the Protection of the Danube River". www.icpdr.org. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2023.
- ^ "Blue River". wwf.panda.org (İngilizce). 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2023.
- ^ "- The Danube". iawd.at. 19 Mayıs 2012. 19 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2023.
| Ülkeler | Almanya • Avusturya • Slovakya • Macaristan • Hırvatistan • Sırbistan • Romanya • Bulgaristan • Ukrayna • Moldova |  |
|---|---|---|
| Kentler | Donaueschingen • Ulm • Ingolstadt • Regensburg • Passau • Linz • Viyana • Bratislava • Győr • Estergon • Budapeşte • Baja • Vukovar • Ilok • Baçka Palanka • Novi Sad • Belgrad • Semendire • Güvercinlik • Drobeta-Turnu Severin • Vidin • Rusçuk • İbrail • Galaç • Tulça | |
| Kolları | ||
| Alanlar | ||
