Devrimci dalga
Devrimci dalga, benzer bir zaman aralığı içinde çeşitli yerlerde meydana gelen bir dizi zincir şeklinde devrimlerdir . Birçok durumda, geçmiş devrimler ve devrimci dalgalar mevcut devrimlere ilham kaynağı olmuş ya da başlangıçtaki bir devrim benzer amaçlara sahip diğer eşzamanlı "bağlı devrimlere" ilham kaynağı olmuştur.[1][2] Devrimci dalgaların nedenleri, aralarında Robert Roswell Palmer, Crane Brinton, Hannah Arendt, Eric Hoffer ve Jacques Godechot'un da bulunduğu tarihçiler ve siyaset felsefecilerinin önemli birer inceleme konusu haline gelmiştir.[3]
Justin Raimondo ve Michael Lind'in de aralarında bulunduğu yazar ve aktivistler, kısa bir zaman dilimi içinde gerçekleşen ayrı ayrı devrimleri tanımlamak için "devrimci dalga" ifadesini kullanmışlardır.[4][5][6]
Tipoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Mark N. Katz [7] altı devrim biçimi belirlemiştir;
- Kırsal devrim
- Kentsel devrim
- Darbe, örneğin Mısır,1952
- Yukarıdan devrim, örneğin Mao'nun 1958'deki Büyük İleri Atılımı
- Dışarıdan devrim, örneğin İtalya'nın 1944 ve Almanya'nın 1945'teki müttefik işgalleri.
- Geçiş yoluyla devrim, örneğin birçok ülkenin kademeli olarak İslamlaşması .
Bu kategoriler birbirini dışlayan kategoriler değildir; 1917 Rus devrimi, Çar'ın tahttan indirilmesine yönelik kent devrimiyle başladı, ardından kırsal devrim ve ardından Kasım ayındaki Bolşevik darbesi ile devrim tamamlanmıştır. Katz ayrıca devrimleri şu şekilde çapraz bir biçimde de sınıflandırmıştır;
- Merkezi; Devrimci dalgada öncü rol oynayan, genellikle Büyük güçler olan ülkeler; örneğin SSCB, Nazi Almanyası, 1979'dan beri İran.[8]
- Merkezi devrimi takip eden gelecek vaat eden devrimler
- İkincil veya kukla devrimler
- Rakip devrimler, örneğin Sosyalist Yugoslavya ve 1969'dan sonra Çin
Merkezi ve ikincil devrimler, örneğin SSCB, Küba, Angola, Etiyopya, Nikaragua ve diğer Marksist rejimlerin 70'lerde ve 80'lerde bulunduğu durum gibi birbirleri ile işbirliğinde bulunabilirler.[9]
Katz'ın tipolojisinin bir başka boyutu [10] bir diğer boyutu da devrimlerin ya karşı (monarşi karşıtı, diktatörlük karşıtı, anti-kapitalist, anti-komünist, anti-demokratik) ya da taraf (faşizm yanlısı, liberalizm yanlısı, komünizm yanlısı, milliyetçilik yanlısı vb.) İkinci durumda, hangi yönde ilerleneceğine karar vermek için genellikle bir geçiş dönemi gereklidir.
Dönemselleştirme
[değiştir | kaynağı değiştir]Devrimci dalgaların tam bir listesi üzerinde fikir birliği yoktur. Özellikle akademisyenler, tek bir dalganın parçası olarak gruplandırılmaları için farklı olayların ideolojilerinin ne kadar benzer olması gerektiği ve bir dalganın hangi dönemde gerçekleştiğinin düşünülebileceği konusunda fikir ayrılığına düşmüştür - örneğin Mark N. Katz, 1917'den 1991'e kadar süren bir " Marksist-Leninist dalga" ve 1922'den 1945'e kadar süren bir "faşist dalga "dan bahsetmiş, ancak "anti-komünist dalga "yı sadece 1989-1991 dönemiyle sınırlandırmıştır.[11]
Marksizmde
[değiştir | kaynağı değiştir]Marksistler devrimci dalgaları bir dünya devriminin mümkün olduğunun kanıtı olarak görmektedir. Rosa Luxemburg'a göre, "Devrimci dalgaların keskin iniş çıkışlarında en değerli şey... proletaryanın ruhsal gelişimidir. Proletaryanın entelektüel seviyesinin sıçramalar ve sınırlarla ilerlemesi, önümüzdeki kaçınılmaz ekonomik ve siyasi mücadelelerde daha da ilerlemesinin dokunulmaz bir garantisini sağlar." [12] Sosyalist bir devletin varlığını sürdürebilmesi için dünya çapında bir sosyalist devrimci dalgaya duyulan gereksinim, Marksistler arasında, özellikle de Troçkistler ile ana akım Marksist-Leninistler arasında bir tartışma konusu olmuştur ve olmaya devam etmektedir. [13]
Potansiyel devrimci dalgalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Mark Katz, Budizm (Sri Lanka, Tayland, Çinhindi, Burma, Tibet'te) ve Konfüçyüsçülüğün (Çin'de Marksizmin yerini almak ve Tayvan, Hong Kong, Singapur, Malezya'da Çinlilerle birliği teşvik etmek için) geleceğin devrimci dalgaları olabileceğini teorize etmektedir. Geçmişte bu dinler seküler otoriteye pasif bir şekilde boyun eğmişlerdi; ancak yakın zamana kadar İslam da buna benzer bir durumdaydı.[14]
Katz ayrıca Turancılık'ın da (Türkiye, Orta Asya, Sincan, Rusya'nın bazı bölgelerinde), 'Pan-yerli Amerikancılık' (Ekvador, Peru, Bolivya, Paraguay'da) ve Pan-Slavizm (Rusya, Ukrayna, Belarus) da devrimci dalgalar oluşturabilme potansiyeline sahip olduğunu belirtmektedir.[15]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Milliyetçilik
- Devrimci milliyetçilik
- Proleter enternasyonalizmi
- Domino teorisi
- İdeokrasi
- The True Believer
- İş Döngüsü
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Mark N. Katz, Revolution and Revolutionary Waves, Palgrave Macmillan (October 1, 1999)
- ^ Nader Sohrabi, Revolution and Constitutionalism in the Ottoman Empire and Iran, Cambridge University Press, 2011 pp. 74, 83, 87, 90, 94, 96 29 Kasım 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 0-521-19829-1, 978-0-521-19829-5
- ^ Colin J. Beck, Dissertation submitted to Stanford University Department of Sociology graduate Ph.D program, March 2009, "Ideological roots of waves of revolution," ProQuest, 2009, pp. 1-5[ölü/kırık bağlantı], 1-109-07655-X, 9781109076554.
- ^ Justin Raimondo, "The Revolutionary Wave: Tunisia, Egypt, Yemen – is the West next?" 26 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Antiwar.com, January 28, 2011 - "The revolutionary wave now sweeping the world will not exempt America, in spite of the myth of 'American exceptionalism.'".
- ^ Frank B. Tipton, A history of modern Germany since 1815, University of California Press, 2003, p. 82 9 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 0-520-24049-9, 978-0-520-24049-0 Chapter 3: A Revolutionary Generation: The 1840s and the Revolutions of 1848 - "A rising revolutionary wave?"
- ^ Michael Lind, Vietnam, the Necessary War: A Reinterpretation of America's Most Disastrous Military Conflict, Simon and Schuster, 2002 p 37 29 Kasım 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 0-684-87027-4, 978-0-684-87027-4 - "The revolutionary wave effect produced by the fall of Saigon in 1975 was far more significant than the regional domino effect in Southeast Asia proper. [...] Mark N. Katz has identified a 'Marxist-Leninist revolutionary wave' that peaked in the 1960s and 1970s, along with an 'Arab nationalist revolutionary wave' that began with the [1978-1979] Iranian Revolution. Samuel P. Huntington has identified a 'democratic wave' that began with the defeat of the Soviet bloc in the Cold War. [...] The Marxist-Leninist revolutionary wave associated with the Vietnam War saw 'affiliate Marxist-Leninist revolutions' come to power outside of Indochina in the Congo (1964, 1968), Benin (1972), Ethiopia and Guinea-Bissau (1974), Madagascar, Cape Verde, Mozambique, and Angola (1975), Afghanistan (1978), and Grenada and Nicaragua (1979)."
- ^ Mark N Katz, Revolutions and Revolutionary Waves, St Martin's Press, 1997, p4
- ^ Mark N Katz, Revolutions and Revolutionary Waves, St Martin's Press, 1997, p13
- ^ Mark Katz, Revolutions and Revolutionary Waves, St Martin's Press, 1997, p 86
- ^ Mark N Katz, Revolutions and Revolutionary Waves, St Martin's Press, 1997, p12
- ^ Mark N. Katz, "Cycles, waves and diffusion", in: Jack A. Goldstone, The Encyclopedia of Political Revolutions, pp. 126-127
- ^ Rosa Luxemburg, Gesammelte Werke (Collected Works), quoted in Tony Cliff, "Rosa Luxemburg, 1905 and the classic account of the mass strike" 28 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. in "Patterns of mass strike" 24 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., International Socialism, vol. 2, no. 29 (Summer 1985), pp. 3-61.
- ^ Carr, Edward Hallett (1900). Socialism in one country, 1924-1926. Internet Archive. Harmondsworth, Penguin. ISBN 978-0-14-021040-8.
- ^ Mark Katz, Revolutions and Revolutionary Waves, St Martin's Press, 1997, p 138
- ^ Mark Katz, Revolutions and Revolutionary Waves, St Martin's Press, 1997, p 139